3
Hudaning Musani qaⱪirixi
Musa bolsa ⱪeynatisi Midiyanning kaⱨini Yǝtroning ⱪoy padisini baⱪatti. U ⱪoylarni baxlap qɵlning ǝng qetigǝ Hudaning teƣi, yǝni Ⱨorǝb teƣining baƣriƣa kǝldi. «Yǝtro» — Reuǝlning yǝnǝ bir ismi. Bǝzidǝ «Yǝtǝr» dǝpmu yezilidu. «U ⱪoylarni baxlap...» — Ottura Xǝrⱪtǝ padiqilar adǝttǝ ⱪoylirini baxlap ularning aldida mangidu. «Ⱨorǝb» — Sinay teƣining yǝnǝ bir nami. Xu yǝrdǝ bir azƣanliⱪtin ɵrlǝp qiⱪiwatⱪan ot yalⱪuni iqidin Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi uningƣa kɵründi. Mana, azƣanliⱪ otta kɵyüwatⱪan bolsimu, lekin azƣan ɵzi kɵyüp kǝtmigǝnidi. «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» — Tǝwrat dǝwridǝ intayin alaⱨidǝ bir xǝhs idi. Bǝzi ixlarda u Hudaning ornida kɵrünǝtti. «Tǝbirlǝr» ⱨǝm «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng. Musa: — Mǝn berip, bu ajayip mǝnzirini kɵrüp baⱪay; azƣanliⱪ nemixⱪa kɵyüp kǝtmǝydiƣandu? — dǝp oylidi.
Pǝrwǝrdigar uning buni kɵrgili yoldin qǝtnǝp azƣanliⱪⱪa kǝlginini kɵrdi; Huda azƣanliⱪ iqidin uni: — Musa! Musa! — dǝp qaⱪirdi. U: Mana mǝn! — dǝp jawab bǝrdi. «Musa, Musa» — adǝmning ismini ikki ⱪetim qaⱪirix — Hudaning uningƣa bolƣan qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbitini wǝ ɵzigǝ tolimu ǝziz ikǝnlikini kɵrsitidu.
U uningƣa: — Bu yǝrgǝ yeⱪin kǝlmǝ; putliringdin kǝxingni salƣin; qünki sǝn turƣan bu yǝr muⱪǝddǝs jaydur. «Muⱪǝddǝs jay» — «Muⱪǝddǝs Kitab»ta, «muⱪǝddǝs» degǝn sɵz «Hudaƣa mǝhsus atalƣan», «Hudaning ixlitixigǝ mǝhsus ayrilƣan», «Hudaƣila mǝnsup» degǝndǝk mǝnidǝ ixlitilidu.   Yǝ. 5:15 Mǝn atangning Hudasi, Ibraⱨimning Hudasi, Isⱨaⱪning Hudasi wǝ Yaⱪupning Hudasidurmǝn, — dedi.
Buni anglap Musa Hudaƣa ⱪaraxtin ⱪorⱪup, yüzini etiwaldi. Mat. 22:32; Mar. 12:26; Luⱪa 20:37; Ros. 7:32
Pǝrwǝrdigar uningƣa mundaⱪ dedi: — Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn Misirda turuwatⱪan ⱪowmimning tartiwatⱪan azab-oⱪubǝtlirini kɵrdum, nazarǝtqilǝrning ularni harlawatⱪanliⱪidin ⱪilƣan pǝryadini anglidim; qünki Mǝn ularning dǝrdlirini bilimǝn. Ros. 7:34 Xunga Mǝn ularni misirliⱪlarning ⱪolidin ⱪutⱪuzup, xu zemindin qiⱪirip, yahxi ⱨǝm kǝng bir zeminƣa, süt bilǝn ⱨǝsǝl eⱪip turidiƣan bir zeminƣa, yǝni Ⱪanaaniy, Ⱨittiy, Amoriy, Pǝrizziy, Ⱨiwiylar wǝ Yǝbusiylarning yurtiƣa elip berixⱪa qüxtüm. Mana ǝmdi Israillarning nalǝ-pǝryadi Manga yǝtti, misirliⱪlarning ularƣa ⱪandaⱪ zulum ⱪilƣanliⱪinimu kɵrdüm. 10 Əmdi sǝn kǝl, Mǝn seni hǝlⱪim Israillarni Misirdin elip qiⱪirix üqün Pirǝwnning aldiƣa ǝwǝtimǝn, — dedi. Zǝb. 105:26; Ⱨox. 12:14; Mik. 6:4; Ros. 7:35
11 Lekin Musa Hudaƣa: — Mǝn kim idim, Pirǝwnning aldiƣa berip Israillarni Misirdin qiⱪiraliƣudǝk? — dedi.
12 U jawab berip: — Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn sǝn bilǝn billǝ bolimǝn; sǝn ⱪowmni Misirdin elip qiⱪⱪandin keyin bu taƣda Hudaƣa ibadǝt ⱪilisilǝr; bu ix mana ɵzünggǝ Mening seni ǝwǝtkinimning ispat-bǝlgisi bolidu, — dedi. «sǝn ⱪowmni Misirdin elip qiⱪⱪandin keyin bu taƣda Hudaƣa ibadǝt ⱪilisilǝr; bu ix mana ɵzünggǝ Mening seni ǝwǝtkinimning ispat-bǝlgisi bolidu» — ⱪiziⱪ ix xuki, Huda Musaƣa kɵrsǝtmǝkqi bolƣan ispat-bǝlgǝ u Hudaning ǝmrigǝ itaǝt ⱪilip, uzun waⱪit ɵtkǝndin keyin andin kɵrülidu; demǝk, Musaning iman-etiⱪadi xuning bilǝn sinilidu.   Yǝ. 1:5
13 Xuning bilǝn Musa Hudaƣa: — Mǝn Israillarning ⱪexiƣa berip ularƣa: «Ata-bowiliringlarning Hudasi meni ⱪexinglarƣa ǝwǝtti» desǝm, ular mǝndin: «Uning nami nemǝ?» — dǝp sorisa, ularƣa nemǝ dǝp jawab berimǝn? — dedi.
14 Huda Musaƣa: — Mǝn «Əzǝldin bar Bolƣuqi»durmǝn — dedi.
Andin U: — Berip, Israillarƣa: ««Əzǝldin bar Bolƣuqi» meni ⱪexinglarƣa ǝwǝtti» dǝp eytⱪin, dedi. «Mǝn «Əzǝldin bar Bolƣuqi»durmǝn» — yaki «Mǝn ǝsli Ɵzümdurmǝn» yaki «Ⱨǝmixǝ barning Ɵzi Mǝndurmǝn». Bu nam (ibraniy tilida «Yaⱨwǝⱨ»), xübⱨisizki, Hudaning ⱨeq ɵzgǝrmǝydiƣanliⱪi, uning ⱨǝrdaim «waⱪittin sirt»ta turuwatⱪanliⱪi, ɵtmüx, ⱨazir yaki kǝlgüsi waⱪitlar bilǝn qǝklǝnmǝydiƣanliⱪini kɵrsitip tǝkitlǝydu. Adǝttǝ tǝrjimimizdǝ bu nam «Pǝrwǝrdigar» dǝp tǝrjimǝ ⱪilinidu.
15 Huda Musaƣa yǝnǝ: — Israillarƣa: — «Ata-bowiliringlarning Hudasi, Ibraⱨimning Hudasi, Isⱨaⱪning Hudasi wǝ Yaⱪupning Hudasi bolƣan «Yaⱨwǝⱨ» meni ⱪexinglarƣa ǝwǝtti; U: Yaⱨwǝⱨ degǝn bu nam ǝbǝdgiqǝ Mening namim bolidu, dǝwrdin-dǝwrgiqǝ Mǝn xu nam bilǝn ǝskǝ elinimǝn, dǝydu» — degin. «Yaⱨwǝⱨ» — daim tǝrjimimizdǝ «Pǝrwǝrdigar» degǝn nam bilǝn tilƣa elinidu. U toƣruluⱪ 3:14tiki izaⱨatni kɵrüng.
16  — Berip, Israilning aⱪsaⱪallirini yiƣip ularƣa: — «Ata-bowiliringlarning Hudasi, yǝni Ibraⱨim, Isⱨaⱪ wǝ Yaⱪupning Hudasi bolƣan Pǝrwǝrdigar manga kɵrünüp: — Mǝn silǝrni yoⱪlap kǝldim, Misirda silǝrgǝ ⱪandaⱪ muamilǝ ⱪiliniwatⱪanliⱪini kɵrdüm; «Yoⱪlax» — bu peil Huda bilǝn munasiwǝtlik ixlitilgǝn bolsa, ƣǝmhorluⱪ ⱪilix, insanning ⱨalidin hǝwǝr elixni ɵz iqigǝ alidu. 17 xuning üqün sɵzüm xudurki, Mǝn silǝrni Misirning zulumidin qiⱪirip, Ⱪanaaniylar, Ⱨittiylar, Amoriylar, Pǝrizziylǝr, Ⱨiwiylar wǝ Yǝbusiylarning zemini, yǝni süt bilǝn ⱨǝsǝl eⱪip turidiƣan zeminƣa elip barimǝn, dedi, — degin, dedi.
18  — Xuning bilǝn ular sening sɵzünggǝ ⱪulaⱪ salidiƣan bolidu. U waⱪitta sǝn, ɵzüng wǝ Israilning aⱪsaⱪalliri bilǝn birgǝ Misir padixaⱨining aldiƣa berip, uningƣa: «Ibraniylarning Hudasi Pǝrwǝrdigar biz bilǝn kɵrüxti. Əmdi sizdin ɵtünimizki, bizgǝ üq künlük yolni besip, qɵlgǝ berip, Hudayimiz Pǝrwǝrdigarƣa ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa ijazǝt bǝrgǝysiz» — dǝnglar.
19 Lekin Misir padixaⱨining ⱨǝtta ⱪudrǝtlik bir ⱪolning astida turupmu, silǝrni yǝnila ⱪoyup bǝrmǝydiƣinini bilimǝn. 20 Xunga ⱪolumni uzitip, misirliⱪlarni Mǝn ɵz zemini iqidǝ kɵrsǝtmǝkqi bolƣan ⱨǝrhil karamǝt-mɵjizilirim bilǝn urimǝn; andin Pirǝwn silǝrni ⱪoyup beridu.
21 Bu ⱪowmni misirliⱪlarning aldida iltipat tapturimǝn wǝ xuning bilǝn xundaⱪ boliduki, silǝr xu yǝrdin qiⱪⱪininglarda, ⱪuruⱪ ⱪol qiⱪmaysilǝr. 22 Bǝlki ⱨǝrbir ayal kixi ɵz ⱪoxnisidin wǝ ɵz ɵyidǝ olturuxluⱪ yat ayaldin kümüx zinnǝt buyumliri, altun zinnǝt buyumliri wǝ kiyim-keqǝklǝrni tǝlǝp ⱪilidu. Bu nǝrsilǝrni oƣul-ⱪizliringlarƣa taⱪaysilǝr, kiydürisilǝr; xu tǝriⱪidǝ misirliⱪlardin olja alƣan bolisilǝr, — dedi. Mis. 11:2; 12:35; Əz. 39:10
 
 

3:1 «Yǝtro» — Reuǝlning yǝnǝ bir ismi. Bǝzidǝ «Yǝtǝr» dǝpmu yezilidu. «U ⱪoylarni baxlap...» — Ottura Xǝrⱪtǝ padiqilar adǝttǝ ⱪoylirini baxlap ularning aldida mangidu. «Ⱨorǝb» — Sinay teƣining yǝnǝ bir nami.

3:2 «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» — Tǝwrat dǝwridǝ intayin alaⱨidǝ bir xǝhs idi. Bǝzi ixlarda u Hudaning ornida kɵrünǝtti. «Tǝbirlǝr» ⱨǝm «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.

3:4 «Musa, Musa» — adǝmning ismini ikki ⱪetim qaⱪirix — Hudaning uningƣa bolƣan qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbitini wǝ ɵzigǝ tolimu ǝziz ikǝnlikini kɵrsitidu.

3:5 «Muⱪǝddǝs jay» — «Muⱪǝddǝs Kitab»ta, «muⱪǝddǝs» degǝn sɵz «Hudaƣa mǝhsus atalƣan», «Hudaning ixlitixigǝ mǝhsus ayrilƣan», «Hudaƣila mǝnsup» degǝndǝk mǝnidǝ ixlitilidu.

3:5 Yǝ. 5:15

3:6 Mat. 22:32; Mar. 12:26; Luⱪa 20:37; Ros. 7:32

3:7 Ros. 7:34

3:10 Zǝb. 105:26; Ⱨox. 12:14; Mik. 6:4; Ros. 7:35

3:12 «sǝn ⱪowmni Misirdin elip qiⱪⱪandin keyin bu taƣda Hudaƣa ibadǝt ⱪilisilǝr; bu ix mana ɵzünggǝ Mening seni ǝwǝtkinimning ispat-bǝlgisi bolidu» — ⱪiziⱪ ix xuki, Huda Musaƣa kɵrsǝtmǝkqi bolƣan ispat-bǝlgǝ u Hudaning ǝmrigǝ itaǝt ⱪilip, uzun waⱪit ɵtkǝndin keyin andin kɵrülidu; demǝk, Musaning iman-etiⱪadi xuning bilǝn sinilidu.

3:12 Yǝ. 1:5

3:14 «Mǝn «Əzǝldin bar Bolƣuqi»durmǝn» — yaki «Mǝn ǝsli Ɵzümdurmǝn» yaki «Ⱨǝmixǝ barning Ɵzi Mǝndurmǝn». Bu nam (ibraniy tilida «Yaⱨwǝⱨ»), xübⱨisizki, Hudaning ⱨeq ɵzgǝrmǝydiƣanliⱪi, uning ⱨǝrdaim «waⱪittin sirt»ta turuwatⱪanliⱪi, ɵtmüx, ⱨazir yaki kǝlgüsi waⱪitlar bilǝn qǝklǝnmǝydiƣanliⱪini kɵrsitip tǝkitlǝydu. Adǝttǝ tǝrjimimizdǝ bu nam «Pǝrwǝrdigar» dǝp tǝrjimǝ ⱪilinidu.

3:15 «Yaⱨwǝⱨ» — daim tǝrjimimizdǝ «Pǝrwǝrdigar» degǝn nam bilǝn tilƣa elinidu. U toƣruluⱪ 3:14tiki izaⱨatni kɵrüng.

3:16 «Yoⱪlax» — bu peil Huda bilǝn munasiwǝtlik ixlitilgǝn bolsa, ƣǝmhorluⱪ ⱪilix, insanning ⱨalidin hǝwǝr elixni ɵz iqigǝ alidu.

3:22 Mis. 11:2; 12:35; Əz. 39:10