■5:1 Yǝx. 32:17; Yⱨ. 16:33; Əf. 2:13.
■5:2 Yⱨ. 10:9; 14:6; 1Kor. 15:1; Əf. 2:18; 3:12; Ibr. 3:6; 10:19.
□5:3-4 «müxkül ǝⱨwallar iqidǝ xadlinimiz...» — yaki «müxkül ǝⱨwallardin tǝntǝnǝ ⱪilimiz».
□5:5 «Wǝ bu ümid bizni yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoymaydu, qünki bizgǝ ata ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti alliburun ⱪǝlbimizgǝ ⱪuyulup exip taxti» — insanning Hudaƣa baƣliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ümidi, uning bizgǝ bolƣan muⱨǝbbitining bar-yoⱪ ikǝnlikigǝ ziq baƣlinidu, ǝlwǝttǝ. Əgǝr biz «Huda bizni sɵyidu» dǝp bilsǝk ⱨǝmdǝ Hudaning muⱨǝbbiti ɵz wujudimizda pǝyda bolƣan bolsa, ⱨǝrⱪandaⱪ zor ümidlǝrmu bolidu.
□5:6 «Qünki biz pǝⱪǝt amalsiz ⱪalƣinimizda...» — «amalsiz» — ɵzimizni gunaⱨtin ⱪutulduruxⱪa amalsiz.
■5:6 Əf. 2:1; Kol. 2:13; Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18.
□5:9 «ǝmdi U arⱪiliⱪ kelidiƣan ƣǝzǝptin ⱪutuluximiz tehimu jǝzmǝndur» — «kelidiƣan ƣǝzǝp» Hudaning gunaⱨlarning üstigǝ qüxidiƣan ƣǝzipi.
□5:10 «Qünki burun Hudaƣa düxmǝn bolƣan bolsaⱪmu, Oƣlining ɵlümi arⱪiliⱪ bizni Uning bilǝn inaⱪlaxturƣan yǝrdǝ, Uning bilǝn inaⱪlaxturulƣandin keyin, ǝmdi Oƣlining ⱨayati arⱪiliⱪ biz tehimu ⱪutuldurulmamduⱪ?!» — Hudaning nijatida «ⱪutulux» pǝⱪǝt dozahtin ⱪutulux ǝmǝs, gunaⱨning barliⱪ asarǝtliridin azad bolup yengi ǝⱨmiyǝtlik ⱨayattin bǝⱨrimǝn boluxtin ibarǝttur.
□5:11 «U arⱪiliⱪmu Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» — «Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» degǝnning baxⱪa birhil mǝnisi barki, «Hudani ⱪattiⱪ danglaymiz».
□5:12 «Xuningdǝk, gunaⱨning dunyaƣa kirixi birla adǝm arⱪiliⱪ boldi» — «birla adǝm arⱪiliⱪ» bolsa, Adǝm’atimiz arⱪiliⱪ, ǝlwǝttǝ.
■5:12 Yar. 2:17; 3:6; 1Kor. 15:21.
□5:14 «... Xundaⱪtimu, ɵlüm Adǝm’ata waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ insanlarƣimu ⱨɵküm sürdi; ular gǝrqǝ Adǝm’atining sadir ⱪilƣan itaǝtsizlikidǝk gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsimu, bu insanlarmu ɵlüm ⱨɵkümidin haliy bolmidi)» — rosulning gepi boyiqǝ, gunaⱨ pǝⱪǝt ɵz-ɵzidin mǝlum bolƣandila andin gunaⱨ ⱨesablinidu. Bu mǝlum bolux ikki yol bilǝn bolidu: — (1) Hudaning insanƣa biwasitǝ eytⱪan sɵzliri, ⱪanuni arⱪiliⱪ; (2) insaning wijdani arⱪiliⱪ. Adǝm’atimiz Hudaning biwasitǝ buyruⱪini angliƣan wǝ uningƣa itaǝtsizlik ⱪildi. Adǝm’atimiz waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ, yǝni Tǝwrat ⱪanuni berilgüqǝ, insanlar Hudadin biwasitǝ kǝlgǝn birǝr ⱪanunni kɵrmigǝn. Ⱨalbuki, xu dǝwrlǝrdiki adǝmlǝrning ⱨǝmmisi ɵldi. Ularda Hudaning oquⱪ kɵrsǝtkǝn ⱪanuni bolmisimu, Pawlus yuⱪirida eytⱪandǝk, Hudaning ⱪanunidiki ǝhlaⱪiy tǝlǝplǝr ɵz ⱪǝlb-wijdanlirida mǝwjut idi. Xuning bilǝn xu dǝwrlǝrdikilǝr «Adǝm’atimizning itaǝtsizliki» (yǝni Hudaning biwasitǝ bir ǝmrigǝ hilapliⱪ ⱪilƣan itaǝtsizliki)dǝk gunaⱨ ⱪilmiƣan bolsimu, ular gunaⱨ sadir ⱪilƣinida wijdani arⱪiliⱪ uni eniⱪ bilip yǝtkǝn wǝ gunaⱨ sǝwǝbidin ɵlüp ketiwatⱪanidi. «Adǝm’atining ɵzi — keyin kelidiƣan Mǝsiⱨning bir bexarǝtlik ülgsidur» — Adǝm’atimizning birla ⱪetimliⱪ gunaⱨi pütkül insanƣa yaman tǝsir yǝtküzgǝndǝk, Mǝsiⱨning xu bir ⱪetimliⱪ itaǝt ⱪilƣini (ⱪurbanliⱪi ⱪilƣini) pütkül ixǝngǝn insanƣa dǝl uning ǝksini yǝtküzidu.
□5:17 «xu Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatta xunqǝ ƣalibanǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar bolmamdu!» — «ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar» degǝn ibarǝ: — bu dunyada gunaⱨ üstidin, ɵlüm üstidin, Xǝytan ⱪatarliⱪlar üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip ⱨɵkümran boluxni kɵrsǝtsǝ kerǝk. Kǝlgüsidǝ, Hudaning padixaⱨliⱪi kǝlgǝndǝ xu ⱨɵkümranliⱪning baxⱪa tǝrǝplirimu bolidu.
□5:19 «Bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizliki arⱪiliⱪ nurƣun kixilǝr dǝrwǝⱪǝ gunaⱨkar ⱪilinip bekitilgǝndǝk, bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtmǝnliki bilǝnmu nurƣun kixilǝr ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip bekitilidu» — bu intayin muⱨim ayǝt, Adǝm’ata «ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa gunaⱨliⱪ tǝbiitini yǝtküzgǝndǝk, ohxaxla Mǝsiⱨ Əysamu etiⱪad arⱪiliⱪ «Ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa yengi ⱨǝⱪⱪaniy tǝbiitini yǝtküzidu. Adǝm’ata gunaⱨkar insan ailisining bexi bolƣan; Mǝsiⱨ Əysa yengi birhil insan ailisining bexi wǝ uning tunji ǝzasi ⱨǝm wǝkili boldi.
■5:20 Luⱪa 7:47; Yⱨ. 15:22; Rim. 4:15; 7:8; Gal. 3:19