Muqeddes Kalam (latin yéziq) Matta 27

Yehudaning ölüshi

Mar. 15:1; Luqa 23:1-2; Yh. 18:28-32

1 Tang atqandila, pütün bash kahinlar bilen xelq aqsaqalliri Eysani ölümge mehkum qildurush üchün meslihetleshti.■ 2 Ular uni baghlap apirip, waliy Pontius Pilatusqa tapshurup berdi.■

3 Uninggha satqunluq qilghan Yehuda uning ölümge höküm qilin’ghanliqini körüp, bu ishlargha pushayman qildi we bash kahinlar bilen aqsaqallargha ottuz kümüsh tenggini qayturup bérip:

4 — Men bigunah bir janning qéni tökülüshke satqunluq qilip gunah ötküzdüm, — dédi.

Buninggha bizning néme karimiz? Öz ishingni bil! — déyishti ular.

5 Yehuda kömüsh tenggilerni ibadetxanining ichige chöriwetti we u yerdin kétip, talagha chiqip, ésilip ölüwaldi.□ ■

6 Bash kahinlar kömüsh tenggilerni yighiwélip: —

Bu xun tölümi bolghan tenggilerdur, ularni ibadetxanining xezinisige qoyush haram, — déyishti.□ 7 Ular özara meslihetliship, bu pullar bilen yaqa yurtluqlargha yerlik bolsun dep, sapalchining bir parche étizliqini sétiwaldi.□ ■ 8 Shunga bu yer hazirghiche «qanliq étiz» dep atilip kelmekte.

9 Shu ish bilen Yeremiya peyghember teripidin burun éytilghan munu bésharet emelge ashuruldi: —

«Israil xelqi uning üchün bahalap békitken bahasini,

Yeni ottuz kümüsh tenggini ular élishti,■

10 We Perwerdigar manga körsetkendek,

Sapalchining étizini sétiwélishqa xejleshti».□ ■

Eysaning waliy Pilatusning aldida sotlinishi

Mar. 15:2-5; Luqa 23:3-5; Yh. 18:33-38

11 Emdi Eysa waliyning aldigha turghuzuldi. Waliy uningdin:

— Sen Yehudiylarning padishahimu? — dep soridi.

Éytqiningdek, — dédi Eysa.□ ■

12 Lékin bash kahinlar we aqsaqallar uning üstidin erz-shikayet qilghanda, u bir éghizmu jawab bermidi. 13 Buning bilen Pilatus uninggha:

— Ularning séning üstüngdin qilghan shunche köp shikayetlirini anglimaywatamsen? — dédi. ■ 14 Biraq u Pilatusqa jawaben shikayetlerning birsigimu jawab bermidi. Waliy buninggha intayin heyran qaldi.■

15 Her qétimliq ötüp kétish héytida, waliyning xalayiq telep qilghan bir mehbusni ulargha qoyup bérish aditi bar idi. ■ 16 Eyni waqitta, rimliqlarning Barabbas isimlik atiqi chiqqan bir mehbusi zindanda idi. □ ■ 17 Xalayiq jem bolghanda, Pilatus ulardin:

— Kimni silerge qoyup bérishimni xalaysiler? Barabbasnimu yaki Mesih dep atalghan Eysanimu? — dep soridi □ 18 (chünki u bash kahin qatarliqlarning hesetxorluqi tüpeylidin uni tutup bergenlikini biletti).

19 Pilatus «soraq texti»de olturghanda, ayali uninggha adem ewetip: — U heqqaniy kishining ishigha arilashmighin. Chünki tünügün kéche uning sewebidin chüshümde köp azab chektim, — dep xewer yetküzdi.□

20 Lékin bash kahinlar we aqsaqallar bolsa xalayiqni maqul qilip, Barabbasni qoyup bérishni we Eysani yoqitishni telep qildurdi.■

21 Waliy jawaben ulardin yene:

— Silerge bu ikkisining qaysisini qoyup bérishimni xalaysiler? — dep soridi.

Barabbasni, — déyishti ular.

22 Pilatus emdi: — Undaq bolsa, Mesih dep atalghan Eysani qandaq bir terep qilay? — dédi.

Hemmeylen:

— U kréstlensun! — déyishti.

23 Pilatus:

— Némishqa? U zadi néme yamanliq ötküzüptu? — dep soridi.

Biraq ular téximu qattiq warqiriship:

U kréstlensun! — dep turuwélishti. 24 Pilatus sözliwérishning bihude ikenlikini, belki buning ornigha malimanchiliq chiqidighanliqini körüp, su élip, köpchilikning aldida qolini yughach:

— Bu heqqaniy ademning qénigha men jawabkar emesmen, buninggha özünglar mes’ul bolunglar! — dédi.

25 Pütün xelq jawaben:

— Uning qéni bizning üstimizge we balilirimizning üstige chüshsun! — déyishti.■

26 Buning bilen Pilatus Barabbasni ulargha chiqirip berdi. Eysani bolsa qattiq qamchilatqandin kéyin, kréstleshke leshkerlirige tapshurdi.□

Leshkerlerning Eysani mazaq qilishi

Mar. 15:16-20; Yh. 19:2-3

27 Andin waliyning leshkerliri Eysani uning ordisigha élip kirip, pütün leshkerler topini bu yerge uning etrapigha yighdi. □ ■ 28 Ular Eysani yalingachlap, uchisigha pereng renglik ton kiydürüshti. □ 29 Tikenlik shaxchilarni örüp bir taj yasap, béshigha kiydürdi we ong qoligha bir qomushni tutquzdi. Andin uning aldigha tizlinip: «Yashighayla, Yehudiylarning padishahi!» dep mazaq qilishti. □ 30 Uninggha tükürüshti, qomushni élip uning béshigha urushti. 31 Uni shundaq mazaq qilghandin kéyin, tonni saldurup, uchisigha öz kiyimlirini kiydürdi we kréstlesh üchün élip méngishti.

Eysaning kréstlinishi

Mar. 15:21-32; Luqa 23:26-39; Yh. 19:17-19

32 Ular tashqirigha chiqqinida, Kurini shehirilik Simon isimlik bir kishini uchritip, uni tutup kélip Eysaning kréstini uninggha mejburiy kötürgüzdi. □ ■ 33 Ular Golgota, yeni «Bash söngek» dégen yerge kelgende, ■ 34 Eysagha ichish üchün kekre süyi arilashturulghan achchiq sharab berdi; lékin u uni tétip baqqandin kéyin, ichkili unimidi.□ ■

35 Leshkerler uni kréstligendin kéyin, chek tashliship kiyimlirini özara bölüshüwaldi. ■ 36 Andin u yerde olturup uninggha közetchilik qildi. 37 Ular uning béshining yuqiri teripige «Bu Eysa, Yehudiylarning padishahidur» dep yézilghan shikayetname taxtiyini békitti.■

38 Eysa bilen teng ikki qaraqchimu kréstke mixlan’ghan bolup, biri ong teripide, yene biri sol teripide idi.■

39 Bu yerdin ötkenler bashlirini chayqiship, uni haqaretlep:■

40 — Qéni, sen ibadetxanini buzup tashlap, üch kün ichide qaytidin yasap chiqidighan adem, emdi özüngni qutquze! Xudaning Oghli bolsang, krésttin chüshüp baqqina! — déyishti.■

41 Bash kahinlarmu, Tewrat ustazliri we aqsaqallar bilen birge uni mesxire qilip:

42 — Bashqilarni qutquzuptiken, özini qutquzalmaydu. U Israilning padishahimish! Emdi krésttin chüshüp baqsunchu, andin uninggha étiqad qilimiz. 43 U Xudagha tayan’ghan! Xuda uni ezizlise, hazir qutquzup baqqay! Chünki u: «Men Xudaning Oghli» dégenidi, — déyishti. □ 44 Uning bilen teng kréstlen’gen qaraqchilarmu uni shundaq haqaretleshti.

Eysaning ölümi

Mar. 15:33-41; Luqa 23:44-49; Yh. 19:28-30

45 Emdi künning altinchi saitidin toqquzinchi saitigiche pütkül zéminni qarangghuluq basti. □ ■ 46 Toqquzinchi saetlerde Eysa yuqiri awazda: «Éli, éli, lema sawaqtani?» yeni «Xudayim, Xudayim, méni némishqa tashliwetting?» dep qattiq nida qildi.□ ■

47 U yerde turghanlarning beziliri buni anglap:

Bu adem Ilyas peyghemberge murajiet qiliwatidu, — déyishti.

48 Ularning ichidin bireylen derhal yügürüp bérip bir parche bulutni ekélip, uni achchiq sharabqa chilap, qomushning uchigha sélip uninggha ichküzüp qoydi.■

49 Biraq bashqilar:

— Toxta! Qarap baqayli, Ilyas peyghember kélip uni qutquzup qalarmikin? — déyishti.

50 Eysa yuqiri awaz bilen yene bir warqiridi-de, rohini qoyuwetti.□ ■

51 We mana, shu deqiqide ibadetxanining ichkiri perdisi yuqiridin töwen’ge ikki parche bölüp yirtildi. Yer-zémin tewrinip, tashlar yérilip, □ ■ 52-53 Qebriler échildi (U tirilgendin kéyin, ölümde uxlawatqan nurghun muqeddes bendilerning tenlirimu tirildi; ular qebrilerdin chiqti we muqeddes sheherge kirip, u yerde nurghun kishilerge köründi).□

54 Emdi Eysani közet qiliwatqan yüzbéshi hem yénidiki leshkerler yerning tewrishini we bashqa yüz bergen hadisilerni körüp, intayin qorqushup:

— U heqiqeten Xudaning Oghli iken! — déyishti.■

55 U yerde yene bu ishlargha yiraqtin qarap turghan nurghun ayallarmu bar idi. Ular eslide Eysaning xizmitide bolup, Galiliyedin uninggha egiship kelgenidi. ■ 56 Ularning arisida Magdalliq Meryem, Yaqup bilen Yüsüpning anisi Meryem, Zebediyning oghullirining anisimu bar idi.

Eysaning depne qilinishi

Mar. 15:42-47; Luqa 23:50-56; Yh. 19:38-42

57 Kechqurun, Arimatiyaliq Yüsüp isimlik bir bay keldi. Umu Eysaning muxlisliridin idi. ■ 58 U Pilatusning aldigha bérip, Eysaning jesitini telep qildi. Pilatus jesetni uninggha tapshurushqa emr qildi. 59 Yüsüp jesetni élip, pakiz kanap rext bilen orap képenlidi 60 we uni özi üchün qiyada oydurghan yéngi qebrisige qoydi. Andin qebrining aghzigha yoghan bir tashni domilitip qoyup, kétip qaldi■ 61 (shu chaghda Magdalliq Meryem bilen yene bir Meryemmu u yerde, qebrining udulida olturatti).

Qebrini muhapizet qilish

62 Emdi etisi, yeni «Teyyarlash küni» ötkendin kéyin, bash kahinlar bilen Perisiyler jem bolushup Pilatusning aldigha kélip:□

63 — Janabliri, héliqi aldamchining hayat waqtida: «Men ölüp üchinchi küni tirilimen» dégini ésimizde bar. ■ 64 Shuning üchün, qebri üchinchi künigiche mehkem qoghdilishi üchün emr bergeysiz. Undaq qilinmisa, muxlisliri kélip jesetni oghrilap kétip, andin xelqqe: «U ölümdin tirildi» déyishi mumkin. Bundaq aldamchiliq aldinqisidinmu better bolidu, — déyishti.

65 Pilatus ulargha:

— Bir guruppa közetchi leshkerni silerge tapshurdum. Qebrini qurbinglarning yétishiche mehkem qoghdanglar, — dédi. 66 Shuning bilen ular közetchi leshkerler bilen bille bérip, tashni péchetlep, qebrini muhapizet astigha qoydi.

Matta
<
27
>

■27:1 Zeb. 2:2; Mar. 15:1; Luqa 22:66; 23:2; Yuh. 18:28.

■27:2 Ros. 3:13.

□27:5 «Yehuda... talagha chiqip, ésilip ölüwaldi» — «talagha chiqip» belkim sheherning sirtigha bérishini körsitidu.

■27:5 2Sam. 17:23; Ros. 1:18.

□27:6 «Bu xun tölümi bolghan tenggilerdur, ularni ibadetxanining xezinisige qoyush haram» — «haram» — mushu yerde, Tewratta cheklen’gen, démek.

□27:7 «sapalchining bir parche étizliqini sétiwaldi» — yaki ««sapalchining étizliqi»ni sétiwaldi» — mumkinchiliki barki, «sapalchining étizliqi» hemme ademge melum bolghan bir yerning ismi idi.

■27:7 Ros. 1:19.

■27:9 Zek. 11:12.

□27:10 «Israil xelqi uning üchün bahalap békitken bahasini, yeni ottuz kümüsh tenggini ular élishti, we Perwerdigar manga emr qilghandek, sapalchining étizini sétiwélishqa xejleshti» — bu bésharetlik sözler (9-10 ayetler)ning köpinchisi «Zekeriya» 11:12-13din élin’ghan. Emdi némishqa Matta bu sözlerni Yeremiya peyghemberningki deydu? Biz bu toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz. 9-10-ayetlerning bashqa birxil terjimisi: «... tenggini men aldim, we ular Perwerdigar manga emr qilghandek, sapalchining étizini sétiwélishqa xejleshti».

■27:10 Yer. 32:6-9; Zek. 11:12, 13

□27:11 «Eysa... «Éytqiningdek», dédi» — Mesihning «Éytqiningdek» dégen jawabining grék tilida «Shundaq, lékin ehwal del séning oylighiningdek emes» dégen puriqi chiqidu.

■27:11 Mar. 15:2; Luqa 23:3; Yuh. 18:33.

■27:13 Mat. 26:62.

■27:14 Yesh. 53:7; Ros. 8:32.

■27:15 Mar. 15:6; Luqa 23:17; Yuh. 18:39.

□27:16 «Barabbas isimlik atiqi chiqqan bir mehbus» — bezi kona köchürmilerde «Eysa Barabbas isimlik atiqi chiqqan bir mehbus» déyilidu.

■27:16 Mar. 15:7; Luqa 23:19; Yuh. 18:40.

□27:17 «Barabbasnimu yaki Mesih dep atalghan Eysanimu?» — yaki «Eysa Barabbasnimu yaki Mesih dep atalghan Eysanimu?».

□27:19 «Chünki tünügün kéche uning sewebidin chüshümde köp azab chektim» — yaki «chünki u tünügün kéche chüshümge kirip, köp azablandim».

■27:20 Mar. 15:11; Luqa 23:18; Yuh. 18:40; Ros. 3:14.

■27:25 Ros. 5:28.

□27:26 «Eysani bolsa qattiq qamchilatqandin kéyin...» — Rim impériyeside jaza qamchiliri birnechche tasmiliq bolup, herbir tasmisigha qoghushun we ustixan parchiliri baghlan’ghan bolidu. Qamchilighan waqtida jazagha tartilghuchi yalingachlinip, yerge tizlandurulup, ikki yénida turghan leshker uni qamchilaytti.

□27:27 «waliyning leshkerliri Eysani waliyning ordisigha élip kirip» — «waliyning ordisi» grék (latin) tilida «praytorium» déyilidu. «pütün leshkerler topini bu yerge uning etrapigha yighdi» — «leshkerler topi» (grék tilida «kohort») 500-600 kishidin terkib tapqan.

■27:27 Mar. 15:16; Yuh. 19:2.

□27:28 «Ular Eysani yalingachlap, uchisigha pereng renglik ton kiydürüshti» — «pereng renglik» (yaki sösün renglik) shu chaghda shahane kiyimning renggi shundaq idi («Mar.» 15:17, «Yh.» 19:2ni körüng). Ular shu «shahane ton» arqiliq Eysani «padishah bolamsen?!» dep mazaq qilmaqchi.

□27:29 «Ular... tikenlik shaxchilarni örüp bir taj yasap, béshigha kiydürdi we ong qoligha bir qomushni tutquzdi» — ular qomushni padishahning shahane hasisi süpitide mazaq qilip qoligha tutquzghan.

□27:32 «...Kurini shehirilik Simon isimlik bir kishini uchritip, uni tutup kélip Eysaning kréstini uninggha mejburiy kötürgüzdi» — «Eysaning krésti» — Eysa özini jazalaydighan qoral bolghan shu krést (chapras yaghach)ni eslide özi yüdüp méngishi kérek idi. U shundaq qattiq qamchilan’ghanki, halsirap, yüdüp mangalmighan bolsa kérek.

■27:32 Mar. 15:21; Luqa 23:26.

■27:33 Mar. 15:22; Luqa 23:33; Yuh. 19:17.

□27:34 «...Eysagha ichish üchün kekre süyi arilashturulghan achchiq sharab berdi» — éytishlargha qarighanda, kréstke mixlinidighanlargha aghriqni peseytish meqsitide dora arilashturulghan sharab bérilidiken.

■27:34 Zeb. 69:21

■27:35 Zeb. 22:18; Mar. 15:24; Yuh. 19:23.

■27:37 Mar. 15:26; Luqa 23:38; Yuh. 19:19.

■27:38 Yesh. 53:12.

■27:39 Zeb. 22:8-9; 69:19-20; Mar. 15:29; Luqa 23:35.

■27:40 Mat. 26:61; Yuh. 2:19.

□27:43 «U Xudagha tayan’ghan! Xuda uni ezizlise, hazir qutquzup baqqay!» — «Zeb.» 22:8ni körüng.

□27:45 «künning altinchi saitidin toqquzinchi saitigiche» — hazirqi waqit sistémi boyiche, «chüsh waqti, saet on ikkidin saet üchkiche».

■27:45 Mar. 15:33; Luqa 23:44.

□27:46 «toqquzinchi saetlerde ...» — hazirqi waqit boyiche saet üchlerde. ««Éli, éli, lema sawaqtani?» yeni «Xudayim, Xudayim, méni némishqa tashliwetting?»» — (aramiy tilidiki sözler) «Zeb.» 22:1ni körüng

■27:46 Zeb. 22:1-2; Ibr. 5:7.

■27:48 Zeb. 69:21; Yuh. 19:29.

□27:50 «Eysa yuqiri awaz bilen yene bir warqiridi-de, rohini qoyuwetti» — uning qattiq warqirishi: «Tamam boldi!» dégen bolsa kérek («Yh.» 19:30ni körüng).

■27:50 Zeb. 31:5; Luqa 23:46.

□27:51 «Shu deqiqide ibadetxanining ichkiri perdisi yuqiridin töwen’ge ikki parche bölüp yirtildi» — bu perde ibadetxanidiki eng muqeddes jayni muqeddes jaydin ayrip turidighan perde bolup, uning yirtilishi insanlarning Xudaning aldigha baridighan yolining Eysaning ölümi bilen échilghanliqini bildüridu (ibadetxanidiki «muqeddes jay»ni sirttiki hoylidin ayriydighan yene bir «sirtqi perde» bar idi, lékin buni körsitish üchün adette bashqa atalghu ishlitilidu).

■27:51 2Tar. 3:14; Mar. 15:38; Luqa 23:45.

□27:52-53 «muqeddes sheher» — Yérusalémni körsitidu. «Qebriler échildi (Eysa tirilgendin kéyin, ölümde uxlawatqan nurghun muqeddes bendilerning tenlirimu tirildi; ular qebrilerdin chiqti we muqeddes sheherge kirip, u yerde nurghun kishilerge köründi)» — bashqa birxil terjimisi: — «Qebriler échildi, ölümde uxlawatqan nurghun muqeddes bendilerning tenlirimu tirildi; ular Eysa tirilgendin kéyin qebriliridin chiqip, muqeddes sheherge kirip, u yerde nurghun kishilerge köründi». Lékin «1Kor.» 15:20ge asasen («Mesih ölümde uxlighanlar ichidin xuddi tunji hosulning méwisidek, ölümdin tirilgendur») terjimimiz toghra bolsa kérek.

■27:54 Mar. 15:39; Luqa 23:47.

■27:55 Zeb. 38:11; Mar. 15:40; Luqa 8:2; 23:49.

■27:57 Mar. 15:42; Luqa 23:50; Yuh. 19:38.

■27:60 Mar. 15:46; Luqa 23:53.

□27:62 «Emdi etisi, yeni «teyyarlash küni» ötkendin kéyin, bash kahinlar bilen Perisiyler jem bolushup Pilatusning aldigha kélip...» — yuqiriqi izahatlarda körsetkinimizdek, Yehudiy xelqi üchün «kün» emeliyette kechte (saet altide) bashlinidu. «Teyyarlash küni» — «shabat küni (dem élish küni) üchün teyyarliq qilidighan kün»ni körsitidu. Shuning bilen mushu ayettiki «etisi» emeliyette shabat künining béshini, yeni shu kech saet altidin kéyinki waqitlarni körsitidu. Mushu «kahinlar» Eysaning bésharet sözlirini tosush üchün jiddiyliship, özliri qedirleydighan shabat künidiki «dem élish» aditini buzmaqta idi.

■27:63 Mat. 16:21; 17:23; 20:19; Mar. 8:31; 10:34; Luqa 9:22; 18:33; 24:6.