Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Luⱪa 12

Sahtipǝzliktin ⱨoxyar bolux

Mat. 10:19-20; 10:28-33; 12:32

1 Xu qaƣlarda, mingliƣan kixilǝr yiƣilip, bir-birini dǝssiwǝtküdǝk ⱪista-ⱪistang boluxup kǝtkǝndǝ, u awwal muhlisliriƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi:

— Pǝrisiylǝrning eqitⱪusidin, yǝni sahtipǝzlikidin ⱨoxyar bolunglar. □ ■ 2 Qünki yoxurulƣan ⱨeqⱪandaⱪ ix axkarilanmay ⱪalmaydu, wǝ ⱨeqⱪandaⱪ mǝhpiy ix ayan bolmay ⱪalmaydu.■ 3 Xunga silǝrning ⱪarangƣuda eytⱪanliringlar yoruⱪta anglinidu; ɵyning iqkiridǝ hupiyanǝ piqirlaxⱪanliringlarmu ɵgzilǝrdǝ jakarlinidu.□

4 Mǝn silǝr dostlirimƣa xuni eytimǝnki, tǝnni ɵltürüp, baxⱪa ⱨeq ix ⱪilalmaydiƣanlardin ⱪorⱪmanglar.■ 5 Lekin mǝn silǝrgǝ kimdin ⱪorⱪuxunglar kerǝklikini kɵrsitip ⱪoyay: Ɵltürgǝndin keyin, dozahⱪa taxlaxⱪa ⱨoⱪuⱪluⱪ bolƣuqidin ⱪorⱪunglar; bǝrⱨǝⱪ silǝrgǝ eytay — Uningdin ⱪorⱪunglar!

6 Bǝx ⱪuxⱪaq ikki tiyingǝ setilidiƣu? Lekin ularning ⱨeqbirimu Huda tǝripidin untulup ⱪalƣini yoⱪ.□ ■ 7 Lekin ⱨǝtta ⱨǝrbir tal qeqinglarmu sanalƣandur. Xundaⱪ ikǝn, ⱪorⱪmanglar; silǝr nurƣunliƣan ⱪuxⱪaqtin ⱪimmǝtliksilǝr!■

Əysani etirap ⱪilix wǝ ⱪilmasliⱪ

8 — Biraⱪ mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, kim meni insanlarning aldida etirap ⱪilsa, Insan’oƣlimu uni Hudaning pǝrixtiliri aldida etirap ⱪilidu.■ 9 Biraⱪ insanlarning aldida meni tonumiƣan kixi, Hudaning pǝrixtiliri aldidimu tonulmaydu.■

10 Insan’oƣliƣa ⱪarxi sɵz ⱪilƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixi kǝqürümgǝ erixǝlǝydu; lekin Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa kupurluⱪ ⱪilƣuqi bolsa kǝqürümgǝ erixǝlmǝydu.□ ■

11 Lekin kixilǝr silǝrni sinagoglarƣa yaki ⱨɵkümdarlar wǝ ǝmǝldarlarning aldiƣa elip berip soraⱪⱪa tartⱪanda, «Ərzgǝ ⱪandaⱪ jawab bǝrsǝm?» yaki «Nemǝ desǝm bolar?» dǝp ǝndixǝ ⱪilmanglar. ■ 12 Qünki nemǝ deyix kerǝklikini xu waⱪti-saitidǝ Muⱪǝddǝs Roⱨ silǝrgǝ ɵgitidu.

Əⱪilsiz bay ⱨǝⱪⱪidiki tǝmsil

13 Kɵpqilik arisidin birsi uningƣa:

— Ustaz, akamƣa atimizdin ⱪalƣan mirasni mǝn bilǝn tǝng ülixixkǝ buyruƣayla — dedi.

14 Lekin u uningƣa jawabǝn: — Buradǝr, kim meni silǝrning üstünglarƣa sotqi yaki ülǝxtürgüqi ⱪildi? — dedi. □ 15 U kɵpqilikkǝ ⱪarap: — Pǝhǝs bolup ɵzünglarni ⱨǝrhil tamahorluⱪtin saⱪlanglar. Qünki insanning ⱨayati uning mal-mülüklirining kɵplükigǝ baƣliⱪ ǝmǝstur, dedi.■

16 Andin u ularƣa mundaⱪ bir tǝmsilni eytip bǝrdi:

— «Bir bayning yeri mol ⱨosul beriptu. 17 U kɵnglidǝ «Ⱪandaⱪ ⱪilay? Qünki bunqiwala ⱨosulni ⱪoyƣudǝk yerim yoⱪ» — dǝp oylaptu. 18 Andun u: — «Mundaⱪ ⱪilay: — Ⱨazirⱪi ambarlirimni quwuwetip, tehimu qongini yasap, barliⱪ mǝⱨsulatlirim wǝ baxⱪa mal-mülüklirimni xu yǝrgǝ yiƣip saⱪlay! 19 Andin ɵz-ɵzümgǝ: «Əy jenim, yiƣip saⱪliƣan, kɵp yil yǝtküdǝk nemǝtliring bar, raⱨǝt iqidǝ yǝp-iqip hux bolƣin!» dǝydiƣan bolimǝn» dǝp oylaptu.■

20 Lekin Huda uningƣa:

«Əy ǝhmǝⱪ, bügün keqila jening sǝndin tǝlǝp ⱪilip elinidu; undaⱪta bu topliƣining kimgǝ ⱪalidu?» dǝptu.■

21 Hudaning aldida dɵlǝtmǝn bolmay, ɵzigǝ hǝzinǝ yiƣⱪanning ⱨali xundaⱪ bolar».

Etiⱪadqilar ǝndixǝ ⱪilmasliⱪi kerǝk

Mat. 6:19-21, 25-34

22 Andin u muhlisliriƣa mundaⱪ dedi:

— Xuning üqün mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, turmuxunglar toƣruluⱪ, nemǝ yǝrmiz yaki nemǝ kiyǝrmiz, dǝp ǝndixǝ ⱪilmanglar. ■ 23 Qünki ⱨayatliⱪ yemǝkliktin, tǝn kiyim-keqǝktin ǝzizdur. 24 Ⱪuzƣunlarƣa ⱪaranglar! Ular terimaydu wǝ yiƣmaydu, ularning ambar, iskilatlirimu yoⱪ. Lekin Huda ularnimu ozuⱪlanduridu. Silǝr ⱪuxlardin ⱪanqilik ǝziz-ⱨǝ! ■ 25 Aranglarda ⱪaysinglar ƣǝm-ⱪayƣu bilǝn ɵmrünglarni birǝr saǝt uzartalaysilǝr? □ ■ 26 Əgǝr xunqilik kiqikkinǝ ixmu ⱪolunglardin kǝlmisǝ, nemǝ üqün ⱪalƣan ixlar toƣrisida ƣǝm-ǝndixǝ ⱪilisilǝr? 27 Nelupǝrlǝrning ⱪandaⱪ ɵsidiƣanliⱪiƣa ⱪarap beⱪinglar! Ular ǝmgǝkmu ⱪilmaydu, qaⱪmu egirmǝydu; lekin silǝrgǝ xuni eytayki, ⱨǝtta Sulayman toluⱪ xan-xǝrǝptǝ turƣandimu uning kiyinixi nilupǝrlǝning bir güliqilikimu yoⱪ idi. □ 28 Əy ixǝnqi ajizlar! Əmdi Huda daladiki bügün eqilsa, ǝtisi ⱪurup oqaⱪⱪa selinidiƣan axu gül-giyaⱨlarni xunqǝ bezigǝn yǝrdǝ, silǝrni tehimu kiyindürmǝsmu?! 29 Xundaⱪ ikǝn, nemǝ yǝymiz, nemǝ iqimiz dǝp bax ⱪaturmanglar, ⱨeqnemidin ǝndixǝ ⱪilmanglar. □ 30 Qünki ⱨǝrⱪaysi ǝldikilǝr mana xundaⱪ ⱨǝmmǝ nǝrsilǝrgǝ intilidu. Biraⱪ Atanglar silǝrning bu nǝrsilǝrgǝ moⱨtajliⱪinglarni bilidu; □ 31 xundaⱪ ikǝn, Uning padixaⱨliⱪiƣa intilinglar wǝ u qaƣda, bularning ⱨǝmmisi silǝrgǝ ⱪoxulup nesip bolidu.■

32 Ⱪorⱪmanglar, i kiqik pada! Qünki Atanglar padixaⱨliⱪni silǝrgǝ ata ⱪilixni hux kɵrdi. □ 33 Mal-mülkünglarni setip, kǝmbǝƣǝllǝrgǝ hǝyrhaⱨliⱪ ⱪilinglar. Ɵzünglarƣa uprimaydiƣan ⱨǝmyan, ǝrxlǝrdǝ ⱨǝrgiz tügǝp kǝtmǝydiƣan bir hǝzinǝ ⱨazirlanglar; — xu yǝrdǝ oƣri yeⱪin kǝlmǝydu, küyǝ yǝp yoⱪap kǝtmǝydu. ■ 34 Qünki bayliⱪinglar ⱪǝyǝrdǝ bolsa, ⱪǝlbinglarmu xu yǝrdǝ bolidu.

Mǝsiⱨning kelixigǝ tǝyyar bolunglar!

Mat. 24:45-51

35 Silǝr belinglarni qing baƣlap, qiraƣliringlarni yandurup turunglar; ■ 36 huddi hojayinining toy ziyapitidin ⱪaytip kelixini kütüp turƣan qakarlardǝk, ⱨǝrdaim tǝyyar turunglar. Xuning bilǝn hojayin kelip ixikni ⱪaⱪⱪanda, qakarlar dǝrⱨal qiⱪip ixikni aqidiƣan bolidu. 37 Hojayin ⱪaytip kǝlgǝndǝ, qakarlirining oyƣaⱪ, tǝyyar turƣanliⱪini kɵrsǝ, bu qakarlarning bǝhtidur! Mǝn silǝrgǝ bǝrⱨǝⱪ xuni eytip ⱪoyayki, hojayin ɵzi belini baƣlap, ularni dastihanƣa olturƣuzup, ularning aldiƣa kelip xǝhsǝn ɵzi ularni kütüwalidu! 38 Wǝ ǝgǝr hojayin ikkinqi yaki üqinqi jesǝktǝ kǝlsimu, qakarlirining xundaⱪ oyƣaⱪliⱪini kɵrsǝ, bu ularning bǝhtidur!□ ■

39 Lekin xuni bilip ⱪoyunglarki, ǝgǝr ɵy igisi oƣrining keqidǝ ⱪaysi waⱪitta kelidiƣanliⱪini bilgǝn bolsa, u oyƣaⱪ turup oƣrining ɵygǝ texip kirixigǝ ⱨǝrgiz yol ⱪoymaytti! □ ■ 40 Xuning üqün silǝrmu ⱨǝrdaim tǝyyar turunglar; qünki Insan’oƣli silǝr oylimiƣan waⱪit-saǝttǝ ⱪaytip kelidu.■

41 Petrus uningdin: — I Rǝb, sǝn bu tǝmsilni bizgila ⱪaritip eyttingmu yaki ⱨǝmmǝylǝngǝ ⱪaritipmu? — dǝp soridi.

42 Rǝb mundaⱪ dedi:

— Hojayini ɵz ɵyidikilǝrgǝ mǝs’ul ⱪilip, ularƣa tegixlik bolƣan axliⱪni waⱪti-waⱪtida tǝⱪsim ⱪilip berixkǝ tǝyinlǝydiƣan ixǝnqlik wǝ pǝmlik ƣojidar kim bolidu? □ ■ 43 Hojayin ɵyigǝ ⱪaytⱪanda, qakirining xundaⱪ ⱪiliwatⱪinining üstigǝ kǝlsǝ, bu qakarning bǝhtidur! 44 Mǝn silǝrgǝ bǝrⱨǝⱪ xuni eytip ⱪoyayki, hojayin uni pütün igilikini baxⱪuruxⱪa ⱪoyidu. 45 Lekin mubada xu qakar kɵnglidǝ: «Hojayinim ⱨayal bolup ⱪalidu» dǝp, baxⱪa qakarlar wǝ dedǝklǝrni bozǝk ⱪilixⱪa wǝ yǝp-iqip, mǝst boluxⱪa baxlisa, 46 Xu qakarning hojayini kütülmigǝn bir küni, oylimiƣan bir waⱪitta ⱪaytip kelidu wǝ uni kesip ikki parqǝ ⱪilip, uning nesiwisini etiⱪadsizlar bilǝn ohxax tǝⱪdirdǝ bekitidu.

47 Əmdi hojayinining iradisini bilip turup, tǝyyarlinip turmiƣan wǝ hojayinining iradisi boyiqǝ ⱪilmiƣan qakar boluxiƣa tayaⱪ yǝydu. ■ 48 Biraⱪ hojayinining iradisini bilmǝy turup, tayaⱪ yeyixkǝ tegixlik ixlarni ⱪilƣan qakar azraⱪ tayaⱪ yǝydu. Kimgǝ kɵp berilsǝ, uningdin tǝlǝp ⱪilinidiƣini kɵp bolidu. Qünki adǝmlǝr kimgǝ kɵp amanǝt ⱪoyƣan bolsa, uningdin tǝlǝp ⱪilidiƣinimu kɵp bolidu.

Mǝsiⱨning tutaxturmaⱪqi bolƣan oti

Mat. 10:34-36

49 Mǝn yǝr yüzigǝ ot taxlap tutaxturuxⱪa kǝldim wǝ bu otning tutixixiƣa nǝⱪǝdǝr tǝⱪǝzzamǝn! 50 Lekin mǝn aldi bilǝn bir qɵmüldürüx bilǝn qɵmüldürülüxüm kerǝk wǝ bu qümüldürülüxüm ǝmǝlgǝ axurulƣuqǝ intayin ⱪiynilimǝn! □ ■ 51 Silǝr meni yǝr yüzigǝ tinqliⱪ elip kǝldimikin, dǝp oylap ⱪaldinglarmu? Yaⱪ, mǝn xuni silǝrgǝ eytayki, tinqliⱪ ǝmǝs, bɵlünüx elip kǝldim! ■ 52 Qünki buningdin keyin, bir ɵydiki bǝx kixi bɵlünidu; üqi ikkisigǝ ⱪarsi wǝ ikkisi üqigǝ ⱪarxi bɵlünidu. 53 Ata oƣliƣa wǝ oƣul atisiƣa, ana ⱪiziƣa wǝ ⱪiz anisiƣa, ⱪeynana kelinigǝ wǝ kelin ⱪeynanisiƣa ⱪarxi turidu.■

Hudaning ƣǝzipidin agaⱨlanduridiƣan bexarǝtlik alamǝtlǝr

Mat. 16:2-3

54 Əysa yǝnǝ toplaxⱪan adǝmlǝrgǝ mundaⱪ dedi:

— Silǝr künpetix tǝrǝptin bulutning qiⱪⱪinini kɵrsǝnglar, dǝrⱨal «yamƣur yaƣidu» dǝysilǝr, wǝ dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ bolidu. 55 Jǝnub tǝrǝptin xamalning qiⱪⱪinini kɵrsǝnglar, «Ⱨawa issiydu» dǝysilǝr wǝ dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ bolidu. 56 Əy sahtipǝzlǝr! Silǝr yǝr bilǝn kɵkning rǝnggini pǝrⱪ etǝlǝysilǝr-yu, ⱪandaⱪsigǝ bu zamanni pǝrⱪ etǝlmǝysilǝr?!

57 Əmdi nemixⱪa ⱪaysi ixlarning durus ikǝnlikigǝ ɵzünglar ⱨɵküm ⱪilip baⱪmaysilǝr?! ■ 58 Qünki dǝwagiring bilǝn birgǝ sotqi aldiƣa barƣiningda, uning bilǝn yolda ketiwatⱪiningda, uning bilǝn yarixip dost boluxⱪa intilgin; bolmisa, u seni sotqiƣa, sotqi bolsa gundipayƣa tapxuridu wǝ gundipay seni zindanƣa taxlaydu. 59 Mǝn sanga xuni eytip ⱪoyayki, ⱪǝrzingning ǝng ahirⱪi bir tiyininimu ⱪoymay tɵlimigüqǝ, xu yǝrdin ⱨǝrgiz qiⱪalmaysǝn.□

□12:1 «Pǝrisiylǝrning eqitⱪusidin, yǝni sahtipǝzlikidin ⱨoxyar bolunglar» — «Mat.» 16:1-12nimu kɵrüng. Muⱪǝddǝs yazmilarda eqitⱪu (hemirturuq) kɵp yǝrlǝrdǝ tǝkǝbburluⱪ wǝ sahtipǝzlikkǝ simwol ⱪilinidu.

■12:1 Mat. 16:16; Mar. 8:15.

■12:2 Ayup 12:22; Mat. 10:26; Mar. 4:22; Luⱪa 8:17.

□12:3 «hupiyanǝ piqirlaxⱪanliringlar» — grek tilida «ⱪulaⱪⱪa eytkininglar».

■12:4 Yǝx. 51:7; Yǝr. 1:8; Mat. 10:28.

□12:6 «bǝx ⱪuxⱪaq ikki tiyingǝ setilidiƣu?» — «tiyin» grek tilida «assariyon». «ikki tiyin» — Xu dǝwrdiki bir ixqining künlük ⱨǝⱪⱪi bolƣan «dinarius»ning 1/8 Ⱪismi idi.

■12:6 Mat. 10:29.

■12:7 1Sam. 14:45; 2Sam. 14:11; 1Pad. 1:52; Luⱪa 21:18.

■12:8 Mat. 10:32.

■12:9 Mat. 10:33; Mar. 8:38; Luⱪa 9:26; 2Tim. 2:12; 1Yuⱨa. 2:23.

□12:10 «Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa kupurluⱪ ⱪilix» — yaki «Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa ⱪarxi gǝp ⱪilix» degǝn gunaⱨ toƣruluⱪ «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.

■12:10 1Yuⱨa. 5:16.

■12:11 Mat. 10:19; Mar. 13:11; Luⱪa 21:14.

□12:14 «Buradǝr, kim meni silǝrning üstünglarƣa sotqi yaki ülǝxtürgüqi ⱪildi?» — «Mis.» 2:14ni kɵrüng. Mǝsiⱨ Musa pǝyƣǝmbǝrning rolini rǝt ⱪildi. Bu muⱨim ⱨǝⱪiⱪǝt üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz.

■12:15 1Tim. 6:7.

■12:19 Top. 11:9; 1Kor. 15:32; Yaⱪ. 5:5.

■12:20 Zǝb. 39:6; Zǝb. 52:7; Top. 2:18, 19; Yǝr. 17:11.

■12:22 Zǝb. 55:22; Mat. 6:25; Fil. 4:6; 1Tim. 6:8; 1Pet. 5:7.

■12:24 Ayup 38:41; Zǝb. 147:9.

□12:25 «ⱪaysinglar ƣǝm-ⱪayƣu bilǝn ɵmrünglarni birǝr saǝt uzartalaysilǝr?» — baxⱪa bir tǝrjimisi: «ⱪaysinglar ƣǝm-ⱪayƣu bilǝn boyungƣa birǝr ƣeriq ⱪoxalaysilǝr?».

■12:25 Mat. 6:27.

□12:27 «nelupǝrlǝr...» — yaki «yawa gül-giyaⱨlar...». «Sulayman» — uluƣ padixaⱨ Sulayman.

□12:29 «...bax ⱪaturmanglar» — grek tilida «....(yemǝklikkǝ) intilmǝnglar».

□12:30 «ⱨǝrⱪaysi ǝldikilǝr...» — grek tilida «bu dunyadiki (yat) ǝllǝrdikilǝr». «Yat ǝllǝr» Yǝⱨudiy ǝmǝs butpǝrǝslǝr bolup, tirik Hudani bilmǝytti; muhlislar Yǝⱨudiy bolƣaqⱪa, Hudaning küq-ⱪudriti ⱨǝmdǝ Ɵz hǝlⱪidin hǝwǝr alidiƣanliⱪiƣa ixǝnqi boluxi kerǝk idi.

■12:31 1Tar. 3:13; Zǝb. 37:25.

□12:32 «Atanglar padixaⱨliⱪni silǝrgǝ ata ⱪilixni hux kɵrdi» — «padixaⱨliⱪ» bolsa Hudaning Ɵz padixaⱨliⱪi, ǝlwǝttǝ.

■12:33 Mat. 6:20; 19:21; Luⱪa 16:9; 1Tim. 6:19.

■12:35 Əf. 6:14; 1Pet. 1:13.

□12:38 «ǝgǝr hojayin ikkinqi yaki üqinqi jesǝktǝ kǝlsimu, qakarlirining xundaⱪ oyƣaⱪliⱪini kɵrsǝ, bu ularning bǝhtidur!» — Yǝⱨudiylar keqǝ waⱪtini ⱨesabliƣanda üq jesǝk, rimliⱪlar bolsa tɵt jesǝk dǝp ⱨesablaytti.

■12:38 Mat. 24:42.

□12:39 «ǝgǝr ɵy igisi oƣrining keqidǝ ⱪaysi waⱪitta kelidiƣanliⱪini bilgǝn bolsa, u oyƣaⱪ turup oƣrining ɵygǝ texip kirixigǝ ⱨǝrgiz yol ⱪoymaytti!» — muⱪǝddǝs yazmilardiki kɵp yǝrlǝrdǝ Pǝrwǝrdigarning künining «oƣridǝk» (kütülmigǝn waⱪitta) kelidiƣanliⱪi tilƣa elinidu.

■12:39 Mat. 24:43; 1Tes. 5:2; 2Pet. 3:10; Wǝⱨ. 3:3; 16:15.

■12:40 Mat. 24:44; 25:13; Mar. 13:33; Luⱪa 21:34; 1Tes. 5:6.

□12:42 «Hojayini ɵz ɵyidikilǝrgǝ...» — «ɵydikilǝr» muxu yǝrdǝ ɵydiki hizmǝtkarlar wǝ qakarlirini kɵrsitidu; muxu yǝrdǝ kɵqmǝ mǝnisi Hudaƣa tǝwǝdikilǝr, yǝni barliⱪ ixǝngüqilǝr degǝnliktur. «Hojayini ɵz ɵyidikilǝrgǝ mǝs’ul ⱪilip, ularƣa tegixlik bolƣan axliⱪni waⱪti-waⱪtida tǝⱪsim ⱪilip berixkǝ tǝyinlǝydiƣan ixǝnqlik wǝ pǝmlik ƣojidar kim bolidu?» — xübⱨisizki, Rǝb bu tǝmsilni ⱨǝmmidin awwal Petrusning ɵz-ɵzigǝ tǝtbiⱪlixini halidi, andin ⱪalƣan rosullar, andin Hudaning barliⱪ hizmǝtkarliriƣa ⱪaritip eytⱪan.

■12:42 Mat. 24:45; 25:21; 1Kor. 4:2.

■12:47 Yaⱪ. 4:17.

□12:50 «mǝn aldi bilǝn bir qɵmüldürüx bilǝn qɵmüldürülüxüm kerǝk wǝ bu qümüldürülüxüm ǝmǝlgǝ axurulƣuqǝ intayin ⱪiynilimǝn!» — bu ayǝttiki «qɵmüldürüx» xübⱨisizki uning ɵlümidur. Bu toƣruluⱪ «Əfǝsusluⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. Muxu qɵmüldürülüxtin keyin Muⱪǝddǝs Roⱨning oti yǝr yüzidǝ tutuxturulidu. «Ros.» 2-babni kɵrüng!

■12:50 Mat. 20:22; Mar. 10:38; Əf.4:5

■12:51 Mat. 10:34.

■12:53 Mik. 7:6

■12:57 Mat. 5:25-26

□12:59 «ǝng ahirⱪi bir tiyininimu ⱪoymay tɵlimigüqǝ» — «tiyin» grek tilida «lǝpton» — pulning ǝng kiqik birliki, xu dǝwrdiki bir ixqining künlük ⱨǝⱪⱪi bolƣan «dinarius»ning 1/128 ⱪismi idi. «dǝwagiring bilǝn birgǝ sotqi aldiƣa barƣiningda, uning bilǝn yolda ketiwatⱪiningda, uning bilǝn yarixip dost boluxⱪa intilgin; .. bolmisa... ... ǝng ahirⱪi bir tiyininimu ⱪoymay tɵlimigüqǝ, xu yǝrdin ⱨǝrgiz qiⱪalmaysǝn» — bu kɵp ǝⱨwallirimizƣa mas kelidiƣan intayin ǝmǝliy nǝsiⱨǝt, ǝlwǝttǝ. Uning üstigǝ muxu yǝrdǝ bǝlkim tǝmsil boluxi mumkin; qünki Mǝsiⱨning sɵzliridǝ «Əgǝr... bolsa» degǝn sɵz yoⱪ. Demǝk, Israillarning üstigǝ ǝrzi bar idi; bu ǝrz ⱪilƣuqi bolsa bǝlkim Huda Ɵzidur. Ⱨazir «yaraxturulup dost bolux»ning towa ⱪilix pursiti bolsimu, ⱨǝrⱨalda waⱪti qǝkliktur. Tɵwǝndiki 13-babnimu kɵrüng.