Apostolo
Apostolo yodi paisowa bukana
Buka ta hededehemasalahana
Teina buka ta taukulina meta Luka. Iya nige Dius tamowaina, na beyabeyana ekalesiya bodana yodi tauwoyawoya labui se kuli meta iya Antiyoka Suliya magaina unai ye laoma. Kana paisowa meta iya doketa, yo iya hinage apostolo Paulo tausaguina hesau (Kolose 4:14, Apostolo 16:10, Pilemona 24, 2 Timoti 4:11).
Luka yona buka hesau meta Yesu wasana, na temenai ye kulihemasalaha meta Yesu yona mauli unai saha ye tubutubu wa ye kuli (Apostolo 1:1-2). Na Apostolo Yodi Paisowa bukana ta meta yona buka bagubagunana wa ye tubei, iya ede Yesu wasana bukana. Yesu yona toloꞌuyo mulina ne unai ye hetubu, na kabo ye hededehemasalaha idohagi ekalesiya bodadi Yaluwa Tabuna se hai na idohagi Yesu yona basileiya wasana se helaki se laei teha maudoina, Yelusalema yo Antiyoka magaidi yo teha Eisiya yo Masedoniya yo Akaiya (o Giliki) udiyedi na ye lau ee apostolo Paulo ye lage Loma magaina lakilakina unai. Yodi paisowa unai hinage hewaiunu yo helauhetala yo sapisapi yo numatutugudu se hekalo, yo huyana se bado se kaiboita yodi kadau udiyedi. Na iyamo Yesu wasana se bahelaei teha maudoina.
Luka yona buka labui ta ye kulidi tamowai lakilakina hesau hesana Teopilo hesabana (Luka 1:1, Apostolo 1:1). Hesa Teopilo kaniyona ede Yaubada taugadosisiyeina.
Luka yona buka labui ta nige ye kuligaibuidi, na ginauli sahasahadi se tubu wa ye wasenamwanamwaedi. Nuwana apostolo yo ginauli wa taukitadi hekadiyo ye henamaiyeidi. Na Paulo yona kadau hekadiyo udiyedi Luka iya maiyana (Apostolo 16:10, 20:6—21:15, 27:1—28:16). Unai kabina ta kata meta yona kulikuli ta meta mamohoidi.
Buka ta hedehededena lakilakidi
• Yesu ye seuyo galewa 1:1-26
• Yaluwa Tabuna ye taluma ekalesiya udiyedi na dubu ye laki ye lau Yelusalema unai 2:1—6:7
• Setepano se unuhemwaloi 6:8—8:3
• Pilipo ye lauguguya dagela tamowaidiyao udiyedi 8:4-40
• Saulo ye nuwabui 9:1-31
• Petelo yo tamowai hekadiyo yodi paisowa Yudeya yo hinage dagela tamowaidiyao udiyedi 9:32—12:25
• Paulo yona lauwasi kadauna bagubagunana teha Eisiya unai 13:1—14:28
• Yelusalema unai dubu babadadiyao taunuwabui dagela tamowaidiyao udiyedi yodi se hineli, yodi sunuma kabikabina bena doha saha 15:1-35
• Paulo yona lauwasi kadauna helabuina teha Eisiya unai na ye lau ee teha Masedoniya yo Giliki tanona udiyedi 15:36—18:22
• Paulo yona lauwasi kadauna hehaiyonana teha Eisiya yo Masedoniya yo Giliki udiyedi na ye uyo ye lau Yelusalema 18:23—21:16
• Yelusalema unai Paulo se hewaiunu na se helauhetala, na kabo se laei Sisaliya unai se helauhetala 21:17—26:32
• Paulo yona kadau ye lau Loma magaina lakilakina yo yona miya Loma unai 27:1—28:31
1
1 Taubada Teopilo, yogu buka bagubagunana unai ginauli maudoidi Yesu ye ginaulidi yo ye lauhekataedi wa ya kulidobiyeidiko, meta huyana Yesu yona paisowa ye hetubu 2 ye lau ee mayadaina Yaubada iya ye hai na ye sae galewa. Sola nige ye sae galewa, na Yaluwa Tabuna yona gigibwaliyena hededehesanapu ye moseidi yona kaisunuwa tamowaidiyao udiyedi, siya ede yona apostolo.
Yesu Apostolo kadi hededehesanapu ye moseidi
3 Yona boita mulina ne unai Yesu ye taumasalaha yona apostolo udiyedi na kabikabi udoiꞌudoi udiyedi ye hemamohoiyei meta boita unai ye toloꞌuyo na ye mauli. Mayadai 40 solasoladi ne unai ye tautaumasalaha udiyedi na Yaubada yona basileiya hedehededena ye hedehededei.
4 Huya hesau se lagegogoi na yodi kaikaigogo luwana ne unai ye hededelau udiyedi ye wane, “Sola tabu Yelusalema kwa laulaugabaei, na kwa nayanaya ye lau ee tamagu yona hededehesunuma kainauyana ye leyawa kalimiuyena. Doha yau hinage yomiu ya hedehededeko, 5 meta Yowane waila unai ye hebahebabatiso, na mayadai hisa mo kabo Yaubada Yaluwa Tabuna unai ye hebabatisoigomiu.”
6 Huya hesau kabo Yesu yona apostolo maiyanao yodi lagegogoi gehegehena [Olibe kudulina unai] na se henamaiyei, “Guiyau, teina mayadai ta unai gonowana ku hemala Isalaela yoma wasawasa, doha beyabeyana yoma wasawasa bagubagunadi?” 7 Na Yesu yodi bui ye moseidi ye wane, “Mayadaina yo mahanana meta komiu nige gonowana kabina kwa kata, na tamagu yona gigibwaliyena ye hineliyako. 8 Na Yaluwa Tabuna yona huyadobima unai kabo yona gigibwaliyena ye hebayaogomiu. Na komiu kabo tauwasaduwaiyeigau Yelusalema unai, yo Yudeya yo Samaliya udiyedi, yo tanoubu teha maudoina udiyedi.”
Yesu ye sae galewa
(Luka 24:50-53)
9 Yesu yona hedehedede wa ye hedededi na kabo Yaubada iya ye hai na matadiyena ye sae galewa na yada unai ye tauwadam. 10 Iya ye laoko na sola se kaikaikewasae. Nige bayaona na tamowai labui kadi kwama posiposidi se taumasalaha udiyedi 11 na se wane, “Galili tamowaidi, idohagi to temetai kwa totolo na kwa kaikaikewasae yada ne unai? Yaubada Yesu ye hai ye saeko galewa, na kabo ye dobiꞌuyoma doha yona saesae galewa ne.”
Mataiyasi se kaisunuwai Yudasi lauhedamaina
12 Na kabo apostolo wa Olibe kudulina se laugabaei se uyo Yelusalema, meta nige kedaloha.** Nige kedaloha: Keda wa lohana Luka ye hededehemasalaha meta Sabati laugagayona ye hedede meta gonowana keda wa se laui. Yoda nowonowoiyena meta 1.1 kilomita. 13 Yodi kabamiya numana unai se lage kabo se mwalaesae numa wa heisi helabuina unai. Teina hesadiyao ede: Petelo, Yowane, Yamesi, Andeleya, Pilipo, Tomasi, Batolomaiyo, Mataiyo, Yamesi Alepaiya natuna, Simona Tauhaikabi yo Yuda Yamesi natuna. 14 Maudoidi ne nuwadi kesega na huya maudoina se miyagogoi na se tapwatapwalolo, na sinesineo hekadi maiyadiyao, yo Maliya Yesu sinana, yo hinage Yesu kana kahao.
15 Tenem mayadaidi ne udiyedi kabo yodi koigogo hesau unai taukawamamohoi badodi 120 se laomagogoi, kabo Petelo ye tolo na ye hedehedede 16 ye wane, “Kagu kahao, huyana ye lohakalili na Yaluwa Tabuna nuwatu ye mosei Dawida unai na ye hedede meta Yudasi kabo Yesu tauhaina ye woyaidi. Na iya hedehedede wa ye ginauli. 17 Iya meta kada kaha hesau yo tauhaisagusagu yoda paisowa ta unai. 18 Na iyamo yababa wa ye ginauli. Na yababa wa maisana monina ye hai na unai tano hesau ye hemaisa.** Tano hesau ye hemaisa: Mataiyo 27:5-6ye hededehemasalaha meta Yudasi moni wa ye tulaei Numa Tabuna kalona unai. Iyamo taukaitalasam tauwoyaidi nige gonowana moni wa se hai se tole Numa Tabuna monina unai, matawuwuna moni wa yababa maisana. Unai moni wa sola Yudasi yona moni, na unai tano wa se hemaisa. Unai Petelo ye wane, Yudasi tano ye hemaisa. Temenai ye beku ede bogana ye talupulisi na sinaena ye tatapesa.** Sinaena ye tatapesa: Yudasi yona boita wasana meta Mataiyo 27:3-10 unai ta hasili. Ye gadosoha ede tano wa ye heyababa na Dius tamowaidi nige gonowadi unai se miyamiya. 19 Yelusalema unai taumiya maudoidi wasana wa se lapui ede tano wa hesana se tole Akeledama, kaniyona ede ‘kwasina tanona’. 20 Same bukana unai Dawida ye kuliyako,
‘Taba yona numa ne nige tamowaina,
yo nige gonowana hesau unai ye miya,’ (Same 69:25)
yo hinage,
‘Yona paisowa kabo tamowai hesau ye hai.’ (Same 109:8)
21 Unai taba tamowai hesau ta kaisunuwai. Tamowaina ne bena maiyada huya maudoina, yo Guiyau Yesu maiyada ta sae yo ta dobi, 22 meta huyana Yowane Yesu ye hebabatisoi unai ye hetubu, ye lau ee Yaubada Yesu ye hai ye sae galewa. Kabo iya yo kita ta hemala Yesu yona toloꞌuyo tauhededehemasalahana.”
23 Kabo tamowai labui se hetolodi ede Yosepa hesana hesau Basabasi (yo hinage se katai Diyasitasi), yo Mataiyasi, 24 na se tapwalolo se wane, “Guiyau, tamowai maudoidi nuwadi kabidi ku katakalili. Unai tamowai labui ta udiyedi kaiteya ku kaisunuwai na ku hemasalahayama. 25 To iya ye hemala apostolo hesau Yudasi lauhedamaina, matawuwuna ede Yudasi yona paisowa ye laugabaei, na ye lauko yona kababawa unai.” 26 Unai tamowai labui wa se kaisunuwaidi** Tamowai … se kaisunuwaidi: Yodi kaisunuwa wa se ginauli meta tamowai hesadi se kulidi weku udiyedi, na se usaidi higuhigu unai, na se nukui. Yaubada yona kaimasi tamowaina hesana kabo ye masalaha. ede kaisunuwa wa ye lau Mataiyasi ye hai. Unai kabo iya apostolo saudoudoi-kesega (11) wa kadi kaha hesau.
**1:12: Nige kedaloha: Keda wa lohana Luka ye hededehemasalaha meta Sabati laugagayona ye hedede meta gonowana keda wa se laui. Yoda nowonowoiyena meta 1.1 kilomita.
**1:18: Tano hesau ye hemaisa: Mataiyo 27:5-6ye hededehemasalaha meta Yudasi moni wa ye tulaei Numa Tabuna kalona unai. Iyamo taukaitalasam tauwoyaidi nige gonowana moni wa se hai se tole Numa Tabuna monina unai, matawuwuna moni wa yababa maisana. Unai moni wa sola Yudasi yona moni, na unai tano wa se hemaisa. Unai Petelo ye wane, Yudasi tano ye hemaisa.
**1:18: Sinaena ye tatapesa: Yudasi yona boita wasana meta Mataiyo 27:3-10 unai ta hasili. Ye gadosoha ede tano wa ye heyababa na Dius tamowaidi nige gonowadi unai se miyamiya.
**1:26: Tamowai … se kaisunuwaidi: Yodi kaisunuwa wa se ginauli meta tamowai hesadi se kulidi weku udiyedi, na se usaidi higuhigu unai, na se nukui. Yaubada yona kaimasi tamowaina hesana kabo ye masalaha.