2
Əysaning palǝq adǝmni saⱪaytixi
Mat. 9:1-8; Luⱪa 5:17-26
Birnǝqqǝ kündin keyin u ⱪaytidin Kǝpǝrnaⱨumƣa kirdi. U ɵydikǝn, degǝn hǝwǝr tarⱪiliwidi, Mat. 9:1; Luⱪa 5:17. xunqǝ kɵp adǝm u yǝrgǝ yiƣildiki, ⱨǝtta ixik aldidimu put dǝssigüdǝk yǝr ⱪalmiƣanidi. U ularƣa sɵz-kalam yǝtküzüwatatti. Mana xu ǝsnada, birnǝqqǝ adǝm uning aldiƣa bir palǝqni elip kǝldi; uni ulardin tɵti kɵtürüp ǝkǝlgǝnidi. Mat. 9:1; Luⱪa 5:18. Adǝmning kɵplükidin uningƣa yeⱪinlixalmay, ular uning üstidin ɵgzini texip, tɵxük aqⱪandin keyin palǝqni zǝmbil bilǝn Əysaning aldiƣa qüxürdi. «uning üstidin ɵgzini texip, tɵxük aqⱪandin keyin...» — awwal ɵgzining kaⱨixlirini elixi kerǝk idi. Əmdi Əysa ularning ixǝnqini kɵrüp palǝqkǝ:
— Balam, gunaⱨliring kǝqürüm ⱪilindi, — dedi.
Lekin u yǝrdǝ olturƣan bǝzi Tǝwrat ustazliri kɵnglidǝ gumaniy soallarni ⱪoyup: «Bu adǝm nemǝ üqün mundaⱪ dǝydu? U kupurluⱪ ⱪiliwatidiƣu! Hudadin baxⱪa kimmu gunaⱨlarni kǝqürüm ⱪilalisun?» deyixti. Zǝb. 32:5; 51:2-4; Yǝx. 43:25.
Əysa xuan roⱨida ularning kɵngülliridǝ xundaⱪ gumaniy soallarni ⱪoyuwatⱪanliⱪini bilip yetip, ularƣa mundaⱪ dedi:
— Silǝr kɵngüldǝ nemixⱪa xundaⱪ soallarni ⱪoyisilǝr? Muxu palǝqkǝ: «Gunaⱨliring kǝqürüm ⱪilindi!» deyix asanmu, yaki «Ornungdin tur, zǝmbil-kɵrpǝngni yiƣixturup mang!» deyix asanmu? 10 Əmma ⱨazir silǝrning Insan’oƣlining yǝr yüzidǝ gunaⱨlarni kǝqürüm ⱪilix ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ ikǝnlikini bilixinglar üqün, — U palǝq kesǝlgǝ:
11 — Sanga eytayki, ornungdin tur, zǝmbil-kɵrpǝngni yiƣixturup ɵyünggǝ ⱪayt! — dedi. 12 U dǝrⱨal ornidin dǝs turup, zǝmbil-kɵrpisini yiƣixturdi wǝ ⱨǝmmǝylǝnning kɵz aldida ɵydin qiⱪip kǝtti. Ⱨǝmmǝylǝn ⱪattiⱪ ⱨǝyran ⱪelip Hudani uluƣlixip:
— Muxundaⱪ ixni ǝzǝldin kɵrüp baⱪmiƣaniduⱪ, — deyixti.
 
Əysaning Lawiyni muhlisliⱪⱪa qaⱪirixi — «gunaⱨkarlar» bilǝn ⱨǝmdastihan olturuxi
Mat. 9:9-13; Luⱪa 5:27-32
13 U yǝnǝ dengiz boyiƣa ⱪarap mangdi. Kixilǝr topi uning ǝtrapiƣa olixiwaldi. U ularƣa tǝlim bǝrdi. Mat. 9:9; Luⱪa 5:27.
14 U yoldin ɵtüp ketiwatⱪanda, baj alidiƣan orunda olturƣan Alfayning oƣli Lawiyni kɵrüp, uningƣa:
— Manga ǝgǝxkin, — dedi. U ornidin turup, uningƣa ǝgǝxti. «baj alidiƣan orunda olturƣan Alfayning oƣli Lawiy...» — «Lawiy»ning baxⱪa ismi «Matta» idi.
15 Wǝ xundaⱪ boldiki, u Lawiyning ɵyidǝ dastihanda olturƣanda, nurƣun bajgirlar wǝ gunaⱨkarlar Əysa wǝ uning muhlisliri bilǝn ⱨǝmdastihan boldi. Bundaⱪ kixilǝr heli kɵp idi, ularmu uningƣa ǝgǝxkǝnidi. «dastihanda olturƣanda» — grek tilida «dastihanda yatⱪanda» bilǝn ipadilinidu. Xu qaƣlarda kixilǝr dastihan selinƣan xirǝ ǝtrapida yanpaxlap yatⱪan ⱨalda ƣizalinixatti. «nurƣun bajgirlar wǝ gunaⱨkarlar Əysa wǝ uning muhlisliri bilǝn ⱨǝmdastihan boldi» — «bajgirlar» Israilning zeminini ixƣal ⱪilƣan rimliⱪlar üqün ɵz hǝlⱪidin baj yiƣip beridiƣan wǝ xu sǝwǝbtin nǝprǝtkǝ uqriƣan Yǝⱨudiylar. «gunaⱨkarlar» — Tǝwrat-injil boyiqǝ ⱨǝrbir adǝm gunaⱨkar, ǝlwǝttǝ. Lekin muxu ayǝttiki «gunaⱨkarlar» degǝn sɵz, ⱨali qong Pǝrisiylǝr wǝ Tǝwrat ustazliri tǝripidin alaⱨidǝ «gunaⱨkarlar» dǝp atalƣan bajgirlar, paⱨixǝ ayallar, ⱨǝtta sawatsiz kixilǝr ⱪatarliⱪlarni kɵzdǝ tutidu. 16 Əmdi Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr uning gunaⱨkarlar wǝ bajgirlar bilǝn bir dastihanda olturƣanliⱪini kɵrüp, muhlisliriƣa:
— U nemixⱪa bajgir wǝ gunaⱨkarlar bilǝn bir dastihanda yǝp-iqip olturidu?! — deyixti. «Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr...» — «Pǝrisiylǝr» ⱪattiⱪ tǝlǝplik bir diniy mǝzⱨǝptikilǝr idi. Ular toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng. 17 Buni angliƣan Əysa ularƣa:
— Saƣlam adǝm ǝmǝs, bǝlki bimarlar tewipⱪa moⱨtajdur. Mǝn ⱨǝⱪⱪaniylarni ǝmǝs, bǝlki gunaⱨkarlarni qaⱪirƣili kǝldim, — dedi. «ⱨǝⱪⱪaniylarni ǝmǝs, bǝlki gunaⱨkarlarni qaⱪirƣili kǝldim» — muxu muⱨim sɵzidǝ «gunaⱨkarlar» degini, ɵzlirining gunaⱨkar ikǝnlikini tonup yǝtkǝnlǝrni kɵzdǝ tutidu, ǝlwǝttǝ. Qünki ⱨǝmmǝ adǝm gunaⱨkardur. «Ⱨǝⱪⱪaniylar» Pǝrisiylǝrdǝk ɵzini ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ⱨesabliƣanlarni kɵrsitidu. Xunga Mǝsiⱨ xundaⱪ kixilǝrni qaⱪiralmaytti.   Mat. 9:13; 21:31; Luⱪa 5:32; 19:10; 1Tim. 1:15.
 
Yengi konidin ǝwzǝldur
Mat. 9:14-17; Luⱪa 5:33-39
18 Əmdi Yǝⱨyaning muhlisliri bilǝn Pǝrisiylǝr roza tutuwatatti. Bǝzilǝr uning aldiƣa kelip:
— Nemixⱪa Yǝⱨyaning muhlisliri wǝ Pǝrisiylǝrning muhlisliri roza tutidu, lekin sening muhlisliring tutmaydu? — dǝp soraxti. Mat. 9:14; Luⱪa 5:33.
19 Əysa jawabǝn mundaⱪ dedi:
— Toyi boluwatⱪan yigit tehi toyda ⱨǝmdastihan olturƣan qaƣda, meⱨmanliri roza tutup oltursa ⱪandaⱪ bolidu!? Toyi boluwatⱪan yigit toyda bolsila, ular ⱨeqⱪandaⱪ roza tutalmaydu. «toy meⱨmanliri» — grek tilida «mǝrikǝ zalining pǝrzǝntliri» degǝn ibarǝ bilǝn ipadilinidu.   Yǝx. 62:5; 2Kor. 11:2. 20 Əmma xu künlǝr keliduki, yigit ulardin elip ketilidu, ular xu kündǝ roza tutidu. «yigit meⱨmanlardin elip ketilidu» — bu sɵzlǝr Əysaning ɵlümi ɵzigǝ ǝgǝxkǝnlǝrgǝ ⱪayƣu-ⱨǝsrǝt elip kelidiƣanliⱪini kɵrsitidiƣan bexarǝt.
21 Ⱨeqkim kona kɵnglǝkkǝ yengi rǝhttin yamaⱪ salmaydu. Undaⱪ ⱪilsa, yengi yamaⱪ kirixip, kona kiyimni tartixturup yirtiwetidu. Nǝtijidǝ, yirtiⱪ tehimu yoƣinap ketidu. «Ⱨeqkim kona kɵnglǝkkǝ yengi rǝhttin yamaⱪ salmaydu» — yengi rǝht kirixip ketidu, ǝlwǝttǝ. 22 Ⱨeqkim yengi xarabni kona tulumlarƣa ⱪaqilimaydu. Əgǝr undaⱪ ⱪilsa, xarabning eqixi bilǝn tulumlar yerilip ketidu-dǝ, xarabmu tɵkülüp ketidu ⱨǝm tulumlarmu kardin qiⱪidu. Xuning üqün yengi xarab yengi tulumlarƣa ⱪaqilinixi kerǝk. Mat. 9:17.
 
Insan’oƣli «Xabat künining Igisi»dur •••• 23-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng
Mat. 12:1-8; Luⱪa 6:1-5
23 Bir xabat küni xundaⱪ boldiki, u buƣdayliⱪlardin ɵtüp ketiwatatti. Uning muhlisliri yolda mengiwatⱪanda baxaⱪlarni üzüxkǝ baxlidi. «Bir xabat küni xundaⱪ boldiki, ...» — «xabat küni» (dǝm elix küni) toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng. Bu xǝnbǝ küni, Tǝwrat kalendari boyiqǝ ⱨǝptining yǝttinqi küni bolup, Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ Israildiki ⱨǝrbir insan wǝ mal-qarwilarmu xu küni ⱨǝrⱪandaⱪ ix-hizmǝt ⱪilmay, dǝm elixi kerǝk idi.   Ⱪan. 23:24; Mat. 12:1; Luⱪa 6:1. 24 Pǝrisiylǝr uningƣa:
— Ⱪara, ular nemixⱪa xabat küni Tǝwratta qǝklǝngǝn ixni ⱪilidu? — deyixti. «Tǝwratta qǝklǝngǝn ix» — Tǝwrat ⱪanunida qǝklǝngǝn, demǝkqi. Tǝwrat ⱪanuni boyiqǝ dǝm elix küni «haman tepix» «hizmǝt» dǝp ⱪarilip, ⱪanunƣa hilapliⱪ ix dǝp ⱨesablinixi kerǝk idi, ǝlwǝttǝ. Pǝrisiylǝr muhlislarning danlarni yeyix üqün aⱪlixini «haman tǝpkǝnlik» dǝp ⱪariƣan. Əmdi baxaⱪlarni üzüp yeyix ziraǝtlǝrgǝ orƣaⱪ selix bilǝn ohxaxmu yaki ohxax ǝmǝsmu, buningƣa oⱪurmǝnlǝr Mǝsiⱨning jawabini oⱪup ɵzi birnemǝ desun! «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ muxu ix toƣruluⱪ izaⱨatlirimizni kɵrüng.   Mis. 20:10.
25 U ularƣa:
Padixaⱨ Dawutning ɵzi wǝ ⱨǝmraⱨliri ⱨajǝtmǝn bolƣanda, yǝni aq ⱪalƣanda nemǝ ⱪilƣanliⱪini muⱪǝddǝs yazmilardin oⱪumiƣanmusilǝr? «Dawutning... aq ⱪalƣanda nemǝ ⱪilƣanliⱪini muⱪǝddǝs yazmilardin oⱪumiƣanmusilǝr?» — «oⱪumiƣanmusilǝr?» degǝn sɵz Pǝrisiylǝrning daim rǝⱪibliridin soraydiƣan soal xǝkli idi.   1Sam. 21:6. 26 — Demǝk, Abiyatar bax kaⱨin bolƣan waⱪtida, u Hudaning ɵyigǝ kirip, Hudaƣa atalƣan, Tǝwratta pǝⱪǝt kaⱨinlarning yeyixigila bolidiƣan nanlarni sorap yegǝn, xundaⱪla ⱨǝmraⱨliriƣimu bǝrgǝn? — dedi. «Abiyatar bax kaⱨin bolƣan waⱪtida» — «1Sam.» 21:1-7 boyiqǝ, Abiyatar rǝsmiy bax kaⱨin bolmiƣan. Lekin Injil dǝwridiki ǝⱨwalƣa ohxax, ikki adǝm baxⱪa-baxⱪa yǝrdǝ bolsa ikkisi xu rolda boluxi mumkin (Mǝsiⱨ yǝr yüzidǝ hizmǝt ⱪilƣan mǝzgildǝ Ⱪayafa isimlik ⱨǝm Annas isimlik ikki adǝm ohxax bir waⱪitta «bax kaⱨin» idi). «Dawut Hudaning ɵyigǝ kirip, Hudaƣa atalƣan, Tǝwratta pǝⱪǝt kaⱨinlarning yeyixigila bolidiƣan nanlarni sorap yegǝn, xundaⱪla ⱨǝmraⱨliriƣimu bǝrgǝn?» — bu wǝⱪǝ «1Sam.» 21:1-7dǝ hatirilǝngǝn.   Law. 24:9.
27 U ularƣa yǝnǝ:
— Insan xabat küni üqün ǝmǝs, xabat küni insan üqün yaritildi. 28 Xuning üqün, Insan’oƣli xabat küniningmu Igisidur, — dedi. «Insan’oƣli» — Mǝsiⱨning ɵzini kɵrsitidu. Bu ibarǝ toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng.   Mat. 12:8; Luⱪa 6:5.
 
 

2:1 Mat. 9:1; Luⱪa 5:17.

2:3 Mat. 9:1; Luⱪa 5:18.

2:4 «uning üstidin ɵgzini texip, tɵxük aqⱪandin keyin...» — awwal ɵgzining kaⱨixlirini elixi kerǝk idi.

2:7 Zǝb. 32:5; 51:2-4; Yǝx. 43:25.

2:13 Mat. 9:9; Luⱪa 5:27.

2:14 «baj alidiƣan orunda olturƣan Alfayning oƣli Lawiy...» — «Lawiy»ning baxⱪa ismi «Matta» idi.

2:15 «dastihanda olturƣanda» — grek tilida «dastihanda yatⱪanda» bilǝn ipadilinidu. Xu qaƣlarda kixilǝr dastihan selinƣan xirǝ ǝtrapida yanpaxlap yatⱪan ⱨalda ƣizalinixatti. «nurƣun bajgirlar wǝ gunaⱨkarlar Əysa wǝ uning muhlisliri bilǝn ⱨǝmdastihan boldi» — «bajgirlar» Israilning zeminini ixƣal ⱪilƣan rimliⱪlar üqün ɵz hǝlⱪidin baj yiƣip beridiƣan wǝ xu sǝwǝbtin nǝprǝtkǝ uqriƣan Yǝⱨudiylar. «gunaⱨkarlar» — Tǝwrat-injil boyiqǝ ⱨǝrbir adǝm gunaⱨkar, ǝlwǝttǝ. Lekin muxu ayǝttiki «gunaⱨkarlar» degǝn sɵz, ⱨali qong Pǝrisiylǝr wǝ Tǝwrat ustazliri tǝripidin alaⱨidǝ «gunaⱨkarlar» dǝp atalƣan bajgirlar, paⱨixǝ ayallar, ⱨǝtta sawatsiz kixilǝr ⱪatarliⱪlarni kɵzdǝ tutidu.

2:16 «Tǝwrat ustazliri wǝ Pǝrisiylǝr...» — «Pǝrisiylǝr» ⱪattiⱪ tǝlǝplik bir diniy mǝzⱨǝptikilǝr idi. Ular toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng.

2:17 «ⱨǝⱪⱪaniylarni ǝmǝs, bǝlki gunaⱨkarlarni qaⱪirƣili kǝldim» — muxu muⱨim sɵzidǝ «gunaⱨkarlar» degini, ɵzlirining gunaⱨkar ikǝnlikini tonup yǝtkǝnlǝrni kɵzdǝ tutidu, ǝlwǝttǝ. Qünki ⱨǝmmǝ adǝm gunaⱨkardur. «Ⱨǝⱪⱪaniylar» Pǝrisiylǝrdǝk ɵzini ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ⱨesabliƣanlarni kɵrsitidu. Xunga Mǝsiⱨ xundaⱪ kixilǝrni qaⱪiralmaytti.

2:17 Mat. 9:13; 21:31; Luⱪa 5:32; 19:10; 1Tim. 1:15.

2:18 Mat. 9:14; Luⱪa 5:33.

2:19 «toy meⱨmanliri» — grek tilida «mǝrikǝ zalining pǝrzǝntliri» degǝn ibarǝ bilǝn ipadilinidu.

2:19 Yǝx. 62:5; 2Kor. 11:2.

2:20 «yigit meⱨmanlardin elip ketilidu» — bu sɵzlǝr Əysaning ɵlümi ɵzigǝ ǝgǝxkǝnlǝrgǝ ⱪayƣu-ⱨǝsrǝt elip kelidiƣanliⱪini kɵrsitidiƣan bexarǝt.

2:21 «Ⱨeqkim kona kɵnglǝkkǝ yengi rǝhttin yamaⱪ salmaydu» — yengi rǝht kirixip ketidu, ǝlwǝttǝ.

2:22 Mat. 9:17.

2:23 «Bir xabat küni xundaⱪ boldiki, ...» — «xabat küni» (dǝm elix küni) toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng. Bu xǝnbǝ küni, Tǝwrat kalendari boyiqǝ ⱨǝptining yǝttinqi küni bolup, Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ Israildiki ⱨǝrbir insan wǝ mal-qarwilarmu xu küni ⱨǝrⱪandaⱪ ix-hizmǝt ⱪilmay, dǝm elixi kerǝk idi.

2:23 Ⱪan. 23:24; Mat. 12:1; Luⱪa 6:1.

2:24 «Tǝwratta qǝklǝngǝn ix» — Tǝwrat ⱪanunida qǝklǝngǝn, demǝkqi. Tǝwrat ⱪanuni boyiqǝ dǝm elix küni «haman tepix» «hizmǝt» dǝp ⱪarilip, ⱪanunƣa hilapliⱪ ix dǝp ⱨesablinixi kerǝk idi, ǝlwǝttǝ. Pǝrisiylǝr muhlislarning danlarni yeyix üqün aⱪlixini «haman tǝpkǝnlik» dǝp ⱪariƣan. Əmdi baxaⱪlarni üzüp yeyix ziraǝtlǝrgǝ orƣaⱪ selix bilǝn ohxaxmu yaki ohxax ǝmǝsmu, buningƣa oⱪurmǝnlǝr Mǝsiⱨning jawabini oⱪup ɵzi birnemǝ desun! «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ muxu ix toƣruluⱪ izaⱨatlirimizni kɵrüng.

2:24 Mis. 20:10.

2:25 «Dawutning... aq ⱪalƣanda nemǝ ⱪilƣanliⱪini muⱪǝddǝs yazmilardin oⱪumiƣanmusilǝr?» — «oⱪumiƣanmusilǝr?» degǝn sɵz Pǝrisiylǝrning daim rǝⱪibliridin soraydiƣan soal xǝkli idi.

2:25 1Sam. 21:6.

2:26 «Abiyatar bax kaⱨin bolƣan waⱪtida» — «1Sam.» 21:1-7 boyiqǝ, Abiyatar rǝsmiy bax kaⱨin bolmiƣan. Lekin Injil dǝwridiki ǝⱨwalƣa ohxax, ikki adǝm baxⱪa-baxⱪa yǝrdǝ bolsa ikkisi xu rolda boluxi mumkin (Mǝsiⱨ yǝr yüzidǝ hizmǝt ⱪilƣan mǝzgildǝ Ⱪayafa isimlik ⱨǝm Annas isimlik ikki adǝm ohxax bir waⱪitta «bax kaⱨin» idi). «Dawut Hudaning ɵyigǝ kirip, Hudaƣa atalƣan, Tǝwratta pǝⱪǝt kaⱨinlarning yeyixigila bolidiƣan nanlarni sorap yegǝn, xundaⱪla ⱨǝmraⱨliriƣimu bǝrgǝn?» — bu wǝⱪǝ «1Sam.» 21:1-7dǝ hatirilǝngǝn.

2:26 Law. 24:9.

2:28 «Insan’oƣli» — Mǝsiⱨning ɵzini kɵrsitidu. Bu ibarǝ toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng.

2:28 Mat. 12:8; Luⱪa 6:5.