PROVERBS
Proverbs ko den mu ikia sinar ko den. Proverbs mu bala tuku tuku, bare munan duap duap ko nanga ikia sinar awuso, nanga kasurso, ale nanga kiti guruguso, se ana te yawarakala nanimi ago baga se, Yawe bowa ningi la baganakko lage nangarso.
Proverbs ko den imi mu Yawe kote taiso. Se ana ikia sinar mu ago terong baganakko mu lage suanta mu, ana Yawe kuring bowa ningi baganak mu asele ana ikia sinar ko bala ago terong manakko.
Ikia sinar ko den imi suen biya mu Solomon batogam, se saki mu Hezekiah ko kari ilu biguwuman, se chapter ilagala nukum te mu Agur Lemuel ilak batagorman.
1
Den gira
1 Batoga imi Israel nunga king Solomon, David ko namar, mu ko ikia sinar den ningi aniso.
2 Den imi ikia sinar se bagara diram te
ningo la bagara ko munan mu ka kausokko;
nika ikia sinar awurok se den ko
nunguning du biya mu ko ikiko.
3 Ale ikia ago la baga se munan diram la
se ningo guyak la te bagerko.
4 Ale ikia ninguru me sinarara alo* Kariimet ikia ninguru me sinarara alo nunga munan: Proverbs 7:7; 8:5; 9:6; 14:15; 22:3; 27:12. Nuna ikia sinar am tamonko: Proverbs 9:4; 19:25; 21:11. wore
nunga kiti gurugok se me ngual kasik bagamonko;
ale kulak itiwik nunga kausok se ikia ago la te bagamonko.
5 Se ikia sinar ago mu agotala nunga
sanguk, nunga kiti gurugok, ale nunga ikia kunasarukko.
6 Se nuna ikia sinar ko den se den pangan mu
ko nunguning ko sinar amon ale ko ikimonko.
7 Yawe ko kua bowa ningi la bagara ko
munan mu ikia sinar te ta ko lage kuring nunguning;
bare nusupuling aora biya alo mu ikia
sinar ko den se diram bagara ko den mu mel yam ko betesan.† Kariimet nusupuling aora biya alo nunga munan: Proverbs 1:7; 10:14,21; 12:15-16; 13:19; 15:5; 20:3; 24:7; 27:22.
Kari kulak node iluwa ko den
8 Aga namar, ni ka niet ko kiti guruga ko
den ikiko, ale ka niam ko kausa den me biring tuiko.
9 Nononga den umu kitigat balayam yawara sipiling te tugu kam,
se aking kulolo balayam degetak te tugukoyam anirukko.
10 Se aga namar, kari memek alo gemang
kulukurmon mu me arungu kapeterko.
11 Nuna balmon, “Nangarak tair se ana
namanak yumuwa kari yam bo am monak se kueruk se
12 am ngual kasik nunga maguwunak silatanak se kua namamon ale
nungumik guang lilim ago mutim ningi kapa nagumonko;
13 se nunga mel ningo ningo ginak ago tai nanga kawam tugunakko;
14 buta se nangarak tair se mel ginak mu pagaru nanimi tunakko,” mamon.
15 Bare aga namar, kari uwuta mu arungak me sorerko,
nika bagara ago kelemak bagerko;
16 mu awuk, nuna kilek memek
betemonko me nguangasan, am betesan;
ale kari momon se kuerukko mu am guyak la betesan.
17 Ikiko! Inangnang bo karkiwuruk se ni
nu te ilupko dagarok bitar, mu te ilup i? Mena!
18 Uwutatala, kari uwuta mu ikia mena;
se nuna nongota nunga dagarok te soramonko wore bitawasan.
19 Buta se tere daong nana ko kari alo mu tere daong ko munan te kuemonko.
Ikia Sinar mu imet bo iwita aiwoso
20 Ikia Sinar aiwoso;
nu lage tuang suen la te se,
kariimet ningi sor suen la te aiwoso;
21 nu diara guruga kuwim te se,
bolala awura kuwim te aiso ale balso:
22 “Nina kariimet ikia aora biya, nina
amaru ikia ngualara sowore bita talko?
Ale amaru den alel bita lagasan sumu bita talko?
Ale amaru ikia ningo me karo tusan mu karo tualko?
23 Nina aninga den sokel karogo
ningarukasam mu iki karo tuman le mu,
aninga ikia ningo se aninga den ningo mu ninga kausem le.
24 Ani agate tairalko ninga manarukasam,
bare nina nibiring aisukasan ale agiring me karo tuikasan.
25 Nina aninga sangam den nibiring
tuman, ale den sokel ago ninga
manarukasam mu nede sisikaso.
26 Se ko moke, tom nina ikup arigal ale
ngualaral sipiral, mu ani nego ko gusirekko.
27 Tom ikup yaman mu daula biya bo
iwita ninga iluwok ale ninga
sarumurok se ko memek biya ninga irok,
mu ani ninga gusirekko.
28 “Nina saonga ko aningate airal, bare ani nigiring me iluwekko;
nina ani ago ko loagaral, bare me agarkalko.
29 Mu awuk, nina ikia ningo me karo
tuman, ale Yawe bowa ningi bagaralko me kueman.
30 Nina aninga sangam den nibiring
tuman, ale den sokel ago ninga
manarukasam mu nede sisikaso.
31 Buta se ninga betera kaora memek bita
karo lagaman mu ko nunguning kaparuk se gi nalko.
32 Mu awuk, kariimet nunga ikia aora biya
mu nunga ikia memek nunga moruk se kuemonko,
nunga ikia kawel nunga kulok ale nunga maguwurokko.
33 Bare awiriya aninga den ikiok,
mu nu ikup yaman bo me taukko, yawarakala bagarukko;
ale nu mel bo ta me ko nguangarukko.”