1 Paul nama Derbe aratam ale nama Lystra. Wonong mu te olekem bo bagakaso, ko nup Timothy. Nu Juda Kris imet bo ko namar, bare ko nuet mu Greek kari.* Timothy: 2 Timothy 1:5; Philippians 2:19-22. 2 Lystra se Iconium Kris alo nongoma te mu nu kari ningo bo. 3 Paul ko gomang noko aolak umu ningi mu nu ilak namarukko, wore te se nu ko kumik guang batogam. Mu nu Juda alo sor mu te bagara owore nunga iki se munan umu beteram, mu awuk, nuna suen la mu nu ko ikia, noko nuet mu Greek kari. 4 Nuna aolak ilu wonong wonong nama se mu, apostle alo se kari gira alo munan Jerusalem balman mu kariimet ikimon ale karo tumonko nunga manaru manaru namaman. 5 Se sios suen la mu nongomang ningi nunguning te sokel ago la baga se, day suan suan te kariimet iru sios ningi utu nagukasan se sios mu eng am laga laga namakaso.

6 Paul ko singsang mu nongorak nama Phrygia se Galatia sor ningi la den apu apu geragaman. Bare Asia ningi mu Bur Laili nuguring kaolam se den me apukasan. 7 Ale nama Mysia sor mu ko tom batoga te arataman, ale Bithynia ningi kasu nagumonko, bare Jesus ko Bur nongoma iluwam se me namaman. 8 Se nuna Mysia kiaman ale nama Troas kapaman. 9 Ale ko tirom mu, Paul ipingira te, Macedonia kari bo sanamaram ale nu ngatangarukaso, “Ni ewela Macedonia tair ale nanga sangaruko,” makaso. 10 Paul ipingira mu arigam, mu ana tairate barasaman Macedonia namanakko mel nungurman. Ana ko ikiman, Kaem ana namanak sor mu te noko den gilalong apunakko nanga auram maman.† “Ana” maso mu Luke nongorak namaram.

11 Ana Troas mu dal aragaman ale dirmaman Samothrace namaman, ale animan ukiram se aking nama Neapolis arataman. 12 Ale umu te aolak iluman nama Philippi arataman. Philippi mu Macedonia ko wonong biya, se Rome bowa ningi bagoso. Ana day saki ko mu te bagakasan.‡ Philippi mu Greek alo nunga wonong bo, 360 B.C. iwita nup mu tuman. Bare udagi Rome bitarukaso ale ko kager kari garukaman owore nunga wonong iwita gurugam.

13 Ale Sabbath tom te ana wonong buring ko arataman ale yu bo te nama kapaman. Ale umu te guranek ko kuwim bo ariginakko iwita ikiman. Ana umu te dagiman ale imet sang umu te biguwuman mu nongorak munakakasan. 14 Imet den ikiwakasan umu nunga ningi mu bo ko nup Lydia. Nu wonong biya Thyatira ko imet, se nu guang purple, ko manga motam kalel biya wore te ura ta ta ko imet, se Kaem nup biya tua ko imet tala. Nu den Paul balukaso mu ikiwaram se Kari Biya gomang motam kaogam se den umu gomang tuam. 15 Se nu se ko kawam bagara karogo lilim anuwa marak taman.§ Nuna anuwa marak taman: Acts 16:33; 18:8. Nu ana ko kawam te namanakko nanga auram. Ale mam, “Nina ikial ani Kari Biya ko angamang ningi nunguning iwita aga ikial agi mu asele, tairal aga kawam te bagaralko,” mam. Se ana noko kuring karoman.

16 Tom bo ana aolak iluman ale guranek kuwim te namawa ura dungan imet itiwik bo arigiman. Nu bur bo mel maingte aratukko wore kuring te balukaso mu kumik ningi bagakaso. Se kariimet kote taikasan se nu mel uragi aratukko wore nunga manarukaso. Se nu awiriya nu bitarukasan mu, nunga manga biya nungarukaso. 17 Se itiwik mu Paul se ana nagowom karo se sail te ai balukaso, “Kariari imi Kaem Kalel Biya wore ko ura kari! Nuna lage Kaem te ana nanga sangaru giokko wore nanga manorsan!” makaso. 18 Nu tom suen biya ko uwutata bitakaso. Asele tom bo mu Paul kumik alisiram se giris palagam ale bur memek nu kumik ningi mu maonam, “Ani Jesus Kristus ko nup te ka manorsam, imet sumu bitar ale aratuko!” mam. Se tom umu te la bur umu itiwik umu beteram ale aratam.

19 Se awiriya imet umu bitaruwara mu ikiman nononga manga ko lage kuring mu batagam. Bore te se nuna Paul Silas ilak nunga iluman ale nunga gurataman nongorak murum kuwim te kari supuling nongote namaman. 20 Nuna den tutera ko kari alo nongote nongorak namaman, ale maman, “Kariari imi Juda kari. Nuna ikup tagi anananga wonong tuagu ningi betesan. 21 Nuna munan sang ana Rome kariimet me karo tunakko ko den aora biya aniso, bare nuna ana am karo tunakko masan.”

22 Se kariimet biya agotala taiman ale nunga den kunasaman ale Paul Silas den te nunga bitakasan. Se den tutera ko kari alo mu balman se, nunga guang nungumik te mu kututuwuman ale wip te nunga moman. 23 Nuna wip te ninguru nunga moman, ale talipara kawam ningi nunga warman. Ale talipara kawam ko bitua kari ninguru nunga bituokko manorman. 24 Bitua kari mu, den aora biya uwuta tam mu nu nongorak kasu nagu galung gotek ningi biya mu te palang gogong ago mu nusuwik tugumam.

25 Se tirom uriluan iwita mu Paul Silas ilak guranek bita se Kaem kote wur ilukasan, se talipara kari sang iki se bagakasan. 26 Se me kam la wanara bo aora biya nunguningkiri kaparam, se talipara kawam ko duap mu barakayam beteram. Ale talipara kawam mu ko songkuring suen la mu tom mu te la kaiga saparam, se talipara kari suen la sen te nunga talipaman mu kutukutuk mam. 27 Se bitua kari mu aniwa biririkaram ale tingam barasam, ale songkuring suen la kaiga saparam mu arigam, ale talipara kari nagu sapaman i mam. Ale ko baenat woyam, ale kota numi moruk ale kuerukko negawaram.* Bitua kari nu ko supuling alo nunga ninguru nguangakaso: Acts 12:18-19. 28 Bare Paul airam ale mam, “Keta nimi me moarko! Ana suen la am bagasan iwa!” mam.

29 Se bitua kari mu galep ko airam, ale tairatela kasu naguram ale Paul Silas nomoke dugu te bugura kulukam ale barowara makaso. 30 Asele nunga giam nongorak aratam ale nunga isuam, “Dom bibiya, ani awuk maik se Kaem aninga sangukko?” mam.

31 Se nuna maman, “Ni Kari Biya Jesus ko gemang ningi nunguning aruk asele, nu ni se ka kawam digo lilim ago ninga sangaru taukko,” maman. 32 Asele nuna Kari Biya ko den gilalong mu nu se ko imet kuriang ago lilim nunga manorman. 33 Ale tirom umu te la bitua kari umu nunga giam, ale nunga lot giman mu anuwam. Ale tom umu te la nu ko kuriang imet ago anuwa marak taman. 34 Asele nongorak ko kawam te namaram ale na yu nungaram; nu ko kuriang imet ago Kaem ko nongomang ningi nunguning aram mu ko ninguru amilmilakasan.

35 Se sor ukiram mu den tutera kari alo dirdir sang nunga manorman se den imi karogo nama bitua kari mu manorman, “Kari ilagala sumu nunga bitar se namamonko.” 36 Se bitua kari mu namaram Paul maonam ale mam, “Den tutera kari ni se Silas ninga bitirik se namaralko maman. Buta se nengemang lila te namaralko,” mam.

37 Bare Paul dirdir alo mu nunga maonam, “Mena, supuling alo anananga den ninguru me arigiman. Ana Rome government ko citizen tala, bare kariimet biya nomotam te nanga moman ale talipara kawam ningi nanga warman. Ale aitak aking tetela la nanga betemon se namanakko balsan e? Mena! Namaral nunga maonal se taimon ale nongota nangarak talipara kawam ningi mu aratamonko!” mam.† Paul Silas ilak mu Juda nunga gue te bilangaman, bare nuna Rome government ko citizen tala: Acts 22:25-29.

38 Se dirdir alo den umu ikiman ale ago nama den tutera kari alo nunga manorman. Ale balman Paul Silas ilak mu Rome ko citizen maman. Se nuna den mu ikiman ale ninguru nguangakasan. 39 Ale taiman Paul Silas ilak nongomang tata den balukasan. Ale nunga giman arungu arataman, ale wonong mu betemonko nunga manorman. 40 Se nuna talipara kawam beteman mu nuna Lydia ko kawam te namaman. Nuna umu te Kris alo nongorak biguwuman, ale den sangam nungarman. Ale asele nunga beteman ale namaman.