8
Əysaning tɵt ming kixini toyduruxi
Mat. 15:32-39
Xu künlǝrdǝ, yǝnǝ zor bir top halayiⱪ yiƣilƣanidi. Ularning yegüdǝk ⱨeqnemisi bolmiƣaqⱪa, u muhlislirini yeniƣa qaⱪirip: Mat. 15:32.
— Bu halayiⱪⱪa iqim aƣriydu. Qünki ular mening yenimda turƣili üq kün boldi, ularda yegüdǝk ⱨeqnǝrsimu ⱪalmidi. Ularni ɵylirigǝ aq ⱪorsaⱪ ⱪaytursam, yolda ⱨalidin ketixi mumkin. Qünki bǝziliri yiraⱪtin kǝlgǝnikǝn, — dedi.
Muhlisliri buningƣa jawabǝn:
— Bundaⱪ hilwǝt bir jayda bu kixilǝrni toydurƣudǝk nanni nǝdin tapⱪili bolsun? — deyixti.
— Ⱪanqǝ neninglar bar? — dǝp soridi u.
Yǝttǝ, — deyixti ular.
Buning bilǝn u hǝlⱪni yǝrdǝ olturuxⱪa buyrudi. Andin yǝttǝ nanni ⱪoliƣa aldi wǝ Hudaƣa tǝxǝkkür-mǝdⱨiyǝ eytip oxtup, kɵpqilikkǝ tutuxⱪa muhlisliriƣa bǝrdi. Ular halayiⱪⱪa ülǝxtürüp bǝrdi. Muhlislarda yǝnǝ birⱪanqǝ kiqik beliⱪmu bar idi. U Hudaƣa tǝxǝkkür eytip ularni bǝrikǝtlǝp, muhlisliriƣa ülǝxtürüp berixni eytti. Halayiⱪ toyƣuqǝ yedi; ular exip ⱪalƣan parqilarni yǝttǝ sewǝtkǝ teriwaldi. «ular exip ⱪalƣan parqilarni ... teriwaldi» — «ular» — muhlislar yaki pütkül halayiⱪni kɵrsitidu. «yǝttǝ sewǝt...» — «sewǝt» grek tilida bu sɵz bǝk qong bir hil sewǝtni kɵrsitidu. Yegǝnlǝr tɵt mingqǝ kixi idi. U ularni yolƣa saldi, 10 andin muhlisliri bilǝn billǝ dǝrⱨal kemigǝ qüxüp, Dalmanuta tǝrǝplirigǝ bardi. Mat. 15:39.
 
Pǝrisiylǝrning mɵjizilik alamǝtni kɵrüxni tǝlǝp ⱪilixi
Mat. 16:1-4
11 Pǝrisiylǝr qiⱪip, uni sinax mǝⱪsitidǝ uningdin bizgǝ asmandin bir mɵjizilik alamǝt kɵrsǝtsǝng, dǝp tǝlǝp ⱪilixip, uning bilǝn munazirilǝxkili turdi. «Pǝrisiylǝr qiⱪip, uni sinax mǝⱪsitidǝ uningdin bizgǝ asmandin bir mɵjizilik alamǝt kɵrsǝtsǝng...» — Pǝrisiylǝr tǝlǝp ⱪilƣan «mɵjizilik alamǝt» Əysaning ⱨǝⱪiⱪiy Mǝsiⱨ ikǝnlikini ispatlaydiƣan bir karamǝtni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.   Mat. 12:38; 16:1; Luⱪa 11:29; Yⱨ. 6:30. 12 U iqidǝ bir uluƣ-kiqik tinip:
— Bu dǝwr nemixⱪa bir «mɵjizilik alamǝt»ni istǝp yüridu? Xuni silǝrgǝ bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, bu dǝwrgǝ ⱨeqⱪandaⱪ mɵjizilik alamǝt kɵrsitilmǝydu, — dedi. «u iqidǝ bir uluƣ-kiqik tinip...» — grek tilida «U roⱨida bir uluƣ-kiqik tinip..». «Roⱨ» muxu yǝrdǝ uning ɵzining (insaniy) roⱨini bildüridu.   Mat. 16:4.
13 Andin ulardin ayrilip, yǝnǝ kemigǝ qiⱪip, dengizning u qetigǝ ɵtüp kǝtti.
 
Sahtipǝzlik «eqitⱪu»sidin saⱪlinix
Mat. 16:5-12
14 Muhlislar nan elip kelixni untuƣan bolup, kemidǝ bir tal nandin baxⱪa yǝydiƣini yoⱪ idi. 15 U ularni agaⱨlandurup:
— Eⱨtiyat ⱪilinglar, Pǝrisiylǝrning eqitⱪusi wǝ Ⱨerodning eqitⱪusidin ⱨezi bolunglar, — dedi. «Eⱨtiyat ⱪilinglar, Pǝrisiylǝrning eqitⱪusi wǝ Ⱨerodning eqitⱪusidin ⱨezi bolunglar» — «Mat.» 16:1-12nimu kɵrüng.   Mat. 16:6; Luⱪa 12:1. 16 Muhlislar ɵzara mulaⱨizilixip:
— Uning bundaⱪ deyixi nan ǝkǝlmigǝnlikimizdin bolsa kerǝk, — deyixti.
17 Əysa ularning nemǝ deyixiwatⱪanliⱪini bilip:
— Nemixⱪa nan yoⱪluⱪi toƣrisida mulaⱨizǝ ⱪilisilǝr? Silǝr tehiqǝ pǝm-parasǝt yaki qüxǝnqigǝ igǝ bolmidinglarmu? Ⱪǝlbliringlar tehimu bihudlixip ketiwatamdu? Mar. 6:52. 18 Kɵzünglar turup kɵrmǝywatamsilǝr? Ⱪuliⱪinglar turup anglimaywatamsilǝr? Esinglarda yoⱪmu? 19 Bǝx ming kixigǝ bǝx nanni oxtuƣinimda, parqilarƣa liⱪ tolƣan ⱪanqǝ kiqik sewǝtni yiƣiwaldinglar? — dedi.
— On ikkini, — jawab bǝrdi ular. «..ⱪanqǝ kiqik sewǝt..» — «sewǝt» grek tilida «ⱪol sewǝt».   Mat. 14:17,20; Mar. 6:38; Luⱪa 9:13; Yⱨ. 6:9.
20 — Yǝttǝ nanni tɵt ming kixigǝ oxtuƣinimda, parqilarƣa liⱪ tolƣan ⱪanqǝ sewǝtni yiƣiwaldinglar? — dedi u.
— Yǝttini, — Jawab bǝrdi ular. Mat. 15:36,37.
21 U ularƣa:
— Undaⱪta, ⱪandaⱪsigǝ silǝr tehi qüxǝnmǝysilǝr? — dedi. «Undaⱪta, ⱪandaⱪsigǝ silǝr tehi qüxǝnmǝysilǝr?» — Mǝsiⱨning bu soali muhlisliri yiƣiwalƣan «on ikki (kiqik) sewǝt» wǝ «yǝttǝ (qong) sewǝt» bilǝn munasiwǝtliktur.
Ⱪiziⱪ bir ix xuki, Markus ɵzining Injildiki bayanida Mǝsiⱨning (ɵlümdin tirilixtin baxⱪa) jǝmiy on toⱪⱪuz alaⱨidǝ mɵjizisini hatirilǝydu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
 
Bǝyt-Saidadiki bir korning saⱪaytilixi
22 Ular Bǝyt-Saida yezisiƣa kǝldi; halayiⱪ bir kor adǝmni uning aldiƣa elip kelip, uningƣa ⱪolungni tǝgküzüp ⱪoysang, dǝp ɵtündi. 23 U kor adǝmning ⱪolidin tutup yezining sirtiƣa yetilǝp bardi; uning kɵzlirigǝ tükürüp, üstigǝ ⱪollirini tǝgküzüp:
— Birǝr nǝrsǝ kɵrüwatamsǝn? — dǝp soridi. Mar. 7:32.
24 U bexini kɵtürüp:
— Kixilǝrni kɵrüwatimǝn; ular huddi mengip yürüwatⱪan dǝrǝhlǝrdǝk kɵrünüwatidu, — dedi.
25 Andin u ⱪaytidin ⱪollirini u adǝmning kɵzlirigǝ tǝgküzdi. U kɵzlirini eqiwidi, kɵzliri ǝsligǝ kelip, ⱨǝmmǝ nǝrsini eniⱪ kɵrdi. «U kɵzlirini eqiwidi..» — yaki «u bexini kɵtüriwidi...» yaki «u kɵzlirini yoƣan aqti...». 26 Əysa uni ɵyigǝ ⱪayturup:
— Yeziƣimu kirmǝ, yaki yezidiki ⱨeqkimgǝ bu ixni uⱪturma, — dǝp tapilidi. «Yeziƣimu kirmǝ, yaki yezidiki ⱨeqkimgǝ bu ixni uⱪturma» — Mǝsiⱨ nemixⱪa xundaⱪ tapilidi? Xübⱨisizki, Bǝyt-Saidadikilǝr alliⱪaqan uning kɵp mɵjizilirini kɵrüp turup tehiqǝ towa ⱪilmiƣanidi («Mat.» 11:21ni kɵrüng).
 
Petrusning Əysani Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ dǝp tonuxi
Mat. 16:13-20; Luⱪa 9:18-21
27 Əysa muhlisliri bilǝn qiⱪip Ⱪǝysǝriyǝ-Filippi rayoniƣa ⱪaraxliⱪ kǝnt-yezilarƣa bardi. Yolda u muhlisliridin:
— Kixilǝr meni kim dǝydu? — dǝp soridi. Mat. 16:13; Luⱪa 9:18.
28 Ular uningƣa:
— Bǝzilǝr seni Qɵmüldürgüqi Yǝⱨya, bǝzilǝr Ilyas pǝyƣǝmbǝr wǝ yǝnǝ bǝzilǝr ilgiriki pǝyƣǝmbǝrlǝrdin biri dǝp ⱪaraydikǝn, — dǝp jawab berixti. Mat. 14:2.
29 U ulardin:
— Əmdi silǝrqu, silǝr meni kim dǝp bilisilǝr? — dǝp soridi.
Petrus jawabǝn: — Sǝn Mǝsiⱨdursǝn, — dedi. «Sǝn Mǝsiⱨdursǝn» — «Mǝsiⱨ» degǝn sɵz toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»imizni kɵrüng.   Mat. 16:16; Yⱨ. 6:69.
30 U ularƣa ɵzi toƣruluⱪ ⱨeqkimgǝ tinmasliⱪni jiddiy tapilidi.
 
Əysaning ɵlüp tirilidiƣanliⱪini aldin eytixi
Mat. 16:21-28; Luⱪa 9:22-27
31 Xuning bilǝn u Insan’oƣlining nurƣun azab-oⱪubǝt tartixi, aⱪsaⱪallar, bax kaⱨinlar wǝ Tǝwrat ustazliri tǝripidin qǝtkǝ ⱪeⱪilixi, ɵltürülüxi wǝ üq kündin keyin tirildürülüxi muⱪǝrrǝr ikǝnlikini muhlisliriƣa ɵgitixkǝ baxlidi. «Insan’oƣlining.... aⱪsaⱪallar, bax kaⱨinlar wǝ Tǝwrat ustazliri tǝripidin qǝtkǝ ⱪeⱪilixi» — xu qaƣda ikki «bax kaⱨin» bar idi — «Annas» wǝ uning küy’oƣli «Ⱪayafa».   Mat. 16:21; 17:22; 20:18; Mar. 9:31; 10:33; Luⱪa 9:22; 18:31; 24:7. 32 U bu ixni oquⱪ-axkara sɵzlǝp bǝrdi. Buning bilǝn Petrus uni bir qǝtkǝ tartip, uni ǝyiblǝxkǝ baxlidi. «Buning bilǝn Petrus uni bir qǝtkǝ tartip, uni ǝyiblǝxkǝ baxlidi» — Petrusning ǝyiblixi xübⱨisizki, ɵzüng uluƣ padixaⱨ Mǝsiⱨ turup, bexingƣa muxundaⱪ dǝⱨxǝtlik ixlarni qüxürmǝsliking kerǝk idi, degǝndǝk. «Mat.» 16:22ni kɵrüng. 33 Lekin u burulup muhlisliriƣa ⱪarap, Petrusni ǝyiblǝp:
— Arⱪamƣa ɵt, Xǝytan! Sening oyliƣanliring Hudaning ixliri ǝmǝs, insanning ixliridur, — dedi. «Arⱪamƣa ɵt, Xǝytan!» — Əysa bu ayǝttǝ «Xǝytan» degǝn bu sɵzini birinqidin «düxmǝn» degǝn mǝnidǝ ixlitip, ɵzining düxmini bolup ⱪalƣan Petrusⱪa eytidu. Ikkinqidin, Xǝytan ɵzi Petrus arⱪiliⱪ Əysaƣa putlikaxang bolmaⱪqi idi.   2Sam. 19:22.
34 Andin muhlisliri bilǝn halayiⱪnimu qaⱪirip mundaⱪ dedi:
— Kimdǝkim manga ǝgixixni niyǝt ⱪilsa, ɵzidin keqip, ɵzining krestini kɵtürüp manga ǝgǝxsun! «Kimdǝkim manga ǝgixixni niyǝt ⱪilsa, ɵzidin keqip, ɵzining krestini kɵtürüp manga ǝgǝxsun!» — «Mat.» 10:38ni, xundaⱪla uningdiki izaⱨatnimu kɵrüng.   Mat. 10:38; 16:24; Luⱪa 9:23; 14:27. 35 Qünki kimdǝkim ɵz jenini ⱪutⱪuzay desǝ, qoⱪum uningdin mǝⱨrum bolidu; lekin kimdǝkim mǝn üqün wǝ hux hǝwǝr üqün ɵz jenidin mǝⱨrum bolsa, uni ⱪutⱪuzidu. Mat. 10:39; 16:25; Luⱪa 9:24; 17:33; Yⱨ. 12:25. 36 Qünki bir adǝm pütkül dunyaƣa igǝ bolup, jenidin mǝⱨrum ⱪalsa, buning nemǝ paydisi bolsun?! «...jenidin mǝⱨrum ⱪalsa, buning nemǝ paydisi bolsun?!» — «jan» muxu yǝrdǝ pǝⱪǝt ⱨayatni ǝmǝs, bǝlki adǝmning salaⱨiyiti, roⱨiy dunyasini kɵrsitidu. 37 U nemisini jeniƣa tegixsun?! Zǝb. 49:6-9 38 Qünki kimdǝkim zinahor wǝ gunaⱨkar bu dǝwr aldida mǝndin wǝ mening sɵzlirimdin nomus ⱪilsa, Insan’oƣlimu atisining xan-xǝripi iqidǝ muⱪǝddǝs pǝrixtilǝr bilǝn billǝ kǝlginidǝ, uningdin nomus ⱪilidu. «zinahor wǝ gunaⱨkar bu dǝwr» — «zinahor» bǝlkim ⱨǝm jismaniy ⱨǝm kɵqmǝ (Hudaƣa wapasizliⱪ ⱪilƣuqi, degǝn) mǝnidimu ixlitilidu. «Insan’oƣli» — Mǝsiⱨ, ǝlwǝttǝ. «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng.   Mat. 10:32; Luⱪa 9:26; 12:8; 2Tim. 2:12; 1Yuⱨa. 2:23.
 
 

8:1 Mat. 15:32.

8:8 «ular exip ⱪalƣan parqilarni ... teriwaldi» — «ular» — muhlislar yaki pütkül halayiⱪni kɵrsitidu. «yǝttǝ sewǝt...» — «sewǝt» grek tilida bu sɵz bǝk qong bir hil sewǝtni kɵrsitidu.

8:10 Mat. 15:39.

8:11 «Pǝrisiylǝr qiⱪip, uni sinax mǝⱪsitidǝ uningdin bizgǝ asmandin bir mɵjizilik alamǝt kɵrsǝtsǝng...» — Pǝrisiylǝr tǝlǝp ⱪilƣan «mɵjizilik alamǝt» Əysaning ⱨǝⱪiⱪiy Mǝsiⱨ ikǝnlikini ispatlaydiƣan bir karamǝtni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.

8:11 Mat. 12:38; 16:1; Luⱪa 11:29; Yⱨ. 6:30.

8:12 «u iqidǝ bir uluƣ-kiqik tinip...» — grek tilida «U roⱨida bir uluƣ-kiqik tinip..». «Roⱨ» muxu yǝrdǝ uning ɵzining (insaniy) roⱨini bildüridu.

8:12 Mat. 16:4.

8:15 «Eⱨtiyat ⱪilinglar, Pǝrisiylǝrning eqitⱪusi wǝ Ⱨerodning eqitⱪusidin ⱨezi bolunglar» — «Mat.» 16:1-12nimu kɵrüng.

8:15 Mat. 16:6; Luⱪa 12:1.

8:17 Mar. 6:52.

8:19 «..ⱪanqǝ kiqik sewǝt..» — «sewǝt» grek tilida «ⱪol sewǝt».

8:19 Mat. 14:17,20; Mar. 6:38; Luⱪa 9:13; Yⱨ. 6:9.

8:20 Mat. 15:36,37.

8:21 «Undaⱪta, ⱪandaⱪsigǝ silǝr tehi qüxǝnmǝysilǝr?» — Mǝsiⱨning bu soali muhlisliri yiƣiwalƣan «on ikki (kiqik) sewǝt» wǝ «yǝttǝ (qong) sewǝt» bilǝn munasiwǝtliktur. Ⱪiziⱪ bir ix xuki, Markus ɵzining Injildiki bayanida Mǝsiⱨning (ɵlümdin tirilixtin baxⱪa) jǝmiy on toⱪⱪuz alaⱨidǝ mɵjizisini hatirilǝydu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.

8:23 Mar. 7:32.

8:25 «U kɵzlirini eqiwidi..» — yaki «u bexini kɵtüriwidi...» yaki «u kɵzlirini yoƣan aqti...».

8:26 «Yeziƣimu kirmǝ, yaki yezidiki ⱨeqkimgǝ bu ixni uⱪturma» — Mǝsiⱨ nemixⱪa xundaⱪ tapilidi? Xübⱨisizki, Bǝyt-Saidadikilǝr alliⱪaqan uning kɵp mɵjizilirini kɵrüp turup tehiqǝ towa ⱪilmiƣanidi («Mat.» 11:21ni kɵrüng).

8:27 Mat. 16:13; Luⱪa 9:18.

8:28 Mat. 14:2.

8:29 «Sǝn Mǝsiⱨdursǝn» — «Mǝsiⱨ» degǝn sɵz toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»imizni kɵrüng.

8:29 Mat. 16:16; Yⱨ. 6:69.

8:31 «Insan’oƣlining.... aⱪsaⱪallar, bax kaⱨinlar wǝ Tǝwrat ustazliri tǝripidin qǝtkǝ ⱪeⱪilixi» — xu qaƣda ikki «bax kaⱨin» bar idi — «Annas» wǝ uning küy’oƣli «Ⱪayafa».

8:31 Mat. 16:21; 17:22; 20:18; Mar. 9:31; 10:33; Luⱪa 9:22; 18:31; 24:7.

8:32 «Buning bilǝn Petrus uni bir qǝtkǝ tartip, uni ǝyiblǝxkǝ baxlidi» — Petrusning ǝyiblixi xübⱨisizki, ɵzüng uluƣ padixaⱨ Mǝsiⱨ turup, bexingƣa muxundaⱪ dǝⱨxǝtlik ixlarni qüxürmǝsliking kerǝk idi, degǝndǝk. «Mat.» 16:22ni kɵrüng.

8:33 «Arⱪamƣa ɵt, Xǝytan!» — Əysa bu ayǝttǝ «Xǝytan» degǝn bu sɵzini birinqidin «düxmǝn» degǝn mǝnidǝ ixlitip, ɵzining düxmini bolup ⱪalƣan Petrusⱪa eytidu. Ikkinqidin, Xǝytan ɵzi Petrus arⱪiliⱪ Əysaƣa putlikaxang bolmaⱪqi idi.

8:33 2Sam. 19:22.

8:34 «Kimdǝkim manga ǝgixixni niyǝt ⱪilsa, ɵzidin keqip, ɵzining krestini kɵtürüp manga ǝgǝxsun!» — «Mat.» 10:38ni, xundaⱪla uningdiki izaⱨatnimu kɵrüng.

8:34 Mat. 10:38; 16:24; Luⱪa 9:23; 14:27.

8:35 Mat. 10:39; 16:25; Luⱪa 9:24; 17:33; Yⱨ. 12:25.

8:36 «...jenidin mǝⱨrum ⱪalsa, buning nemǝ paydisi bolsun?!» — «jan» muxu yǝrdǝ pǝⱪǝt ⱨayatni ǝmǝs, bǝlki adǝmning salaⱨiyiti, roⱨiy dunyasini kɵrsitidu.

8:37 Zǝb. 49:6-9

8:38 «zinahor wǝ gunaⱨkar bu dǝwr» — «zinahor» bǝlkim ⱨǝm jismaniy ⱨǝm kɵqmǝ (Hudaƣa wapasizliⱪ ⱪilƣuqi, degǝn) mǝnidimu ixlitilidu. «Insan’oƣli» — Mǝsiⱨ, ǝlwǝttǝ. «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng.

8:38 Mat. 10:32; Luⱪa 9:26; 12:8; 2Tim. 2:12; 1Yuⱨa. 2:23.