Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Rosullarning paaliyǝtliri 13

Muⱪǝddǝs Roⱨning Barnabas bilǝn Saulni ǝwǝtixi

1 Antakyadiki jamaǝt iqidǝ bǝzi pǝyƣǝmbǝrlǝr wǝ tǝlim bǝrgüqilǝr bar idi. Ular Barnabas, «Ⱪara» dǝpmu atilidiƣan Ximeon, Kurinilik Lukius, Ⱨerod han bilǝn billǝ qong bolƣan Manaǝn wǝ Saullar idi.□ ■ 2 Ular Rǝbning ibaditidǝ bolup roza tutuwatⱪan bir mǝzgildǝ, Muⱪǝddǝs Roⱨ ularƣa:

— Barnabas bilǝn Saulni Mǝn ularni ⱪilixⱪa qaⱪirƣan hizmǝt üqün Manga ayrip ⱪoyunglar, — dedi.■

3 Xuning bilǝn, ular yǝnǝ roza tutup dua ⱪilƣandin keyin, ikkiylǝnning üstigǝ ⱪollirini tǝgküzüp uzitip ⱪoydi.■

Barnabas bilǝn Saul Siprusta

4 Ular Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin ǝwǝtilgǝn bolup, Sǝlyukiyǝ xǝⱨirigǝ berip, u yǝrdin kemigǝ qiⱪip Siprus ariliƣa ⱪarap yolƣa qiⱪti. 5 Salamis xǝⱨirigǝ yetip kelip, ular Yǝⱨudiylarning sinagoglirida Hudaning sɵz-kalamini yǝtküzüxkǝ baxlidi. Yuⱨanna ularning yardǝmqisi idi.□ ■ 6 Ular pütün aralni arilap qiⱪip, Pafos xǝⱨirigǝ kǝldi. Ular u yǝrdǝ Baryǝxua isimlik bir kixi bilǝn uqrixip ⱪaldi. U seⱨirgǝr bolup, sahta pǝyƣǝmbǝr bolƣan bir Yǝⱨudiy idi.■ 7 U kixi bu aralning rimliⱪ waliyisi Sergiyus Pawlusning ⱨǝmraⱨi idi. Waliy uⱪumuxluⱪ bir kixi bolup, Barnabas bilǝn Saulni qaⱪirtip, Hudaning sɵz-kalamini anglimaⱪqi boldi. 8 Lekin ⱨeliⱪi seⱨirgǝr (uning grekqǝ ismi Əlimas bolup, «seⱨirgǝr» degǝn mǝnidǝ) ularƣa ⱪarxi qiⱪip, waliyning rayini etiⱪadtin ⱪayturuxni urunmaⱪta idi. 9 Biraⱪ Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa toldurulƣan Saul (yǝnǝ «Pawlus» dǝpmu atilidu) ⱨeliⱪi seⱨirgǝrgǝ tikilip ⱪarap □ 10 uningƣa:

— Əy, ⱪǝlbing ⱨǝrhil ⱨiyligǝrlik wǝ aldamqiliⱪ bilǝn tolƣan Iblisning oƣli, ⱨǝmmǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning düxmini! Pǝrwǝrdigarning tüz yollirini burmilaxni zadi tohtatmamsǝn?! 11 Əmdi Rǝbning ⱪoli üstünggǝ qüxti! Kɵzliring kor bolup, bir mǝzgil künning yoruⱪini kɵrǝlmǝysǝn! — dedi.

Xuan, bir hil tuman wǝ ⱪarangƣuluⱪ uni basti. U yolni silaxturup, kixilǝrdin meni ⱪolumdin yetilǝnglar, dǝp iltija ⱪilatti. 12 Yüz bǝrgǝn ixni kɵrgǝn waliy Rǝbning tǝlimigǝ ⱪattiⱪ ⱨǝyran bolup, Uningƣa etiⱪad ⱪildi.

Pawlusning bir sinagogta Rǝbning tǝlimini berixi

13 Pawlus bilǝn uning ⱨǝmraⱨliri kemigǝ qiⱪip, Pafostin Pamfiliyǝ ɵlkisidiki Pǝrgǝ xǝⱨirigǝ bardi. U yǝrdǝ Yuⱨanna ulardin ayrilip Yerusalemƣa ⱪaytti. □ ■ 14 Pawluslar bolsa Pǝrgǝ xǝⱨiridin qiⱪip, dawamliⱪ mengip Pisidiyǝ rayonidiki Antakya xǝⱨirigǝ berip, xabat küni sinagogⱪa kirdi. 15 Tǝwrat ⱪisimliridin wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliridin oⱪulƣandin keyin, sinagogning qongliri ularni qaⱪirtip:

— Ⱪerindaxlar, ǝgǝr halayiⱪⱪa birǝr nǝsiⱨǝt sɵzünglar bolsa, eytinglar, — dedi.

16 Pawlus ornidin turup, ⱪol ixiriti ⱪilip, halayiⱪⱪa mundaⱪ dedi:

— Əy Israillar wǝ Hudadin ⱪorⱪⱪanlar, ⱪulaⱪ selinglar! □ ■ 17 Bu Israil hǝlⱪining Hudasi ata-bowilirimizni tallidi; ular Misirda musapir bolup yaxiƣan waⱪitlarda ularni uluƣ ⱪildi, Ɵzining egiz kɵtürgǝn biliki bilǝn ularni Misirdin ⱪutⱪuzup qiⱪti. ■ 18 U qɵldǝ ularƣa tǝhminǝn ⱪiriⱪ yil ƣǝmhorluⱪ ⱪildi ■ 19 andin Ⱪanaan zeminidiki yǝttǝ ǝlni yoⱪitip, ularning zeminlirini ularƣa miras ⱪilip bǝrdi. ■ 20 Bu ixlarƣa aldi-kǝyni bolup tǝhminǝn tɵt yüz ǝllik yil kǝtti. Keyin, taki Samuil pǝyƣǝmbǝr otturiƣa qiⱪⱪiqǝ, u ularƣa batur ⱨakimlarni tiklǝp bǝrdi. ■ 21 Andin ular bizgǝ bir padixaⱨni bǝrsikǝn, dǝp Samuil pǝyƣǝmbǝrdin tilidi. Xuning bilǝn Huda ularƣa Binyamin ⱪǝbilisidin Kix isimlik adǝmning oƣli Saulni tiklǝp bǝrdi. U ⱪiriⱪ yil ⱨɵküm sürdi. ■ 22 Biraⱪ Huda Saulni sǝltǝnitidin qüxürüp, ularƣa Dawutni padixaⱨ ⱪilip turƣuzup bǝrdi. Huda uning ⱨǝⱪⱪidǝ guwaⱨliⱪ berip: «Kɵnglümdikidǝk bir adǝmni, yǝni Yǝssǝning oƣli Dawutni taptim. U Mening toluⱪ iradǝmgǝ ǝmǝl ⱪilidu», — dedi. ■ 23 Ɵzi wǝdǝ ⱪilƣandǝk Huda bu adǝmning nǝslidin Israil hǝlⱪigǝ bir Ⱪutⱪuzƣuqi tiklǝp bǝrdi — u bolsa Əysaning ɵzidur!

24 U hǝlⱪning otturisiƣa qiⱪixtin alwwal, Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝr qiⱪip, barliⱪ Israil hǝlⱪini towa ⱪilixni bildüridiƣan qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪilinglar, dǝp jakarlidi. ■ 25 Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝr wǝzipini tamamliƣanda, halayiⱪⱪa mundaⱪ degǝnidi: «Silǝr meni kim dǝp bilisilǝr? Mǝn silǝr kütkǝn zat ǝmǝsmǝn. Biraⱪ mana, mǝndin keyin birsi kelidu, mǝn ⱨǝtta uning ayaƣ kǝxlirini yexixkimu layiⱪ ǝmǝsmǝn!»□ ■ 26 Əy ⱪerindaxlar, Ibraⱨimning jǝmǝtining nǝsilliri wǝ aranglardiki Hudadin ⱪorⱪⱪanlar, bu nijatliⱪning sɵz-kalami silǝrgǝ ǝwǝtildi! □ ■ 27 Yerusalemda turuwatⱪanlar wǝ ularning ⱨakimliri Əysani tonumay, uning üstidin gunaⱨkar dǝp ⱨɵküm qiⱪarƣini bilǝn, ⱨǝr xabat küni oⱪulidiƣan pǝyƣǝmbǝrlǝrning aldin eytⱪan sɵzlirini ǝmǝlgǝ axurdi. □ ■ 28 Gǝrqǝ ular uningdin ɵlüm jazasiƣa ⱨɵküm ⱪilixⱪa tegixlik birǝr gunaⱨ tapalmiƣan bolsimu, waliy Pilatustin yǝnila uni ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilixni ɵtündi. ■ 29 Ular bu ixlarni ⱪilip muⱪǝddǝs yazmilarda uning ⱨǝⱪⱪidǝ aldin pütülgǝnlǝrning ⱨǝmmisini ɵzliri bilmigǝn ⱨalda ǝmǝlgǝ axurƣandin keyin, uning jǝsitini kresttin qüxürüp, bir ⱪǝbrigǝ ⱪoydi. 30 Lekin Huda uni ɵlümdin tirildürdi! ■ 31 Tirilgǝndin keyin, u burun ɵzi bilǝn Galiliyǝdin Yerusalemƣiqǝ ǝgixip kǝlgǝnlǝrgǝ kɵp künlǝr iqidǝ nǝqqǝ ⱪetim kɵrünüp turdi. Bu kixilǝr ⱨazir Israil hǝlⱪigǝ uning guwaⱨqiliri boluwatidu.■

32-33 Bizmu ata-bowilirimizƣa ⱪilinƣan wǝdining hux hǝwirini silǝrgǝ ⱨazir jakarlaymiz — Huda Əysani arimizda tiklǝp, bu wǝdini ularning ǝwladliri bolƣan bizlǝrgǝ ǝmǝlgǝ axurdi. Bu ⱨǝⱪtǝ Zǝburning ikkinqi küyidǝ aldin’ala mundaⱪ pütülgǝn: «Sǝn Mening Oƣlum, Ɵzüm seni bügünki künidǝ tuƣdurdum». □ ■ 34 Əmdiliktǝ Hudaning Əysaƣa qirixni ⱪayta kɵrgüzmǝy ɵlümdin tirildüridiƣanliⱪi ⱨǝⱪⱪidǝ u muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ aldin eytⱪan: «Dawutⱪa wǝdǝ ⱪilƣan meⱨir-xǝpⱪǝtlǝrni silǝrgǝ ata ⱪilimǝn!» □ ■ 35 Xunga yǝnǝ bu ⱨǝⱪtǝ yǝnǝ bir ayǝttǝ: — «I Huda, Sening muⱪǝddǝs Bolƣuqungƣa tenining qirixini kɵrgüzmǝysǝn».□ ■

36 Qünki Dawut dǝrwǝⱪǝ Hudaning iradisi boyiqǝ ɵz dǝwri üqün hizmǝt ⱪilip, ɵz ata-bowiliriƣa ⱪoxulup ɵlümdǝ uhlap uning teni qirip kǝtkǝnidi. □ ■ 37 Lekin Huda ɵlümdin tirildürgüqi bolsa qirixni ⱨeq kɵrmidi.□

38 Əmdi xunga silǝr xuni bilixinglar kerǝkki, i ⱪerindaxlar, ⱨazir gunaⱨlardin kǝqürüm ⱪilinix yoli dǝl xu kixi arⱪiliⱪ silǝrgǝ jakarliniwatidu. □ ■ 39 Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn Tǝwrat ⱪanuni bilǝn silǝr halas bolalmaywatⱪan ixlardin uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqilar u arⱪiliⱪ halas ⱪilinip ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinidu! □ ■ 40 Xunga, pǝyƣǝmbǝrlǝr aldin eytⱪan xu balayi’apǝt bexinglarƣa qüxmǝsliki üqün eⱨtiyat ⱪilinglar! —

41 «Ⱪaranglar, i mazaⱪ ⱪilƣuqilar, ⱨǝyranuⱨǝs bolup ⱨalak bolunglar!

Qünki silǝrning künliringlarda bir ix ⱪilimǝnki,

Uni birsi silǝrgǝ elan ⱪilsimu silǝr xu ixⱪa ⱨǝrgiz ixǝnmǝysilǝr!»□ ■

42 Pawlus bilǝn Barnabas sinagogdin qiⱪiwatⱪanda, jamaǝt ularƣa kelǝrki xabat küni bu ixlar ⱨǝⱪⱪidǝ yǝnǝ sɵzlǝxni yelindi. 43 Sinagogtiki jamaǝt tarⱪalƣanda, nurƣun Yǝⱨudiylar wǝ Hudadin ⱪorⱪⱪan Tǝwratⱪa etiⱪad ⱪilƣan Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrmu Pawlus bilǝn Barnabasⱪa ǝgǝxti. Ikkisi ularƣa sɵz ⱪilip, ularni Hudaning meⱨir-xǝpⱪitidǝ qing turuxⱪa dǝwǝt ⱪildi.■

44 Keyinki xabat küni, pütün xǝⱨǝr hǝlⱪi degüdǝk Hudaning sɵz-kalamini angliƣili kelixti. 45 Biraⱪ bundaⱪ top-top adǝmlǝrni kɵrgǝn Yǝⱨudiylar ⱨǝsǝtkǝ qɵmüp, Pawlusning sɵzlirigǝ ⱪarxi tǝtür gǝp ⱪilip, uningƣa tɵⱨmǝt ⱪildi. 46 Əmdi Pawlus bilǝn Barnabas tehimu yürǝklik ⱨalda mundaⱪ dedi:

— Hudaning sɵz-kalamini aldi bilǝn silǝr Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ yǝtküzüx kerǝk idi. Lekin silǝr uni qǝtkǝ ⱪeⱪip ɵzünglarni mǝnggülük ⱨayatⱪa layiⱪ kɵrmigǝndin keyin, mana biz silǝrdin burulup ǝllǝrgǝ yüzlinimiz! □ ■ 47 Qünki Pǝrwǝrdigar muⱪǝddǝs yazmilarda bizgǝ mundaⱪ buyruƣan: —

«Mǝn Seni yat ǝllǝrgǝ nur boluxⱪa,

Yǝr yüzining qǝt-yaⱪiliriƣiqǝ nijatliⱪ boluxung üqün Seni atidim».□ ■

48 Əllǝrdikilǝr bu sɵzni anglap, huxal boluxup Rǝbning sɵz-kalamini uluƣlaxti; mǝnggülük ⱨayatⱪa erixixkǝ bekitilgǝnlǝrning ⱨǝmmisi etiⱪad ⱪildi.□

49 Xundaⱪ ⱪilip, Rǝbning sɵz-kalami pütkül zeminƣa tarⱪaldi. 50 Biraⱪ Yǝⱨudiylar Hudadin ⱪorⱪⱪan yuⱪiri tǝbiⱪilik ayallarni ⱨǝm xǝⱨǝr mɵtiwǝrlirini ⱪutritip, Pawlus bilǝn Barnabasⱪa ziyankǝxlik ⱪilƣuzup, ular ikkisini ɵz yurtliridin ⱪoƣlap qiⱪardi. □ ■ 51 Əmma Pawlus bilǝn Barnabas ularƣa ⱪarap ayaƣliridiki topini ⱪeⱪixturuwetip, Konya xǝⱨirigǝ ⱪarap mangdi. □ 52 Antakyadiki muhlislar bolsa huxalliⱪⱪa ⱨǝmdǝ Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa tolduruldi.

□13:1 ««ⱪara» dǝpmu atilidiƣan Ximeon» — grek tilida ««negir» dǝpmu atilidiƣan Ximeon». «Negir» degǝn mǝnisi «ⱪara». «Ⱨerod han» — muxu ayǝttǝ «han» grek tilida «tetrarⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. «Tetrarⱪ» degǝnning toluⱪ mǝnisi «(zeminning) tɵttin bir ⱪismi üstidiki ⱨakim». «Tetrarⱪ» degǝn mǝrtiwǝ «waliy»din tɵwǝn; xuning üqün Ⱨerodlar Pontiy Pilatusⱪa boysunuxi kerǝk idi.

■13:1 Ros. 14:26.

■13:2 Mat. 9:38; Ros. 9:15; 22:21; Rim. 1:1; 10:15; Gal. 1:15; 2:8; Əf. 3:8; 1Tim. 2:7; 2Tim. 1:11; Ibr. 5:4.

■13:3 Ros. 6:6; 8:15; 19:6.

□13:5 «Yuⱨanna ularning yardǝmqisi idi» — yǝni Markus dǝpmu atalƣan Yuⱨanna.

■13:5 Ros. 12:25.

■13:6 Ros. 8:9; 19:13.

□13:9 «Saul (yǝnǝ «Pawlus» dǝpmu atilidu)...» — «Pawlus» latinqǝ isim bolup, mǝnisi bǝlkim «kiqik». Saul Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrning hizmitidǝ boluxⱪa qaⱪirilƣaqⱪa, u muxu yǝrdin baxlap ɵzi üqün bu latinqǝ isim ixlitixkǝ baxlaydu.

□13:13 «U yǝrdǝ Yuⱨanna ulardin ayrilip Yerusalemƣa ⱪaytti» — muxu «Yuⱨanna» bolsa Yuⱨanna Markus idi.

■13:13 Ros. 15:38.

□13:16 «Əy Israillar wǝ Hudadin ⱪorⱪⱪanlar... » — «Hudadin ⱪorⱪⱪanlar» degǝn turaⱪliⱪ ibarǝ Tǝwrat etiⱪadida bolƣan «yat ǝlliklǝr» (Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr)ni kɵrsitidu. Hǝtnǝ ⱪobul ⱪilmiƣan bolsimu, ularƣa sinagogⱪa ⱪatnixixⱪa ruhsǝt berilgǝn.

■13:16 Ros. 12:17; 19:33; 21:40.

■13:17 Mis. 1:1.

■13:18 Mis. 16:35; Qɵl. 14:34; Zǝb. 95:10.

■13:19 Yǝ. 14:2.

■13:20 Ⱨak. 2:16; 3:9.

■13:21 1Sam. 8:5; 9:15; 10:15; Ⱨox. 13:11.

■13:22 1Sam. 13:14; 16:12; Zǝb. 89:19-29; Ros. 7:45.

■13:24 Mat. 3:1; Mar. 1:2; Luⱪa 3:2; Yⱨ. 3:23.

□13:25 «Mǝn silǝr kütkǝn zat ǝmǝsmǝn» — grek tilida: «Mǝn «u» ǝmǝsmǝn» yaki «Mǝn «xu zat» ǝmǝsmǝn».

■13:25 Mat. 3:11; Yⱨ. 1:20.

□13:26 «... Ibraⱨimning jǝmǝtining nǝsilliri wǝ aranglardiki Hudadin ⱪorⱪⱪanlar...» — «Hudadin ⱪorⱪⱪanlar» — 16-ayǝt wǝ izaⱨatning kɵrüng.

■13:26 Mat. 10:6; Ros. 3:26; 13:46.

□13:27 «Yerusalemda turuwatⱪanlar wǝ ularning ⱨakimliri Əysani tonumay...» — grek tilida: «Yerusalemda turuwatⱪanlar wǝ ularning ⱨakimliri uni tonumay...».

■13:27 Yⱨ. 16:3; Ros. 3:17; 1Kor. 2:8; 1Tim. 1:13.

■13:28 Mat. 27:20; Mar. 15:11; Luⱪa 23:18; Yⱨ. 19:6.

■13:30 Mat. 28:6; Mar. 16:6; Luⱪa 24:6.

■13:31 Mar. 16:14; Yⱨ. 20:19; 21:1; Ros. 1:3; 1Kor. 15:5.

□13:32-33 «Sǝn Mening Oƣlum, Ɵzüm seni bügünki künidǝ tuƣdurdum» — «Zǝb.» 2:7. Bǝzi alimlar, bu bexarǝttiki «tiklǝx» degǝn sɵz uning ɵlümdin tirildürülgǝnlikini kɵrsitidu, dǝp «tirildürüp» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu. Lekin uning tirilixini kɵrsitidiƣan bexarǝtlǝrni nǝⱪil kǝltüridiƣan ayǝtlǝr 34-35-ayǝtlǝrdur. Xunga Zǝburdiki bu bexarǝt («Zǝb.» 2:7) uning pak ⱪiz Mǝryǝmdin tuƣuluxini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraymiz.

■13:32-33 Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Ⱪan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zǝb. 132:11; Yǝx. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yǝr. 23:5; 33:14; Əz. 34:23; 37:24; Dan. 9:24,25; Zǝb. 2:7.

□13:34 «Dawutⱪa wǝdǝ ⱪilƣan meⱨir-xǝpⱪǝtlǝrni silǝrgǝ ata ⱪilimǝn!» — «Yǝx.» 55:2.

■13:34 Yǝx. 55:3.

□13:35 «I Huda, Sening muⱪǝddǝs Bolƣuqungƣa tenining qirixini kɵrgüzmǝysǝn» — «Zǝb.» 16:10. «Sening muⱪǝddǝs Bolƣuqung» Mǝsiⱨni kɵrsitidu.

■13:35 Zǝb. 16:10; Ros. 2:27.

□13:36 «Dawut dǝrwǝⱪǝ Hudaning iradisi boyiqǝ ɵz dǝwri üqün hizmǝt ⱪilip,...» — yaki «Dawut dǝrwǝⱪǝ ɵz dǝwridǝ Hudaning muddia-mǝⱪsǝtliri üqün hizmǝt ⱪilip,...». «uning teni qirip kǝtkǝnidi» — grek tilida «qirixlǝrni kɵrdi». 35-ayǝtni kɵrüng.

■13:36 1Pad. 2:10; Ros. 2:29.

□13:37 «Lekin Huda ɵlümdin tirildürgüqi bolsa qirixni ⱨeq kɵrmidi» — «Huda ɵlümdin tirildürgüqi» Əysani kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.

□13:38 «ⱨazir gunaⱨlardin kǝqürüm ⱪilinix yoli dǝl xu kixi arⱪiliⱪ silǝrgǝ jakarliniwatidu» — «dǝl xu kixi arⱪiliⱪ» Əysa arⱪiliⱪ, demǝk.

■13:38 Luⱪa 24:47; 1Yuⱨa. 2:12

□13:39 «Tǝwrat ⱪanuni bilǝn silǝr halas bolalmaywatⱪan ixlar» — «halas bolalmaydiƣan ixlar» ⱨǝrtürlük ixlarni kɵrsitidu; gunaⱨning ilkidin halas boluxni ɵz iqigǝ elipla ⱪalmay, bǝlki Tǝwrat ⱪanunida bekitilgǝn türlük ⱪurbanliⱪ ⱪilix wǝ rǝsim-ⱪaidilǝrdin halas boluxni ɵz iqigǝ alidu.

■13:39 Rim. 3:28; 8:3; 10:4; Gal. 2:16; Ibr. 7:19.

□13:41 «ⱪaranglar, i mazaⱪ ⱪilƣuqilar, ⱨǝyranuⱨǝs bolup ⱨalak bolunglar! Qünki silǝrning künliringlarda bir ix ⱪilimǝnki, uni birsi silǝrgǝ elan ⱪilsimu silǝr xu ixⱪa ⱨǝrgiz ixǝnmǝysilǝr!» — Tǝwrat, «Ⱨab.» 1:5.

■13:41 Yǝx. 28:14; Ⱨab. 1:5.

■13:43 Ros. 11:23; 14:22.

□13:46 «mana biz silǝrdin burulup ǝllǝrgǝ yüzlinimiz!» — «ǝllǝrgǝ yüzlinimiz» — yǝni «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrgǝ yüzlinimiz». Demǝk, Hudaning sɵz-kalamini ularƣa yǝtküzimiz.

■13:46 Mis. 32:10; Yǝx. 55:5; Mat. 8:12; 10:6; 21:43; Ros. 3:26; 13:26; Rim. 10:19.

□13:47 «Mǝn Seni yat ǝllǝrgǝ nur boluxⱪa, yǝr yüzining qǝt-yaⱪiliriƣiqǝ nijatliⱪ boluxung üqün Seni atidim» — «Yǝx.» 42:6 wǝ 49:6ni kɵrüng: muxu ayǝtlǝrdiki «Seni» Mǝsiⱨni kɵrsitidu. Barnabas wǝ Pawlus «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli»ning ixlirini dawamlaxturup yürgüzmǝktǝ (1-bab, 1-ayǝt).

■13:47 Yǝx. 42:6; 49:6; Luⱪa 2:32.

□13:48 «bekitilgǝnlǝr» — yaki «bǝl baƣliƣanlar» yaki «mayil ⱪilinƣanlar».

□13:50 «Biraⱪ Yǝⱨudiylar Hudadin ⱪorⱪⱪan yuⱪiri tǝbiⱪilik ayallarni ⱨǝm xǝⱨǝr mɵtiwǝrlirini ⱪutritip...» — «Hudadin ⱪorⱪⱪan ayallar» bolsa Tǝwratⱪa etiⱪad ⱪilƣan Yǝⱨudiy bolmiƣan, sinagogtiki ibadǝtkǝ ⱪatnixidiƣan ayallar. Gǝrqǝ ular «Hudadin ⱪorⱪⱪan» bolsimu, muxu yǝrdǝ Yǝⱨudiylarning ⱪutritixi bilǝn azdurulƣan.

■13:50 2Tim. 3:11.

□13:51 «Pawlus bilǝn Barnabas ularƣa ⱪarap ayaƣliridiki topini ⱪeⱪixturuwetip,...» — «ayaƣliridiki topini ⱪeⱪixturuwetix» degǝn ⱨǝrikǝt «munasiwitimiz pütünlǝy üzüldi» degǝn agaⱨning ipadisi idi. «Mat.» 10:14, «Mar.» 6:11, «Luⱪa» 5:9ni kɵrüng. «Konya xǝⱨiri» — ⱨazirⱪi nam. Kona grekqǝ ismi «Ikonium» yaki «Ikonion». U ⱨazirⱪi Türkiyǝdǝ.