«Yéngi bir adem» — Mesih we jamaet, yeni bir bash bir ten bolidu (Mesih bash, jamaet ten bolidu). 16 kréstke mixlinip mushuning wasitisi bilen öchmenlikni qetl qilip, ikkisini bir tende Xuda bilen epleshtürdi; □ «kréstke mixlinip mushuning wasitisi bilen öchmenlikni qetl qilip, ikkisini bir tende Xuda bilen epleshtürdi» — «bir tende» bolsa Özining kréstke mixlan’ghan téni. Bu ten hazir tirilgendin kéyin Özi bilen jamaettin terkib tapqan ten boldi. «Kirish söz»imizdiki «jamaet» toghruluq mezmunlarni körüng. 17 andin U kélip, yiraqlarda turghan silergimu inaqliq xush xewirini jakarlidi, yéqindikilergimu inaqliqni jakarlidi. □ «andin U kélip, yiraqlarda turghan silergimu inaqliq xush xewirini jakarlidi, yéqindikilergimu inaqliqni jakarlidi» — «U (Mesih) kélip.. silergimu...xush xewerni jakarlidi».... mushu ishta biz Eysa Mesihning «Öz téni bolghan jamaet» bilen bir bolghanliqimizni körimiz. Mesih Eysa Yehudiy xelqige xush xewerni jakarlighandin kéyin, kréstke mixlinip, kömülüp, tirilgen; andin ershke kötürülgen. U qandaqmu «silerge («yiraqlarda turghanlar»gha, yeni Yehudiy emeslerge) keldi»? Jawab Injildiki «Rosullarning paaliyetliri»de körülidu. Eysaning elchiliri, jamaitidikiliri bashqilargha xush xewerni yetküzgende, U Özi ular arqiliq mushu ishni qilidu. Chünki jamaet Özining ténidur. Mesilen, «Ros.» 1:1-2, 9:4-5 we izahatlarni körüng.
«Yéqin turghanlar» yene Yehudiylarni körsitidu, elwette. ■ Yesh. 57:19; Ef. 3:12. 18 Chünki her ikkimizning Uning arqiliq bir Rohta Ata aldigha kirish hoquqimiz bardur. ■ Yuh. 10:9; 14:6; Rim. 5:2; Ef. 3:12; Ibr. 10:19. 19 Shunga shuningdin bashlap siler musapirlar, yaqa yurttikiler emes, belki muqeddes bendilerge wetendash bolisiler, Xudaning öyidikiliridin bolisiler; ■ Gal. 6:10. 20 siler rosullar we peyghemberler bolghan ulning üstige qurulmaqtisiler; binaning «burjek téshi» bolsa Eysa Mesih Özidur; □ «siler rosullar we peyghemberler bolghan ulning üstige qurulmaqtisiler» — yaki, «siler rosullarning we peyghemberlerning ulining üstige qurulmaqtisiler». «siler rosullar we peyghemberler bolghan ulning üstige qurulmaqtisiler; binaning «burjek téshi» bolsa Eysa Mesih özidur» — «qoshumche söz»diki «rosullar we peyghemberler» üstidiki muzakirimizni körüng. ■ Yesh. 28:16; Mat. 16:18; 1Kor. 3:9,10; 1Pét. 2:4; Weh. 21:14 21 Uningda pütkül bina puxta jipsilashturulup, Rebde muqeddes bir ibadetxana bolushqa ösüp barmaqta. □ «Uningda pütkül bina puxta jipsilashturulup, Rebde muqeddes bir ibadetxana bolushqa ösüp barmaqta» — «Rebde» «Mesih Eysaning Özide». 22-ayette «Rebde» «Uningda» dep élinidu. ■ 1Kor. 6:19; 2Kor. 6:16; Ef. 4:16. 22 Silermu qoshulup Uningda Xudaning bir turalghusi bolushqa Rohta birleshtürülüp qurulmaqtisiler.□ «Silermu qoshulup Uningda Xudaning bir turalghusi bolushqa Rohta birleshtürülüp qurulmaqtisiler» — «Roh» — Muqeddes Roh, Xudaning Rohi.
□2:1 «siler bolsanglar, qebihlikliringlar hem gunahliringlarda ölgen bolup,...» — adem gunahning ilkide bolsa rohiy jehettin bir «ölük», «ölgen» bolidu, xalas.
□2:2 «bügünki künde itaetsizliktin bolghan perzentler» — «itaetsizliktin bolghan perzentler» dégen ibare insanning esli tüp tebiitide itaetsizlikning barliqini körsitidu (hemmimiz Adem’atimizning «itaetsiz tebiiti»ge mirasxor bolup tughulduq). Lékin «itaetsizliktin bolghan perzentler» Xudaning shepqiti bilen Xudaning Özining perzentliri bolidu (5-ayetni körüng). «hawaning hoquqini tutqan hökümdar»... «itaetsizliktin bolghan perzentlerni qutritiwatqan roh» — Sheytanni körsitidu, elwette.
■2:2 Yuh. 12:31; 14:30; 16:11; 1Kor. 6:11; Ef. 6:12; Kol. 3:7; Tit. 3:3.
□2:3 «biz herbirimizmu ilgiri shularning arisida etlirimizdiki shehwet-heweslerde hayat ötküzgenmiz ... mahiyette «ghezeptiki perzentler» bolghanmiz» — «ghezeptiki perzentler» ikki bisliq ibare bolup, hem «herdaim ghezepke tolup yürgen ademler» hemde «(Xudaning) ghezep künige békitilgen ademler»nimu körsitidu.
□2:5 «hetta itaetsizliklerde ölgen waqtimizdimu, bizge Mesih bilen bille jan kirgüzüp (méhir-shepqet bilen qutquzuldunglar!),...» — «Mesih bilen bille jan kirgüzüp (janlandurup)...» dégenlik néme bildüridu? Mesih Eysa ölgende, Xuda Uninggha étiqad baghlighuchilarni Uning bilen teng ölgen, U ölümdin tirilgende Uning bilen teng tirilgen dep hésablighan. «Qoshumche söz»imizni körüng. «(méhir-shepqet bilen qutquzuldunglar!)» — Pawlus mushu yerde Efesusluqlarni righbetlendürüshte bek hayajanlinip kétip, tuyuqsiz 8-ayettiki «siler shepqet bilenla ishench arqiliq qutquzuldunglar!» dégen gepke ötüp kétidu.
■2:5 Ros. 15:11; Rim. 6:8; 8:11; Kol. 3:1, 3; Tit. 3:5.
□2:8 «chünki siler shepqet bilenla ishench arqiliq qutquzuldunglar» — bu «qutquzulush» hayat(-mamat)liqtiki addiy xeterlerdin emes, belki xeterning xetiri bolghan gunahtin qutquzulup menggü hayatqa érishishtin ibaret.
■2:10 2Kor. 5:17; Ef. 1:4; 4:24; Tit. 2:14.
□2:11 «siler eslide etliringlargha asasen «yat eller» dep hésablan’ghininglar» — «etliringlargha asasen» yaki «etlik közqarashche». «insanning qoli bilen etliride «xetne qilin’ghanlar» dep atalghanlar teripidin «xetnisiz» dep atalghanliqinglar» — démek, Yehudiylar teripidin «xetnisiz» dep atalghanlar. Injil boyiche «heqiqiy xetne» ette emes, roh-qelbte bolushi kérek. Démek, qelb-roh barliq shexsiy arzu-hewesler, bu dunyagha tewe barliq ézitquluqtin «késiwétilip», Xudagha ibadet qilishqa erkin qilinidu. Mundaq «rohiy xetne» «ademning qoli» bilen emes, peqet Xudaning Muqeddes Rohi arqiliq bolidu.
□2:12 «...wedilerni élip kelgüchi ehdilerni yat bilip...» — «wediler» bolsa Xudaning wediliri, elwette.
■2:14 Yesh. 9:5; Mik. 5:4; Yuh. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; Kol. 1:20.
□2:15 «yeni, Öz etliri arqiliq öchmenlikni tügitip, belgilimilerni körsetken, emrlerni yetküzgen qanunni bikar qilip, ikki terepni Özide yéngi bir adem qilip yaratti, shuning bilen inaqliqni apiride qildi» — «Mesih Öz etliri arqiliq ... qanunni... bikar qilip» — Yehudiy jamaet hem Xudani tonumaqchi bolghan «yat eller»ning dostluqta bolushigha eng chong tosalghu, shuningdek hetta öchmenlikni peyda qilghan amil bolsa del Xuda Musa peyghemberge chüshürgen Tewrat qanunidiki belgilimiler idi. «Qoshumche söz»imizde biz bu belgilimiler üstide toxtilimiz. «Yéngi bir adem» — Mesih we jamaet, yeni bir bash bir ten bolidu (Mesih bash, jamaet ten bolidu).
□2:16 «kréstke mixlinip mushuning wasitisi bilen öchmenlikni qetl qilip, ikkisini bir tende Xuda bilen epleshtürdi» — «bir tende» bolsa Özining kréstke mixlan’ghan téni. Bu ten hazir tirilgendin kéyin Özi bilen jamaettin terkib tapqan ten boldi. «Kirish söz»imizdiki «jamaet» toghruluq mezmunlarni körüng.
□2:17 «andin U kélip, yiraqlarda turghan silergimu inaqliq xush xewirini jakarlidi, yéqindikilergimu inaqliqni jakarlidi» — «U (Mesih) kélip.. silergimu...xush xewerni jakarlidi».... mushu ishta biz Eysa Mesihning «Öz téni bolghan jamaet» bilen bir bolghanliqimizni körimiz. Mesih Eysa Yehudiy xelqige xush xewerni jakarlighandin kéyin, kréstke mixlinip, kömülüp, tirilgen; andin ershke kötürülgen. U qandaqmu «silerge («yiraqlarda turghanlar»gha, yeni Yehudiy emeslerge) keldi»? Jawab Injildiki «Rosullarning paaliyetliri»de körülidu. Eysaning elchiliri, jamaitidikiliri bashqilargha xush xewerni yetküzgende, U Özi ular arqiliq mushu ishni qilidu. Chünki jamaet Özining ténidur. Mesilen, «Ros.» 1:1-2, 9:4-5 we izahatlarni körüng. «Yéqin turghanlar» yene Yehudiylarni körsitidu, elwette.
■2:18 Yuh. 10:9; 14:6; Rim. 5:2; Ef. 3:12; Ibr. 10:19.
□2:20 «siler rosullar we peyghemberler bolghan ulning üstige qurulmaqtisiler» — yaki, «siler rosullarning we peyghemberlerning ulining üstige qurulmaqtisiler». «siler rosullar we peyghemberler bolghan ulning üstige qurulmaqtisiler; binaning «burjek téshi» bolsa Eysa Mesih özidur» — «qoshumche söz»diki «rosullar we peyghemberler» üstidiki muzakirimizni körüng.
■2:20 Yesh. 28:16; Mat. 16:18; 1Kor. 3:9,10; 1Pét. 2:4; Weh. 21:14
□2:21 «Uningda pütkül bina puxta jipsilashturulup, Rebde muqeddes bir ibadetxana bolushqa ösüp barmaqta» — «Rebde» «Mesih Eysaning Özide». 22-ayette «Rebde» «Uningda» dep élinidu.
■2:21 1Kor. 6:19; 2Kor. 6:16; Ef. 4:16.
□2:22 «Silermu qoshulup Uningda Xudaning bir turalghusi bolushqa Rohta birleshtürülüp qurulmaqtisiler» — «Roh» — Muqeddes Roh, Xudaning Rohi.