JONO
Temane Peangamo JONOne Torumu Bokumu
I Bokumunge Ungu Pulu Mare
Ungu pulu mare inie yakondo gomo 1 molemo.
I bokumu torumu yemo yu “Yesusini konopu monjirimu lombili andoli yemo” (13:23-24, 19:26, 20:2, 21:7,20,23-24). ‘Akumu lombili andoli ye Jono.’ ningu pilimele. We lombili andolimenga imbime bokuna molemo nakolo Jononga imbimu naa molemo. 1:35-42, 18:15-16, 20:2-8 kananila. Jono Pitatolo sike wale mare tapu toko andoringili ungu mare LLuku 22:8,13, Lipe Mundurumu Yema 3:1,3-4,11, 4:1,3,7,13,19 molemo.
Jonone konopu lepalie boku torumu ungu pulumu Jono 20:30-31 molemo. Yesusi yu Pulu Yemonga malo kepe, yu Pulu Yemone ‘Yamboma lipe taponjipe ‘Mindili naa nangi.’ nimbe kolo wangopa kolonjipili.’ nimbe lipe mundurumu ye nomi Mesaya Kirasimu kepe, yu mindi konde molko mindi pungí ulu pulumu kepe, aku sipe molemo mele ‘Yambomane “Sike aku sipe molemo. Sike nanga nimbe aku sipe tenjirimu.” ningu tondolo munduku piliengi!’ nimbe Jonone i bokumu torumu. “Akumu sike.” nimbu tondolo mundupu pilipulie, pe mindili naa nombo, konde molopa mindi puli ulu pulumu limulú. (Jono 1:7,12-13,17,29,35,40-42, 3:13-18, 4:10,13-14,25-26,39-42, 7:37-41, 5:21,24-27, 6:33,35,40,47-48,51,53-58, 8:12, 10:7,9, 10:11,14-15, 11:25, 14:6, 15:1,5, 8:42-47,51,56-58. Mare pea molemonje nuni nunu koroyo.) Boku ambolkonomonga alsena paa anjukundu ungu pulu mare “8. bilip”, “24. laip”, “27. Mesaia”, “23. Krais” kinie molemo.
Jono kolomongo aili 13-17 pali molemo unguma Jonone mindi boku torumu.
Yesusini ungu iku topa yu yuyu molorumu mele, mele yepoko pakara nirimu aku unguma Jonone nimbe sirimu: “Gamo molio.” nirimu Jono 6:35 molemo; “pa telimu” 8:12; “ulke kerepulumu”; “kongi sipisipi tapu tepa konjilimu” 10:7,9; 10:11,14-15; “kololime topa makinjilimu kinie molopa mindi puli ulu pulumu kinie” 11:25; “aulkemo, sike ungumu, konde mololi ulu pulumu” 14:6; “unju waenemo” 15:1,5. “Na akuma molio.” nirimu.
Jono yuni pepá yepoko topa mundupe, Lipe Ora Sirimu bokumu torumula.
Ya ungu pulumu pora nikimu.
1
1 Paa koronga ou, ⸤mulu matolo kepe melte naa lepili,⸥ Ungumu molorumu. Aku Ungumu Pulu Yemo kinie moloringili. Aku Ungumu yu Pulu Yemo.* 2 Paa koronga ou, melte mana naa lepili, yu Pulu Yemo kinie moloringili. 3 Ungumu yuni yuyu melema pali terimu. Melte we pora naa purumu. Mele wendo orumuma pali yuni terimuna wendo orumu. 4 Mololi ulu pulumu yu kinie mindi perimu.* Kanu mololi ulu pulumu yambomanga pa tenjilimu.** 5 Aku pa telimuni sumbulu tolemomo pa tenjilimo. Sumbulu tolemomone altopa pa telimu manda pipi sipe sumbulu altopa naa tomba.
6 Ye te orumumu Pulu Yemone lipe mundurumuna orumu, yunge imbi Jono. ⸤Yu No Linjili Jono kanumu.⸥* 7 Jonone pa tenjilimunge pulumu nimbe simbe orumu. ‘Yambomane “Nondopa ombá yemo yu sike aku pa tenjilimu.” ningu tondolo munduku piliengi!’* nimbe omba nimbe sirimu. 8 Jono yu aku pa tenjilimu molo. Yu aku pa tenjilimu ombá mele nimbe simbe orumu.
9 Jonone yamboma ungu nimbe sipe molopili paa sike pa tenjilimuni yamboma pali pa tenjilimo kanumu mana ombá orumu.
10 Yu ma koleana omba molorumu. Yuni yuyu ma koleamo terimu nakolo ma koleana yambomane yu kanokolie ‘Yu ma kolea terimu Pulu Yemo.’ ningu naa kanoko ‘Yu we mana ye te.’ ningu piliringi. 11 Yu yunge koleana omba molorumu nakolo yunge yambomane “Nu olionga Ailimu okono kene olio ongo nokoko moloi.” ni naa niringi.* 12 Nakolo yundu “Nu sike ⸤Pulu Yemone lipe mundurumuna orunu yemo kene⸥* olio nokani pea molamili oi.” ningu yunge unguma tondolo munduku pilku liringi yamboma yuni “Pulu Yemonga ambolangoma molangi.” nirimu.** 13 Nakolo kanu yamboma Pulu Yemonga ambolangoma au leringi, aku ulumu kangimunge kongonomo molo. Anupili lapalini “Pulu Yemonga ambolangoma meamili.” ni naa niringila. Pulu Yemone yuyu mindi enendo “Nanga ambolangoma.” nirimu.*
14 Ungumu ⸤Pulu Yemo pea moloringilimu⸥ manie omba mana ye au lepa olio kinie pea wale wallo kolte molorumu. Yu mana omba molorumu kinie nemo nemo nimbu kanopolie, yu ye paa peanga, imbi molemo ye tondolomo, kanopo pilirimulu. Kanu ye paa peanga tondolomo Malo telu molorumumu Lapa molorumuna yu pea molkololie mana manie orumumunge yu ye paa peanga lepa imbi paa ola mololi ye tondolomo mindi kanopo pilirimulu. Yu kondo kololi ulu pulumu kinie sike nili ulu pulumu kinie yunge konopuna pepa tengepea terimu yemo.
15 ⸤Jono yamboma no linjipe molopili Yesusi Pulu Yemonga Ungumu orumu kinie⸥ Jono yuni yamboma kanu yemo lipe ora sipe yu molorumu mele nimbe sirimu. Yuni ru nimbelie nimbendo: “I yemo nane enendo ou “Nondopa ombá.” nimbu sirindu kanu yemo imu. Na naa molambo i yemo yu koronga ou Pulu Yemo kinie molorumuna “Yu ye nomi ailimu na paa we koropamo.” nirindu* kanu yemo imu.” nirimu.
16 Yuni olio we kondo kolemo ulu pulumu yu kinie pelemomonga yuni olio alieli kondo kolopa mindi molopa olio ‘Konopu wayongo siengi.’ nimbe taki taki sewe anjilimo. 17 Mosisini olio Pulu Yemonga ungu mane sirimuma mindili sipu tepo molorumulu.* Nakolo olio we kondo kololi ulu pulumu kinie sike unguma kinie aku uluma Yesusi Kirasi yu kinie mindi pepili orumu. 18 Mana yambo tene ou kepe, kinié kepe, Pulu Yemo naa kanolemele. Pulu Yemonga Malo telu mindi molemo, akumu Lapa kinie pea tapu toko molembele, akumuni mindi ‘Pulu Yemo molemo mele kanangi.’ nimbe yu lipe ora sirimu.
19 Juda yamboma⸤nga ye aili⸥* kolea aili Jerusalleme moloringi ⸤kanu yemane⸥ Pulu Yemo popo tonjiringi ye pokore kinie,** LLipai ye pokore kinie Jono no linjipe molorumuna liku mundukulie, “Jonondo “Nu naeye?” ningu walsiku piliengi pai.” niringi. 20 Ene ongo yu walsiku piliringi kinie yuni kolo naa topa sumbi sipe nimbelie nimbendo: “Pulu Yemone ‘Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.’ nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* na molo.” nirimu.
21 Enene “Nu aku yemo molo liemo nu naeye? Nu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Illainja, ⸤Pulu Yemone ou olando lirimu akumu⸥* nu kelko onuye?” ningu walsiku piliringi.
Yuni “Na akumu molo.” nirimu.
Enene ningindu: “Aku liemo ‘Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe simbe ye te pe ombá.’ ⸤ou niringi yemo⸥ nuye?”.** niringi.
Yuni “Molo!” nirimu.
22 Kanu kinie enene yundu ningindu: “Nu naeye? Olio liku mundungi yemane ‘Ongo ningu singí.’ ningu nokoko molemele kene nunge imbi lelko si. Nunu nae konopu lekenoye?” niringi.
23 Jonone nimbendo: “Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane koronga ou nimbendo:
“Kolea ku leline ye tene
“Ailimunge ombá aulkemo sumbi sinji.”
nikimu pilkiru.”*
nirimu. Aisayane kanu ou pilirimu ungumu nane kinié nikiru.” nimbe Jonone nirimu.
24 ⸤Kanjollomane⸥ munduringi ongo moloringi yemanga Parisi ye mare moloringila.* 25 Aku Parisi yemane yundu walsiku pilkulie ningindu: “Nu ye nomi Kirasimu molola, Illainja molola, ‘Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe simbe ye te pe ombá.’ ou niringi yemo molola. Pe kinié nu nambemuna yambo no linjilinoye?” niringi.
26 Jonone enendo pundu topa nimbendo: “Na sike no linjilio nakolo nanga kongonomo manie. Ye te olionga koleana sukundu molemo akumu ene kanokolie ‘we yere’ konopu lelko, kanoko imbi naa silimele, 27 akumu na lombili akilipe okomo yemo. ⸤Yambo ailimenga kongono keri teli yambomane sike enenga ailimenga kongono keri tenjingindu enenga kimbu su ka pilke toko su wendo linjilimele nakolo⸥ i ye na lombili akilipe okomomonga kimbu su ka pilke topo su wendo linjimbu kongonomo kepe paa olandopa mele, nane manda naa tenjimbu. Na ye paa keri mele; yu ye paa nomi ailimu.” nirimu.
28 I ulu wendo orumuma Betani taono, no Jodane nekendo lemo koleana, wendo orumu. Jonone akuna yambo no linjirimu.
29 Opalikundu ⸤No Linjili⸥ Jono molorumuna Yesusi ombá orumu kanopalie nirimumuni, yambomando nimbendo: “Kaname! Pulu Yemonga Kongi Sipisipi Walomo* okomo. Yu yambomanga pali ulu pulu keri teringi telemelema kulu tonjilimo tonjimbe yemo okomo.” ⸤nirimu⸥. 30 “Ou nane ye te nirindu kanumu andi okomo ye akumundu nirindu. Ou nane nimbundu: “Ye na lombili ombá ye te na naa molambo yu koronga ou molorumuna yu olandopa na maniendopa.” nirindu kanumu i yemo. 31 Na kepe yu naa kanorundu nakolo ‘Isirele yamboma yu kanokolie piliengi lipu ora siembo.’ nimbu na ombo yamboma no linjilio.” nirimu.
32 Jonone yundu ungu te pea nimbendo: “Yu no linjipu molopo kanondu kinie Mini ⸤Kake Telimu⸥ kera waembono mele mulu koleana maniendo omba yu molomuna omba molomu kanondu. 33 Nane yu kanopolie yu imbi naa pilipu ‘Yu we yere.’ konopu lelka nakolo nando “Yamboma no linjipui.” nimbe lipe mundurumu yemone na nimbe sipelie nimbendo: “Mini ⸤Kake Telimu⸥ manie omba ye tenga kangi tenga ola omba molomba kanoni kinie aku yemone yamboma Mini ⸤Kake Telimu⸥ linjimbe yemo.” nirimuna pilipulie yu kanopo imbi sipulie 34 enendo “Yu Pulu Yemonga Malo.” nilio.” nirimu.
35 Opalikundu ⸤No Linjili⸥ Jono no Jodane kelo akuna altopa angilipelie nirimumuni, yu lombili andolimenga* ye talo pea angiliringi. 36 Kanu kinie Yesusi omba purumu kinie yuni kanopalie nimbendo: “Kanale! Pulu Yemonga Kongi Sipisipi Walomo* omba pukumu.” nirimu.
37 Yu lombili andolitolo yuni nirimumu pilkululie Yesusi lombili puringili.*
38 Yesusi topele topa elte yu lombili oringili kanopalie eltendo nimbendo: “Nambolka korokombeleye?” nirimu.
Eltene yundu “Rapai, nu tena pelenoye?” niringili. (Rapainge ungu pulumu ‘Ungu Mane Silimu’.)*
39 Yuni eltendo “Kanangili wale.” nirimu. Elte yu perimuna puku kanokololie ipupini po killoko mele terimuna kanu enamonga yu pea peringi.
40 Ye talo Jonone nirimumu pilkululie Yesusi lombili puringili yetolonga te Enderu, Saimono Pitanga angenu. 41 Yu sumbi sipe pupe angenu Saimono koropa kanopa lenjipelie yundu nimbendo: “Pulu Yemone “olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.” nimbe mako torumu ye nomi Mesayamo* kanopo lenjímulu.” nirimu. (‘Mesaya’ akumu Juda yambomanga ungu te. Mesayamondo Giriki unguna ‘Kirasimu’ nilimele.)
42 Aku nimbelie Enderuni angenu Saimono Yesusi molorumuna memba purumu. Yesusini yu kanopalie nimbendo: “Nu Saimono, ‘Jono’ nili ye tenga malo. Nunge imbi te ‘Sipasi’ ningu lenge.” nirimu. (Sipasindu ‘Pita’ niringila. Juda yambomanga unguna ‘Sipasi’ ningu, Giriki unguna ‘Pita’ nilimele, aku ungutolonga pulumu ‘kou mulu’.)
43 Opalikundu Yesusi ‘Kolea Gallilli disiriki pambo.’ konopu lepa pumbe purumu. Pupelie Pillipu aulkena angilirimu kanopalie, “Na lombili oi.” nirimu. 44 Pillipu kepe Besaida taono yemo, Enderu kinie Pitatolonga koleamo.
45 Pillipu Nataniele kanopa lenjipelie yuni yundu nimbendo: “Mosisini boku torumu bokumanga* ‘Ye te ombá.’ nimbe temane torumu kanu yemo kepe, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yando ningu siringi yemane enenga bokumanga ‘Ye te ombá.’ ningu temane toringi kanu yemo kepe, kinié olio kanopo lenjímulu. Yu Nasarete taono ye Yesusi, Josepo malo.” nirimu.
46 Nakolo ‘Aku kolea kelóna ye aili te manda wendo naa ombá.’ nimbe pilipelie Natanielene Pillipundu nimbendo: “Nasarete taonona ulu peanga te manda wendo ombáye?” nirimu.
Pillipuni Natanielendo nimbendo: “Ongo kanoi.” nirimu.
47 Kanu kinie Nataniele ombá orumu kinie Yesusini kanopalie, yundu nimbendo: “I ye okomomo paa sike Isirele yemo, yu kolo toli ungu te paa naa pelemo yemo.” nirimu.
48 Natanielene Yesusindu nimbendo: “Nuni na nambe teko kanoko imbi sikulie aku nikinuye?” nirimu.
Yesusini pundu topa nimbendo: “Molo. Pillipuni nu ou naa walsipili nu unju piki puluna molonu kinie nu kanopo imbi sindu.” nirimu.
49 Aku nirimu kinie Natanielene tondolo mundupe nimbendo: “Rapai,* nu Pulu Yemonga Malo,** olio Isirele yambomanga ye nomi kingimu*** lepamo.” nirimu.
50 Yesusini nimbendo: “Nane ‘Nu unju piki puluna molonu kinie kanondu.’ nindu kanumunge nuni na ‘Pulu Yemonga Malo molemo.’ ningu pilkinuye? Kinié nane nundu nindu mele maniendopa. Pe ulu tondolo paa olandopama wendo ombá kanoni.” nirimu. 51 Aku nimbelie Yesusini ungu te pea nimbendo: “Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Pe mulu koleana anju yando pupe, Pulu Yemonga angelloma Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* molombana olando puku maniendo ongo tenge kanonge.” nirimu.**