□9:2 «Ustaz» — Grek tilida «Rabbi».
□9:4 «meni Əwǝtküqining ǝmǝllirini ada ⱪilixim kerǝk» — yaki «meni Əwǝtküqining ǝmǝllirini ada ⱪiliximiz kerǝk». «Kǝq kirsǝ, xu qaƣda ⱨeqkim ix ⱪilalmaydu» — Əysaning yǝr yüzidǝ bolidiƣan hizmitigǝ bǝlkim pǝⱪǝt altǝ ay ⱪalƣan bolsa kerǝk.
■9:5 Yǝx. 42:6; Luⱪa 2:32; Yⱨ. 1:9; 8:12; 12:35,46; Ros. 13:47.
□9:7 «Siloam» — Ibraniy tilida «Siloⱨa». «Əysa uningƣa: «Siloam kɵlqiki»gǝ berip yuyuwǝtkin» dedi... ⱨeliⱪi adǝm berip yuyuwidi, kɵzi kɵridiƣan bolup ⱪaytip kǝldi» — bu kor adǝm ibadǝthaniƣa yeⱪin jayda tilǝmqilik ⱪilip olturƣan bolsa, ibadǝthanidin «Siloam kɵlqiki»gǝ bir kilometrdǝk kelǝtti. Xuning üqün bu sǝpǝr kor adǝmning ixǝnqigǝ nisbǝtǝn heli bir sinaⱪ idi. Lay ⱪattiⱪlaxⱪandin keyin u kɵzlirini ⱨeq aqalmiƣan ⱨalda muxu uzun yolni mengixi kerǝk idi. Bu kor adǝm üqün intayin eƣir idi, ǝlwǝttǝ. Uning üstigǝ yolni bikar mangsa kɵp «tilǝmqilik waⱪti» israp bolup ketǝtti.
■9:14 Mat. 12:1; Mar. 2:23; Luⱪa 6:1; Yⱨ. 5:9.
□9:16 «U adǝm Hudaning yenidin kǝlgǝn ǝmǝs, qünki u xabat künini tutmaydu» — ular «u xabat künini tutmaydu» dǝydu. Qünki ular Əysaning tükürükidin lay ⱪilixni «ǝmgǝk ⱪilix», xundaⱪla xabatning «dǝm elix prinsipi»ni buzux, dǝp ⱪaraytti. Əysa bolsa «Atamning ǝmǝllirini ada ⱪilixim kerǝk» degǝnidi (4-ayǝt). Demǝk, «ix ⱪilƣuqi» yaki «ǝmǝl ⱪilƣuqi» ǝslidǝ Huda Ɵzidur. Uningdin baxⱪa kim xundaⱪ mɵjizǝ yaritaytti?
■9:16 Yⱨ. 3:2; 7:12; 9:33; 10:19.
■9:17 Luⱪa 7:16; 24:19; Yⱨ. 4:19; 6:14.
□9:22 «Yǝⱨudiylar kimdǝkim Əysani Mǝsiⱨ dǝp etirap ⱪilsa, u sinagog jamaitidin ⱪoƣlap qiⱪirilsun dǝp ⱪarar ⱪilƣanidi» — «sinagogtin qiⱪirilix»ning nǝtijisi, jǝmiyǝttikilǝrdin ⱨeqkim sinagogtin qiⱪirilƣan kixi bilǝn bardi-kǝldi ⱪilmaytti.
■9:22 Yⱨ. 7:13; 12:42.
□9:24 «Hudaƣa xan-xǝrǝp berip ⱪǝsǝm ⱪil» — Əslidǝ grek tilida «ⱪǝsǝm ⱪil» degǝn sɵz yoⱪ idi. Bu ayǝttǝ xu sɵz bolmisimu, xu mǝnǝ qiⱪip turidu (mǝsilǝn «Yǝxua» 7:19ni kɵrüng). Xuning üqün bu jümlining mǝnisi «Əysaƣa ǝmǝs, bǝlki Hudaƣa xan-xǝrǝp bǝr» degǝnlik ǝmǝs, bǝlki «Hudani uluƣlax üqün rast gǝp ⱪil, bu mɵjizǝ ǝslidǝ qong bir aldamqiliⱪ ǝmǝsmu?» degǝndǝk.
■9:31 Zǝb. 66:18; Pǝnd. 15:29; 28:9; Yǝx. 1:15; Mik. 3:4.
□9:34 «ular... uni sinagogtin ⱪoƣlap qiⱪiriwetixti» — 22-ayǝt wǝ izaⱨatni kɵrüng.
□9:35 «Sǝn, Hudaning Oƣliƣa etiⱪad ⱪilamsǝn?» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Sǝn, Insan’oƣliƣa etiⱪad ⱪilamsǝn?» dǝp pütülgǝn.
□9:39 «Mǝn korlarni kɵridiƣan bolsun, kɵridiƣanlarni kor bolsun dǝp bu dunyaƣa ⱨɵküm qiⱪirixⱪa kǝldim» — «ⱨɵküm qiⱪirixⱪa kǝldim» — Bu «ⱨɵküm» toƣruluⱪ «Yǝx.» 42:1 wǝ uningdiki izaⱨatni kɵrüng. Bu ⱪandaⱪ «ⱨɵküm»? Bizningqǝ Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning bexaritidǝ eytilƣandǝk az degǝndǝ bu «ⱨɵküm»ning ɵq tǝripi bardur: (1) etiⱪadqilarƣa toƣra kɵzⱪaraxlarni yǝtküzüx; (2) Hudaning kɵp ixlar üstidiki ⱨɵkümlirini bildürüx; (3) Mǝsiⱨning hǝwiri kixilǝrning ⱪǝlbini yaki yoruⱪ yaki tehimu ⱪarangƣu, kor ⱪilix; huddi Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr ɵz waⱪtida Hudaning sɵz-kalamini Israilƣa yǝtküzgǝndǝ, Israilning ǝⱨwali «Silǝr anglaxni anglaysilǝr, biraⱪ qüxǝnmǝysilǝr; kɵrüxni kɵrüsilǝr, biraⱪ bilip yǝtmǝysilǝr» («Yǝx.» 6:9-10) degǝndǝk bolƣanƣa ohxax. «Yǝx.» 44:18nimu kɵrüng.
■9:39 Yⱨ. 3:17; 12:47.