Bu ayǝttik «ikki zǝytun dǝrihi» toƣrisida ikki kɵzⱪarax bar.
(1) Ikki zǝytun dǝrihi Zǝrubbabǝl wǝ Yǝxua, yǝni Dawutning ǝwladi bolƣan padixaⱨning ornida turƣuqi Zǝrubbabǝl wǝ bax kaⱨin Yǝxua. Oⱪurmǝnlǝrning esidǝ boluxi kerǝkki, Israilning padixaⱨliri wǝ kaⱨinliri alaⱨidǝ bir puraⱪliⱪ zǝytun meyi bilǝn «mǝsiⱨ ⱪilinƣan», bu may Hudaning Roⱨining mǝditini bildürǝtti. Xuningdǝk padixaⱨ wǝ kaⱨin (baxⱪa tǝrǝplǝrdin) Hudaƣa wǝkalǝtqi bolatti. Bu birinqi kɵzⱪarax boyiqǝ bu ikki adǝmning Hudaning Roⱨi arⱪiliⱪ yetǝkqilik ⱪilixi wǝ ilⱨam berixi bilǝn, hǝlⱪ Hudaning nurini dunyaƣa qaqidiƣan «qiraƣdan» bolidu.
(2) Bu «mǝsiⱨ ⱪilinƣan ikki oƣul bala» dǝl Zǝkǝriya wǝ Ⱨagay pǝyƣǝmbǝrlǝrning ɵzi; ularning riƣbǝtlǝndürüxliri bilǝn pütün hǝlⱪ, jümlidin Zǝrubbabǝl wǝ Yǝxua muⱪǝddǝs ibadǝthanini ⱪuruxⱪa ilⱨamlandurulmaⱪta; xuning bilǝn yǝnǝ «Hudaning nurini dunyaƣa qaqidiƣan «qiraƣdan» bolidu». Bizningqǝ bu kɵzⱪarax orunluⱪ. ■ Zǝk. 4:3; Əzra 5:1; 6:14; Wǝⱨ. 11:3-4
□4:2 «yǝttǝ qiriƣi wǝ yǝttǝ qiraƣⱪa tutixidiƣan yǝttǝ nǝyqǝ bar ikǝn» — yaki «yǝttǝ qiraƣning ⱨǝrbirining yǝttǝ piliki bar ikǝn».
■4:5 Zǝk. 4:14; Əzra 5:1; 6:14; Wǝⱨ. 11:3-4
□4:7 «u ibadǝthanining ǝng üstigǝ jipsima taxni ⱪoyidu» — «jipsima tax» seliniwatⱪan ɵyning (muxu ayǝttǝ ibadǝthanining) ǝng ahirⱪi ⱪoyulƣan texitur. «xuning bilǝn uningƣa: «Iltipatliⱪ bolsun! Iltipat uningƣa!» degǝn towlaxlar yangrap anglinidu» — «Iltipatliⱪ bolsun! Iltipat uningƣa!» degǝn sɵzlǝr bǝlkim ibadǝthaniƣa, yaki «ǝng üstidiki jipsima tax», yaki pütün ⱪurulux ixiƣa eytilidu.
■4:9 Yⱨ. 2:19-21
□4:10 «bǝrⱨǝⱪ, bu «yǝttǝ» xadlinidu...» — bǝzi alimlar bu «yǝttǝ»ni qiraƣdanning yǝttǝ xehini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Biraⱪ qiraƣdan Hudadin may ⱪobul ⱪiliwatidu, xunga bizningqǝ «bu «yǝttǝ»» yuⱪiriⱪi taxning «yǝttǝ kɵz»ini kɵrsitidu. Ibadǝthanining ⱪuruluxi adǝmlǝrning kɵz-ⱪaraxlirida «kiqik ixlar» bolƣini bilǝn, Pǝrwǝrdigarning ⱨǝmmǝ ixni tǝng kɵridiƣan kɵzliridǝ u intayin ǝⱨmiyǝtlik, xadlinarliⱪ bir ixtur. Ⱨǝtta ⱪurulux jǝryanida, Zǝrubbabǝlning «tik ɵlqǝx texi»ni tutⱪanliⱪini kɵrgǝndǝ, «Pǝrwǝrdigarning kɵzliri» xadlinidu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.
□4:12 «..ɵzlikidin «altun» ⱪuyuwatⱪan xu ikki zǝytun xehi...» — muxu «altun» bǝlkim «altun rǝnglik» zǝytun meyi —ⱨǝr tǝrǝplik roⱨiy riƣbǝt-tǝsǝllini kɵrsǝtsǝ kerǝk.
□4:14 ««zǝytun meyida mǝsiⱨ ⱪilinƣan» ikki oƣul balidur» — ibraniy tilida: «zǝytun mayliⱪ ikki oƣul bala» deyilidu. Bu ayǝttik «ikki zǝytun dǝrihi» toƣrisida ikki kɵzⱪarax bar. (1) Ikki zǝytun dǝrihi Zǝrubbabǝl wǝ Yǝxua, yǝni Dawutning ǝwladi bolƣan padixaⱨning ornida turƣuqi Zǝrubbabǝl wǝ bax kaⱨin Yǝxua. Oⱪurmǝnlǝrning esidǝ boluxi kerǝkki, Israilning padixaⱨliri wǝ kaⱨinliri alaⱨidǝ bir puraⱪliⱪ zǝytun meyi bilǝn «mǝsiⱨ ⱪilinƣan», bu may Hudaning Roⱨining mǝditini bildürǝtti. Xuningdǝk padixaⱨ wǝ kaⱨin (baxⱪa tǝrǝplǝrdin) Hudaƣa wǝkalǝtqi bolatti. Bu birinqi kɵzⱪarax boyiqǝ bu ikki adǝmning Hudaning Roⱨi arⱪiliⱪ yetǝkqilik ⱪilixi wǝ ilⱨam berixi bilǝn, hǝlⱪ Hudaning nurini dunyaƣa qaqidiƣan «qiraƣdan» bolidu. (2) Bu «mǝsiⱨ ⱪilinƣan ikki oƣul bala» dǝl Zǝkǝriya wǝ Ⱨagay pǝyƣǝmbǝrlǝrning ɵzi; ularning riƣbǝtlǝndürüxliri bilǝn pütün hǝlⱪ, jümlidin Zǝrubbabǝl wǝ Yǝxua muⱪǝddǝs ibadǝthanini ⱪuruxⱪa ilⱨamlandurulmaⱪta; xuning bilǝn yǝnǝ «Hudaning nurini dunyaƣa qaqidiƣan «qiraƣdan» bolidu». Bizningqǝ bu kɵzⱪarax orunluⱪ.
■4:14 Zǝk. 4:3; Əzra 5:1; 6:14; Wǝⱨ. 11:3-4