JEMIS
JEMIS-ni Pepá Topa Sirim Bukele
Jemis-ni Pepá Topa Sirim Ilinga Ung-Pulu Mare
Pepá ili turum yi Jemis kanili ‘Yesos lumbili andurum Jemis kanili mólu.’ niku piliilimili. Yi kanili ui toku kunjuring kulurum (Liipa Mundurum Yima 12:2 kanui). ‘Yesos angin Jemis-ni pepá ili turumunje.’ niku piliilimili. ‘Yu mulurum mele piliambu.’ nikunu kene Matyu 13:55, Jon 7:2-5 kanukunu, Korin Kumbi-Lepale 15:7, Gallesia 2:9, 1:19, Liipa Mundurum Yima 21:18, 12:17, 15:13, Jut 1:1 kanui. ‘Punie paon yupuku kelepa tale (62) yu toku kunjuring.’ niku piliilimili.
Piliipa kungnjuli yambu mare pulele-ni Liipa Mundurum Yima 8:1 kene 11:19 kene kanuku, Jemis 1:1 kanuku kene, ‘Yi Stipen toku kunjuring kene Krais-nga yambu muluring Juda-yambu pulele bulu-bale niku takara toku puku kolea lupa-lupa puleliinga anju-anju puku muluring yambu kanuma pepá ili topa sirim-nje.’ niku piliilimili.
Pepá turumeliinga ung-pulu mare:
Ung te: Jemis-ni pepá ili turum akili ‘Pulu Yili-nga yambuma molku konjangi.’ nimba mani simbandu pepá topa ung kaí pulele nirim. ‘Pepána tokur ungele yambuma aima piliangi. Ulu-kaíma mindi numanu siku teku molangi.’ nimba ung mare pulele eku topa nirim (1:23-25, 3:3-12, 4:14, 5:7). unima wendu ombá, mindili nungí kene tondulu munduku molku munduku naa kelai.’ nirimko (1:2-12, akiliinga 1:12 aima kanui, 5:7-11,13-18).
Ung te: ‘Yambu te ‘Yesos Krais sika.’ nimba tondulu mundupa piliilimú yambale we naa mulupili.’ nimba Jemis-ni tondulu mundupa nirim. ‘Yambu kanili-ni yambu mare liipa tapunjupa ulu-kaíma tipili. Aku-sipa temba kene yambuma-ni piliikuliinga ‘Yu sika Krais tondulu mundupa piliilimú.’ niku piliingí.’ nirim. Bukeliinga alsena “8. bilip”, “45. stretpela man” kananiko.
Ung te: Yambu-kamakomandu lip-lipi topa nirim ung mare 1:10-11, 2:1-7, 5:1-6 kene molemú.
Ung te: Yesos-ni mani sirim ung mare kene, Jemis-ni pepá ilinga turum ung mare kene, tilu-sipa mele molemú, i-siku mele kanani: Jemis 2:5 mele Matyu 5:3 molupa, Jemis 3:10-12 mele Matyu 7:15-20 molupa, Jemis 3:18 mele Matyu 5:9 molupa, Jemis 5:2-3 mele Matyu 6:19-20 molupa, Jemis 5:12 mele Matyu 5:33-37 molemú.
Ya ung-pulele pora nikem.
1:1-18 Oliu Topa Mania Mundumba Temba Bunima Oliu Molomulúna Wendu Ombá Kene Tondulu Mundupu Molomulú Kene Pulu Yili-Kene Molupu Konjumulú Ung Te
1
1:1 Jemis-ni Pepále Tombandu Pulu Monjupa Turum Ungele
1 Na Jemis, Pulu Yili-kene Auli Yesos Krais-selenga kongun tinjili kendemande-yi te,
Na-ni pepá ili topu,
⸤Isrel-yambu⸥ talape rurepunga yambu bulu-bale niku takara toku puku ⸤kolea Judia distrik ulsukundu⸥ kolea lupa-lupamanga molemele yambuma topu siker.
Eni kapula molemeleye?
1:2-4 Buni Wendu Olemúma-ni Oliu Tondulu Silimú Ung Te
2-3 Nanga angmene, ‘ ‘Eni ‘Sika’ niku tondulu munduku piliilimili ulele kapula pembane mania pumbane.’ nimba manda lelemú bunima-ni eninga numanuma tepa tondulu mundunjulimú.’ niku piliilimiláliinga eni topa mania mundumba temba buni lupa-lupama eni molemelena wendu ombá kene ‘Papu wendu okum.’ niku numanu sai. 4 Eni molku konjuku, kamu numanu-bo pípili Pulu Yili-nga yambu yuma molku, Pulu Yili-ni kanupa kaí piliilimú ulu-kaí te eninga numanuna mólu naa tupili molangi akiliinga taki-taki tondulu munduku bunima miai; numanu tondulu mundunjuli uluma eni-kene tondulu mundupa pípili.
1:5-8 Yambu Tenga Piliipa Kungnjuliele Kapula Naa Pímu Lem Yu Pulu Yili Mawa Tipili Ung Te
5 Yambu te piliipa kungnjuli naa pimu lem Pulu Yili-kene popu topa ung nimba mawa tepa kene “Piliipa kungnjuli te si.” nimbá kene mélema mawa telemele kene ung-mura naa sipa méle pulele numanu tale tepa naa piliipa wewu-sipa silimú Pulu Yili-ni sika simba. 6 Akiliinga-pe yambu kanili ‘Mawa tembu mélale sika simba.’ nimba tondulu mundupa piliipa kene mawa tipili. Numanu tale tepa liipa mundumba yambale, popuremi-ni unji-muli memba andolemú mele, yunga numanale aku telemú akiliinga ‘Simbane naa simbane. Liipa tapunjimbane naa tapunjumbane.’ nimba numanu tale tepa naa liipa mundupa kene ⸤mélema mawa tipili⸥. 7-8 Yambu te aku-sipa numanu tale-tepa pelemú yambale yu numanu tale-tepa pelemáliinga yunga numanale bulu-bale nimba, méle tilu mindi numanale piliipa ulu te temba kupulanum te naa lelemú akiliinga ‘Auliele-ni na méle te simba.’ nimba naa piliipili.
1:9-11 Yi-Korupama Kene Yi-Kamakoma Kene Eninga Ung Te
9 Eni ⸤Krais-nga yambumanga⸥ angin te korupa pupili molupa bi naa molemú yambale ⸤Pulu Yili-ni⸥ yu-kene ulu kaí te tepa, ‘Bi ola mulupili.’ nimbáliinga numanu sipili. 10 Akiliinga-pe pllawa-kuku te tondulu naa pupa nondupa topa tanda lelemú mele yambuma aku-siku kamu molku sulu naa puku, nondupa kolemele-na piliipa kene ⸤Krais-nga⸥ yambu-kamakale ⸤Pulu Yili-ni⸥ ‘Yu bi naa molupa we-yambu mele mulupili.’ nimbá kene numanu sipili. 11 Ena aima kondolemú kene era mélema topa konjulimú kene pllawa-kuku kaí tolemúma kolupa ole lepa mania pulimú. Aku-sipako yambu te méle pulele nosilimú yambale ku-moni liimba kongunale tepa molupa kene kolumba kanili.
1:12-18 Pulu Yili-ni Oliu-Kene Ulu-Kaíma Mindi Tepa, ‘Ulu-Kisima Teangi.’ Nimba Kundi Naa Tolemú Ung Te
12 Yambu te buni lupa-lupama wendu olemú kene buni akuma memba tondulu mundupa molemú yambu akili buni wendu olemúma-ni yu topa mania naa mundulimáliinga Pulu Yili-ni taki-taki numanu kaí pípili molupa konjupa mindi puli ulu-pulele silimú, akili yunga méle kaluliele liilimú akiliinga buni lupa-lupama wendu ombá kene ‘Buni akuma papu na-kene wendu okum.’ nimba numanu sipili. Méle kaluli kanili kórunga-ui Pulu Yili-ni “Yu aima numanu munjingí yambuma aku-sipu méle kalombu.” nimba, nimba panjurum méle kaluliele.
13 Ulu te-ni yambu te ‘Ulu-pulu-kis te ti.’ nimba ulu te manda lemba kene yambu kanili-ni ‘Pulu Yili-ni na ‘tepu kis-sambu.’ nimba kundi tokum.’ ni naa nipili. Ulu-pulu-kíseleni Pulu Yili-ndu ‘Ulu-pulu-kis te ti.’ kapula naa nimbá. Nimbá mele Pulu Yili-ni piliimba kupulanum te aima naa pelemú. Pulu Yili-ni yambu te-ndu ‘Ulu-pulu-kis te ti.’ aima manda naa nimbáko akiliinga ⸤aku-siku naa niai⸥. 14 Yambuma eninga numanale-ni ulu-pulu-kis akuma ‘teangi.’ nimba kundi tolemú kene eninga numanu kis akuma-ni ‘Ulu-pulu-kísma teai.’ nimba kundi topa enini kundulimú. 15 Kanu-kene ambu te kangambula monjupa kene melemú mele numanale-ni waka kolupa kene ulu-pulu-kis te melemú. Kanu-kene ulu-pulu-kísele ai lepa pora sipa kene kululi ulu-pulele melemú.
1:16-18 Ung Nimba Ulu Telemúma Aima Alowa-Malowa Naa Telemú Yili-nga Ung Te
16 Nanga aima numanu monjuliu angmene, eninga numanale-ni ‘Sika niker.’ niku gólu toku eninga numanuma liiku kelep naa tonjai. 17 Méle kaíma kene ulu kaíma kene, aku-sipa ulu aima kaíma pali yandu we naa liilimulu. Méle kanuma mulú-koleana wendu olemú. Mulúna pa tinjili angiliimúma tepa panjurum Lapale-ni méle aima kaí kanuma silimú. Mulúna pa tinjili angiliimúma omba pulimú kene kolea tangupa súmbulu topa, unji kene mélemanga minima angiliimú mele alowa-malowa teku pulimelé mele Pulu Yi kanili aku-sipa alowa-malowa naa tepa, oliu súmbulu tonjumba mele te yu-kene aima naa pepa, numanu tiluele mindi pípili molemú. 18 ⸤Alowa-malowa naa telemú yi kanili-ni⸥ ‘Oliu yunga kangambulama molangi meambu.’ nimba kene ‘Yunga temanele, oliu tepa liipa yambuma kona mulungí tondulale pelemú temani aima sikale-ni oliu mipili.’ nirim. Yu-ni oliu ‘méle tirindumanga pali kumbi-leku molangi.’ nimba oliu aku-sipa mirim.
1:19—5:6 ‘Pulu Yili Aima Sika’ Nimbu Tondulu Mundupu Piliipu Kene Ulu-Kaíma Tepu Molomuláliinga Ung Mare
1:19-27 “Pulu Yili-nga Ungele Kumele-ni Mindi We Naa Piliangi. Piliiku Kene Piliiku Liiku Teng Panjiku Teai.” Nirim Ung Te
19-20 Aima nanga angmene, yambu te-ni ung te nimbá kene ‘Mimi-sipu piliamili.’ niku kum leku molku, ung te nondupa pundu toku naa niku, sumbi-siku arerembi naa kolai. Ung kanili yambuma-ni pali aima mimi-siku piliiku numanuna panjai! Pulu Yili-ni ‘yambuma sumbi-siku mulungí kene kapula.’ nimba piliipa kanolemú mele yambumanga arerembi kululi ulu akili-ni ‘Aku-siku molangi.’ nimba naa liipa tapunjilimú akiliinga nondupa arerembi naa kolai. 21 Akiliinga, ⸤‘Ga pupili.’ niku era telemele mele⸥ ulu kalaru mulúlima kene ulu-kísima kene telemelema pali ‘Na-kene naa pípili.’ niku munduku kelku, ⸤Pulu Yili-ni⸥ ung ui eninga numanumanga panjunjurum, ung akili-ni eni mini-pali tepa liipa, mindili nolkemela kupulanum-na manda wendu liipa Pulu Yili-kene wasie molku kunjingí kupulanum-na kapula liipa monjumba akili táka-niku piliiku liiku molai.
22 ⸤Pulu Yili-nga⸥ ungele-ni nilimú mele we kumele-ni mindi naa piliai! Piliiku kene piliiku liiku teng panjiku teai. We kumele-ni mindi piliiku kene nilimú mele naa telemele lem eni-enini gólu toku ‘Papu tepu molemulu.’ niku piliilimili. 23-24 ⸤‘Aku teangi.’ nikereliinga ung-pulu te i-sipa mele:⸥ Yambu te-ni ungele we kumele-ni mindi piliipa kene, nilimú mele piliipa liipa naa tímu lem yu yambu te-ni ulu te telemú mele yu aku-sipa manda lepa telemú. Yambu te yunga kumbi-kerale kariyapana kanupa kene, penga yunga minéle kanupa pora sipa kene ⸤yu sumbi-sipa molumba mele ulu te naa tepa⸥ anju pupa yu molemú mele lkisipa apera sipa naa piliilimú, aku-sipa mele yambu nikerele-ni aku telemú. 25 Akiliinga-pe yambu te-ni, ulu-pulu-kísimani oliu ambulupa ka-kongun silimú kupulanum-na ‘Mindili naa noku we molangi.’ nimba wendu liinjilimú ung-mani kaiéle kariyapa mele mimi-sipa kanupa mundupa naa kelepa molupa, nilimú mele apera naa sipa, piliipa liipa tepa mulúm lem yambu kanili-ni ulu telemúma-ni yu tepa konjumbaliinga yu numanu kaí pípili molupa konjumba.
26 Yambu te-ni ‘Na Pulu Yili-nga ungele aima piliipu liipu yu popu topu kape nimbu konjupu moliu.’ nimba piliipa molemú akiliinga-pe yunga anembelale nokupa naa kunjum lem yu-ni yu-yunu gólu topa numanale-ni mindi ‘Sika aku teliu.’ nimba piliipa, yunga numanale liipa kelep tonjulemú. Yu ‘Pulu Yili-nga ungele piliipu liipu, yu popu topu kape nimbú ung-manima aima piliipu moliu.’ nilimú ulu akili-ni yu liipa tapunjumba ulu te naa telemú. 27 Oliu-ni ‘Pulu Yili-nga yambuma molupu yu popu topu kape niamili.’ nimulú yambuma-ni oliunga Lapa Pulu Yili-ni ulu kake tepa kalaru naa molemú nimba piliilimú uluma temulú mele i-sipa: Anupili lapalii kolemele kangambula-kulúmuluma kene, ambu-wayema kene, mindili siku bunima wendu upili molemelema ‘aku-siku naa molangi.’ niku nokuku, ‘Mana-yambuma-ni ulu-pulu-kísima telemele mele naa tingí. Ulu-pulu-kis kanuma-ni oliu ulu te naa tepa, oliu kalaru te naa munjupili.’ niku molku konjulemele. ⸤Aku telemele yambuma oliunga Lapa Pulu Yili-ni ‘yambu sumbi-nílima molemele.’ nimba kanolemú.⸥