27
Ayupning ⱪaytidin ɵz ⱨǝⱪ-sǝmimiylikini bayan ⱪilixi
Ayup bayanini dawamlaxturup mundaⱪ dedi: —
«Mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan Tǝngrining ⱨayati bilǝn,
Jenimni aƣritⱪan Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning ⱨǝⱪⱪi bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, «Mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan Tǝngrining ⱨayati bilǝn...» — Ayupning muxu yǝrdǝ «(Huda) mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan» degini bǝlkim Hudaning ⱨeq sǝwǝbni kɵrsǝtmǝy uni jazalap, uningdin «adalǝtkǝ bolƣan ⱨǝⱪⱪi»ni yaki uning bu ixlar toƣruluⱪ «dǝwalixix» pursitini «tartiwalƣan»liⱪini kɵrsitidu.
Tenimdǝ nǝpǝs bolsila,
Tǝngrining bǝrgǝn Roⱨi dimiƣimda tursila,
Lǝwlirimdin ⱨǝⱪⱪaniysiz sɵzlǝr qiⱪmaydu,
Tilim aldamqiliⱪ bilǝn ⱨeq xiwirlimaydu! «Mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan Tǝngrining ⱨayati bilǝn, jenimni aƣritⱪan Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning ⱨǝⱪⱪi bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, ... lǝwlirim... tilim aldamqiliⱪ bilǝn ⱨeq xiwirlimaydu!» — bu ⱪǝsǝm (2-4-ayǝt) bǝlkim pütkül Muⱪǝddǝs Kitab iqidǝ ǝng ajayib, ǝng ƣǝlitǝ ⱪǝsǝm ⱨesablinixi mumkin. U Huda ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan ⱨǝm jenimni aƣritⱪan degini bilǝn, yǝnila Hudaning ⱨǝⱪⱪidǝ ⱪǝsǝm iqidu. Kɵrünüxtǝ qong ziddiyǝt bardǝk ⱪilsimu, biraⱪ uning ⱨǝrbir sɵzining tegidǝ uning qongⱪur etiⱪadi ipadilinip turidu.
Silǝrningkini toƣra deyix mǝndin yiraⱪ tursun!
Jenim qiⱪⱪanƣa ⱪǝdǝr durusluⱪumni ɵzümdin ayrimaymǝn!
Adilliⱪimni qing tutuwerimǝn, uni ⱪoyup bǝrmǝymǝn,
Wijdanim yaxiƣan ⱨeqbir künümdǝ meni ǝyiblimisun! «... Wijdanim yaxiƣan ⱨeqbir künümdǝ meni ǝyiblimisun!» — 5- ⱨǝm 6-ayǝttiki bayanlarning ikki mǝnisi bar: — birinqidin, mǝyli yamanlarning yolliri awatlaxⱪan bolsimu, Ayup durus, diyanǝtlik boluxⱪa intilixini ⱨǝrgiz taxlimaydu; ikkinqidin, uning ⱪarixiqǝ «Ⱨǝmmǝ gunaⱨini Hudaƣa etirap ⱪilip towa ⱪilix bilǝn ɵz wijdanimƣa hilapliⱪ ⱨeq ix ⱪalmidi; ǝgǝr xundaⱪ ⱪilmiƣan bolsam, yalƣan eytattim» degǝn idiyisini ipadilǝydu.
Mening düxminim rǝzillǝrgǝ ohxax bolsun,
Manga ⱪarxi qiⱪⱪanlar ⱨǝⱪⱪaniysiz dǝp ⱪaralsun. «Manga ⱪarxi qiⱪⱪanlar ⱨǝⱪⱪaniysiz dǝp ⱪaralsun» — Ayup «Meni ⱨǝⱪⱪaniysiz degüqilǝr (Huda adil bolsa) ɵzliri ⱨǝⱪⱪaniysiz dǝp ⱪarilixi kerǝk» dǝp tilǝydu. Kona ⱪanunlarƣa asasǝn, birsi baxⱪa birawƣa yalƣandin jinayǝt qaplisa, yalƣanliⱪi ispatlinixi bilǝn u dǝl xu jinayǝtkǝ tegixlik jaza bilǝn jazalinixi kerǝk idi. Huda Ayupni ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ispatlisa, üq dostining gunaⱨi bar degǝnlik. Xuning üqün bu sɵz ⱨǝm uning bir tiliki ⱨǝm dostliriƣa bolƣan sǝmimiy agaⱨlanduruxi bolup ⱪalidu.
Qünki Tǝngri iplas adǝmni üzüp taxliƣanda,
Uning jenini alƣanda,
Uning yǝnǝ nemǝ ümidi ⱪalar? Mat. 16:26; Luⱪa 12:20
Balayi’apǝt uni besip qüxkǝndǝ,
Tǝngri uning nalǝ-pǝryadini anglamdu? Ayup 35:12; Zǝb. 18:41; 66:18; 109:7; Pǝnd. 1:28; 28:9; Yǝx. 1:15; 16:12; Yǝr. 14:12; Əz. 8:18; Mik. 3:4; Yⱨ. 9:31; Yaⱪ. 4:3
10  U Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirdin sɵyünǝmdu?
U ⱨǝrdaim Tǝngrigǝ iltija ⱪilalamdu? Rǝzil adǝm Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirdin sɵyünǝmdu? U ⱨǝrdaim Tǝngrigǝ iltija ⱪilalamdu?» — Ayupⱪa nisbǝtǝn Hudaning uning ⱪexida ⱨazir bolƣanliⱪi, uning Huda bilǝn alaⱪidǝ boluxi uning ⱨayatidiki ǝng bǝhtlik ixtur. Bu bayanida u yamanlarda undaⱪ huxalliⱪning yoⱪluⱪini, mundaⱪlarning Hudaƣa iltija ⱪilalmaydiƣanliⱪini bayⱪiƣanliⱪini ayan ⱪilidu. Diⱪⱪǝt ⱪiliximizƣa ǝrziyduki, Ayup nurƣun ⱪetim Hudaƣa iltija ⱪilip sɵzlǝydu, baxⱪilarƣa sɵz ⱪilixtin tohtap turup Hudaƣa biwasitǝ gǝp ⱪilidu. Biraⱪ uning üq dosti (ⱨǝm ahirida sɵzligǝn Elihu) bir ⱪetimmu Hudaƣa biwasitǝ sɵzlimǝydu.
11  Mǝn Tǝngrining ⱪolining ⱪilƣanliri toƣrisida silǝrgǝ mǝlumat berǝy;
Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirda nemǝ barliⱪini yoxurup yürmǝymǝn.
12  Mana silǝr alliburun bularni kɵrüp qiⱪtinglar;
Silǝr nemixⱪa axundaⱪ pütünlǝy ⱪuruⱪ hiyalliⱪ bolup ⱪaldinglar?
13  Rǝzil adǝmlǝrning Tǝngri bekitkǝn aⱪiwiti xundaⱪki,
Zorawanlarning Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirdin alidiƣan nesiwisi xundaⱪki: — Ayup 20:29
14  Uning baliliri kɵpǝysǝ, ⱪiliqlinix üqünla kɵpiyidu;
Uning pǝrzǝntlirining neni yetixmǝydu. « Rǝzil adǝmning baliliri kɵpǝysǝ, ⱪiliqlinix üqünla kɵpiyidu; uning pǝrzǝntlirining neni yetixmǝydu» — Ayupning yamanlarning aⱪiwitini tǝswirligǝn ⱨǝm xundaⱪla dostlirining sɵzigǝ sǝl ⱪoxulƣandǝk pozitsiyisini bildürgǝn bu bayani uning bayanliri iqidǝ qüxinixkǝ ǝng tǝs bolƣan bayanlardur. Qünki bu sɵzlǝrning mǝnisi eniⱪ bolƣini bilǝn, uning ilgiriki degǝnlirigǝ ⱪarimuⱪarxi bolup qiⱪidu. Ilgiri u: «Yamanlar jazalanmasliⱪining sǝwǝbi nemǝ? Nemixⱪa xunqǝ kɵp rǝzillǝr ⱨeq jazalanmay miskinlǝrni haliƣanqǝ ezidu? Bǝzidǝ yamanlar pexkǝllikkǝ uqraydu, biraⱪ gunaⱨsizlarmu ohxaxla uqraydu; ⱨeqⱪandaⱪ tǝrtipni bayⱪiƣili bolmaydu» — degǝndǝk sɵzlǝrni ⱪilƣanidi. Mana bu bayanlarda «Uning baliliri kɵpǝysǝ, ⱪiliqlinix üqünla kɵpiyidu; uning pǝrzǝntlirining neni yetixmǝydu...» degǝn sɵzlǝr eytilidu. Bu zadi ⱪandaⱪ gǝp? Biz bu mǝsiligǝ nisbǝtǝn xundaⱪ ⱪaraymizki, Ayupning realliⱪⱪa yüzlinixtiki jüriti muxu yǝrdǝ ɵz-ɵzigǝ tǝsǝlli berix üqün sǝl ajizliⱪ ⱪilƣan boluxi mumkin. Biz «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu ix toƣruluⱪ yǝnǝ azraⱪ tohtilimiz.   Ⱪan. 28:41; Ⱨox. 9:13
15  Uning ɵzidin keyin ⱪalƣan adǝmliri ɵlüm bilǝn biwasitǝ dǝpnǝ ⱪilinidu,
Buning bilǝn ⱪalƣan tul hotunliri matǝm tutmaydu. «Ⱪalƣan adǝmliri ɵlüm bilǝn biwasitǝ dǝpnǝ ⱪilinidu» — «ɵlüm» muxu yǝrdǝ bǝlkim birhil waba yaki birhil eƣir kesǝlni kɵrsitidu. «biwasitǝ dǝpnǝ ⱪilinidu» — demǝk, ⱨeqⱪandaⱪ daƣduƣisiz tezdin dǝpnǝ ⱪilinidu. Bǝlkim yuⱪumluⱪ kesǝl yaki waba bilǝn ɵlgǝn bolsa kerǝk. «...ⱪalƣan tul hotunliri matǝm tutmaydu» — bǝlkim balayi’apǝt ularƣa yeⱪinlixixi bilǝn yaki ohxax sǝwǝb bilǝn rǝsmiy matǝm tutuxⱪa ülgürǝlmǝydu.
Buningdin kɵrüwelixⱪa boliduki, Ayupning pǝⱪǝt bir ayali bar idi ⱨǝm «bir ǝr, bir hotunluⱪ» boluxni ⱪuwwǝtligǝn (29-babnimu kɵrüng). Uning deyixiqǝ, yamanlar kɵp hotunluⱪ boluxi mumkin.
   Zǝb. 78:64
16  U kümüxlǝrni topa-qangdǝk yiƣip dɵwilisimu,
Kiyim-keqǝklǝrni laydǝk kɵp yiƣsimu,
17  Bularning ⱨǝmmisini tǝyyarlisimu,
Biraⱪ kiyimlǝrni ⱨǝⱪⱪaniylar kiyidu;
Bigunaⱨlarmu kümüxlǝrni bɵlüxidu. Pǝnd. 28:8; Top. 2:26
18  Uning yasiƣan ɵyi pǝrwanining ƣozisidǝk,
Üzümzarning kɵzǝtqisi ɵzigǝ salƣan kǝpidǝk box bolidu.
19  U bay bolup yetip dǝm alƣini bilǝn,
Biraⱪ ǝng ahirⱪi ⱪetim keliduki,
Kɵzini aqⱪanda, ǝmdi tügǝxtim dǝydu. Zǝb. 49:16-20
20  Wǝⱨimilǝr kǝlkündǝk bexiƣa kelidu;
Kǝqtǝ ⱪara ⱪuyun uni qanggiliƣa alidu. «Kǝqtǝ ⱪara ⱪuyun uni qanggiliƣa alidu» — Ayupning «ⱪara ⱪuyun»ni tilƣa elixi xundaⱪ bir ⱪara ⱪuyunning yiraⱪtin keliwatⱪanliⱪini puritidu. 38-babta bu ⱪara ⱪuyun ularning üstigǝ qüxidu.   Ayup 15:21; 18:11
21  Xǝrⱪ xamili uni uqurup ketidu;
Xiddǝt bilǝn uni ornidin elip yiraⱪⱪa etip taxlaydu. «Xǝrⱪ xamili uni uqurup ketidu» — Pǝlǝstindǝ «xǝrⱪ xamili» ǝwjigǝ qiⱪⱪan waⱪtida intayin ⱪorⱪunqluⱪ, ǝxǝddiy bolup pütün dǝrǝhlǝrnimu yulup yiraⱪlarƣa taxliwetǝlǝydu.
22  Boran uni ⱨeq ayimay, bexiƣa urulidu;
U uning qanggilidin ⱪutulux üqün ⱨǝ dǝp urunidu;
23  Biraⱪ xamal uningƣa ⱪarap qawak qalidu,
Uni ornidin «ux-ux» ⱪilip ⱪoƣliwetidu». «Biraⱪ xamal ... uni ornidin «ux-ux» ⱪilip ⱪoƣliwetidu» — «ux-ux ⱪilix» mǝshirǝ ⱪilixni bildüridu.
 
 

27:2 «Mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan Tǝngrining ⱨayati bilǝn...» — Ayupning muxu yǝrdǝ «(Huda) mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan» degini bǝlkim Hudaning ⱨeq sǝwǝbni kɵrsǝtmǝy uni jazalap, uningdin «adalǝtkǝ bolƣan ⱨǝⱪⱪi»ni yaki uning bu ixlar toƣruluⱪ «dǝwalixix» pursitini «tartiwalƣan»liⱪini kɵrsitidu.

27:4 «Mening ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan Tǝngrining ⱨayati bilǝn, jenimni aƣritⱪan Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning ⱨǝⱪⱪi bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, ... lǝwlirim... tilim aldamqiliⱪ bilǝn ⱨeq xiwirlimaydu!» — bu ⱪǝsǝm (2-4-ayǝt) bǝlkim pütkül Muⱪǝddǝs Kitab iqidǝ ǝng ajayib, ǝng ƣǝlitǝ ⱪǝsǝm ⱨesablinixi mumkin. U Huda ⱨǝⱪⱪimni tartiwalƣan ⱨǝm jenimni aƣritⱪan degini bilǝn, yǝnila Hudaning ⱨǝⱪⱪidǝ ⱪǝsǝm iqidu. Kɵrünüxtǝ qong ziddiyǝt bardǝk ⱪilsimu, biraⱪ uning ⱨǝrbir sɵzining tegidǝ uning qongⱪur etiⱪadi ipadilinip turidu.

27:6 «... Wijdanim yaxiƣan ⱨeqbir künümdǝ meni ǝyiblimisun!» — 5- ⱨǝm 6-ayǝttiki bayanlarning ikki mǝnisi bar: — birinqidin, mǝyli yamanlarning yolliri awatlaxⱪan bolsimu, Ayup durus, diyanǝtlik boluxⱪa intilixini ⱨǝrgiz taxlimaydu; ikkinqidin, uning ⱪarixiqǝ «Ⱨǝmmǝ gunaⱨini Hudaƣa etirap ⱪilip towa ⱪilix bilǝn ɵz wijdanimƣa hilapliⱪ ⱨeq ix ⱪalmidi; ǝgǝr xundaⱪ ⱪilmiƣan bolsam, yalƣan eytattim» degǝn idiyisini ipadilǝydu.

27:7 «Manga ⱪarxi qiⱪⱪanlar ⱨǝⱪⱪaniysiz dǝp ⱪaralsun» — Ayup «Meni ⱨǝⱪⱪaniysiz degüqilǝr (Huda adil bolsa) ɵzliri ⱨǝⱪⱪaniysiz dǝp ⱪarilixi kerǝk» dǝp tilǝydu. Kona ⱪanunlarƣa asasǝn, birsi baxⱪa birawƣa yalƣandin jinayǝt qaplisa, yalƣanliⱪi ispatlinixi bilǝn u dǝl xu jinayǝtkǝ tegixlik jaza bilǝn jazalinixi kerǝk idi. Huda Ayupni ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ispatlisa, üq dostining gunaⱨi bar degǝnlik. Xuning üqün bu sɵz ⱨǝm uning bir tiliki ⱨǝm dostliriƣa bolƣan sǝmimiy agaⱨlanduruxi bolup ⱪalidu.

27:8 Mat. 16:26; Luⱪa 12:20

27:9 Ayup 35:12; Zǝb. 18:41; 66:18; 109:7; Pǝnd. 1:28; 28:9; Yǝx. 1:15; 16:12; Yǝr. 14:12; Əz. 8:18; Mik. 3:4; Yⱨ. 9:31; Yaⱪ. 4:3

27:10 Rǝzil adǝm Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirdin sɵyünǝmdu? U ⱨǝrdaim Tǝngrigǝ iltija ⱪilalamdu?» — Ayupⱪa nisbǝtǝn Hudaning uning ⱪexida ⱨazir bolƣanliⱪi, uning Huda bilǝn alaⱪidǝ boluxi uning ⱨayatidiki ǝng bǝhtlik ixtur. Bu bayanida u yamanlarda undaⱪ huxalliⱪning yoⱪluⱪini, mundaⱪlarning Hudaƣa iltija ⱪilalmaydiƣanliⱪini bayⱪiƣanliⱪini ayan ⱪilidu. Diⱪⱪǝt ⱪiliximizƣa ǝrziyduki, Ayup nurƣun ⱪetim Hudaƣa iltija ⱪilip sɵzlǝydu, baxⱪilarƣa sɵz ⱪilixtin tohtap turup Hudaƣa biwasitǝ gǝp ⱪilidu. Biraⱪ uning üq dosti (ⱨǝm ahirida sɵzligǝn Elihu) bir ⱪetimmu Hudaƣa biwasitǝ sɵzlimǝydu.

27:13 Ayup 20:29

27:14 « Rǝzil adǝmning baliliri kɵpǝysǝ, ⱪiliqlinix üqünla kɵpiyidu; uning pǝrzǝntlirining neni yetixmǝydu» — Ayupning yamanlarning aⱪiwitini tǝswirligǝn ⱨǝm xundaⱪla dostlirining sɵzigǝ sǝl ⱪoxulƣandǝk pozitsiyisini bildürgǝn bu bayani uning bayanliri iqidǝ qüxinixkǝ ǝng tǝs bolƣan bayanlardur. Qünki bu sɵzlǝrning mǝnisi eniⱪ bolƣini bilǝn, uning ilgiriki degǝnlirigǝ ⱪarimuⱪarxi bolup qiⱪidu. Ilgiri u: «Yamanlar jazalanmasliⱪining sǝwǝbi nemǝ? Nemixⱪa xunqǝ kɵp rǝzillǝr ⱨeq jazalanmay miskinlǝrni haliƣanqǝ ezidu? Bǝzidǝ yamanlar pexkǝllikkǝ uqraydu, biraⱪ gunaⱨsizlarmu ohxaxla uqraydu; ⱨeqⱪandaⱪ tǝrtipni bayⱪiƣili bolmaydu» — degǝndǝk sɵzlǝrni ⱪilƣanidi. Mana bu bayanlarda «Uning baliliri kɵpǝysǝ, ⱪiliqlinix üqünla kɵpiyidu; uning pǝrzǝntlirining neni yetixmǝydu...» degǝn sɵzlǝr eytilidu. Bu zadi ⱪandaⱪ gǝp? Biz bu mǝsiligǝ nisbǝtǝn xundaⱪ ⱪaraymizki, Ayupning realliⱪⱪa yüzlinixtiki jüriti muxu yǝrdǝ ɵz-ɵzigǝ tǝsǝlli berix üqün sǝl ajizliⱪ ⱪilƣan boluxi mumkin. Biz «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu ix toƣruluⱪ yǝnǝ azraⱪ tohtilimiz.

27:14 Ⱪan. 28:41; Ⱨox. 9:13

27:15 «Ⱪalƣan adǝmliri ɵlüm bilǝn biwasitǝ dǝpnǝ ⱪilinidu» — «ɵlüm» muxu yǝrdǝ bǝlkim birhil waba yaki birhil eƣir kesǝlni kɵrsitidu. «biwasitǝ dǝpnǝ ⱪilinidu» — demǝk, ⱨeqⱪandaⱪ daƣduƣisiz tezdin dǝpnǝ ⱪilinidu. Bǝlkim yuⱪumluⱪ kesǝl yaki waba bilǝn ɵlgǝn bolsa kerǝk. «...ⱪalƣan tul hotunliri matǝm tutmaydu» — bǝlkim balayi’apǝt ularƣa yeⱪinlixixi bilǝn yaki ohxax sǝwǝb bilǝn rǝsmiy matǝm tutuxⱪa ülgürǝlmǝydu. Buningdin kɵrüwelixⱪa boliduki, Ayupning pǝⱪǝt bir ayali bar idi ⱨǝm «bir ǝr, bir hotunluⱪ» boluxni ⱪuwwǝtligǝn (29-babnimu kɵrüng). Uning deyixiqǝ, yamanlar kɵp hotunluⱪ boluxi mumkin.

27:15 Zǝb. 78:64

27:17 Pǝnd. 28:8; Top. 2:26

27:19 Zǝb. 49:16-20

27:20 «Kǝqtǝ ⱪara ⱪuyun uni qanggiliƣa alidu» — Ayupning «ⱪara ⱪuyun»ni tilƣa elixi xundaⱪ bir ⱪara ⱪuyunning yiraⱪtin keliwatⱪanliⱪini puritidu. 38-babta bu ⱪara ⱪuyun ularning üstigǝ qüxidu.

27:20 Ayup 15:21; 18:11

27:21 «Xǝrⱪ xamili uni uqurup ketidu» — Pǝlǝstindǝ «xǝrⱪ xamili» ǝwjigǝ qiⱪⱪan waⱪtida intayin ⱪorⱪunqluⱪ, ǝxǝddiy bolup pütün dǝrǝhlǝrnimu yulup yiraⱪlarƣa taxliwetǝlǝydu.

27:23 «Biraⱪ xamal ... uni ornidin «ux-ux» ⱪilip ⱪoƣliwetidu» — «ux-ux ⱪilix» mǝshirǝ ⱪilixni bildüridu.