Kara Sirakaꞌanta
aaꞌbarataꞌ (wooden) cross; 1Kor 1:23
Kenaanka koiꞌ, narung eeꞌkapeto, narung eeꞌdoompeto sipaamaing aaꞌbarataꞌ tampaamaung. Eeꞌkapetonung koiꞌ miring aaꞌbarataꞌ, eeꞌdompetonung korotovu, karuꞌ kansiniiꞌ taveng-koong.
Roomaꞌnupoonge pankamuriau-koo nantoong oreng biꞌaakoꞌnung. Juꞌnupoonge naning aaꞌbarataꞌkoo biꞌniiꞌkoo maiaꞌoroi siompaavarupeuꞌ, barakosiꞌniiꞌ tampaama. Napoꞌ tee Domang-anta Kumponinge tero Pakoꞌpariꞌniiꞌ nempaakoꞌnung tee iirakuta, booꞌkoo makosi deeaꞌ noruꞌaakoꞌnung. Eeꞌnoko teinge tee Pakoꞌpariꞌniiꞌ maroita dupisiꞌauꞌnung-koong minkunaa taara-koo kontevorouꞌnung bakei, tuumpivurima domang aaꞌnaꞌ tooꞌpurioꞌ.
aampoong vision; Nka 2:17
aareri ship, enclosed boat; Luk 5:3,7
aavuꞌ fall short of a goal; Kal 4:3
Naning tosi bauko kapooꞌ nko pakuaravarupeuꞌnung-koo tosiarama aaꞌpupeuꞌ, “Nariꞌ nkoampiring.”
anivunameng, booꞌke shadow of death; Mat 4:16
Napoꞌ aaꞌpampimaung, “Muunge anivuuꞌnung.” Teeꞌ eeꞌpinaꞌ minku, “Muunge koontoꞌ araka avoꞌuuꞌ.”
apaiko to put into a trance, cause to see a vision; Luk 1:22
Maꞌnaange naning apaikovuma noruꞌ paꞌantavupeuꞌ.
baarauni tithe; Mat 21:34
Naninge niiꞌnara bakanooꞌ mintoomparara deekoꞌ taamang-kooniiꞌning tee kansiꞌ okonara avumatopeuꞌ teke bakanooꞌke mintoong-koo tauraꞌpuuꞌnung-koo. Tee temuriiꞌ avuavuꞌ tee baarauni. Juꞌnupoonge ookara kapooꞌ biikaning kivora-koo narung Kumponing avaakoꞌ, baarauni pinaꞌ noruꞌai.
Baariꞌkoong Paroro Passover Feast, Pasika; Luk 22:1
Tee Paroro Baariꞌkoong tee Kumponinge Iisipiꞌnupoong biurukaaꞌ booꞌantavurima Juꞌnupoong biurukaaꞌ baariꞌuruꞌnaꞌ noruꞌanta-koong. Aaꞌnoioꞌ Juꞌnupoonge sipisipiꞌkoo sieꞌnanka booꞌantavaarira erenge pavananka-koo karanaang sisiꞌauꞌ eeꞌnoko Kumponinge teeꞌ oovura baariꞌuruꞌ. Teeꞌkoo miring “Peesaka” tampaakoꞌnung, miruꞌnooꞌ Baariꞌkoong.
baraasi Koopa ivekamuriiꞌ; Mkn 2:18
Baaraasi tee aini-pinaꞌ ivekung eeꞌnoko kooro-pinaꞌ pipiꞌdaarie bane ntaꞌkoo otoi. Jiisuuꞌkoong kauꞌ baraasi-pinaꞌ oroꞌ miruꞌnooꞌ eeꞌ: Bakaang kauꞌke ookara orara simpeꞌura putuꞌkoo makosi, aiꞌ aung kansiꞌke nanuma teie ookara paara-antananka ntaꞌpinaꞌ oroꞌning puruꞌuruꞌ, baka orariaravaꞌ.
bakatutai Main house post; 1Tim 3:15
baravarae Victory Celebration; Mkn 11:10
Baravarae tee kovi-nko doturotu-ita nantoong biikaang karenung booꞌparioꞌ.
beenaumo three (3); (Kivora-ita beenaumo = 13)
beenaumo-taa eight (8); (Kivora-ita beenaumo-taa = 18)
Tee kara ‘paꞌnokoꞌketa’ duaꞌaring kara baruꞌ isikung deemparaꞌneeng. ‘Taa’ narunge tasiꞌantamurimaung enang.
boonamante shoe; Luk 10:4
booruꞌ pass over the summit; Luk 19:37
Mii koinaara avetekaꞌ doonko siarima mii booruꞌaamaung.
Avitue teing Noru Pitunavitu-nupoong ninka tataꞌeekoꞌnung biikaang nau-anta-koo. Aaꞌpaakoꞌ, “Kumponing narung niikaang daurarong,” eeꞌnoko “Aing ookara kapooꞌ masikeng: booꞌketa daaꞌ, koosinunanka, eeꞌnoko tanuaang.” Teka Noruꞌ Pitunavitue teing masikaꞌantavaavaꞌ penkempaakoꞌ.
Daari Meekung The Holy Scriptures
Daari Meekung tee minkunaa Kumponinge niiꞌning bakaning meekupoong avatevarang-koo karantavuriko˜ daariauꞌnung niiꞌ paku-koo. Tutunaꞌnung niikakatauro-koong miring Aadama Kumponing bakaang kara beiꞌbeiꞌuuꞌnooꞌketa niiꞌ ookara barakosiꞌkoo kuung meruꞌ. Teka Kumponinge taung maamu-antavuuꞌ niiꞌ osikoing-koong, eeꞌnoko domaang isikung avuꞌnumpoꞌ. Teeꞌkoo kara ivekung sipuuꞌ niiꞌke arooꞌampira siompampiaing deekoꞌ teie tee ninka naroomariri oꞌnoriaing eeꞌnoko tee barakosi tontaꞌuaing niiꞌketa. Daari Meekung tee kevarora-koo tankaampari otong. Tutunaꞌnavaro tee Urikung Kara˜ Naroong-anta, eeꞌnoko kevarora-navaro Nerakung Kara Naroong-anta, niiꞌnooꞌ New Testament tampaamaung.
daurarong king; Luk 23:37
Narung ovoring aaꞌnaꞌ deto basi, deto taara, tee daurarong.
daukava roof; Luk 5:19
depeto from the south; Luk 13:29
dootuuꞌnava Pankava Jewsꞌ temple; Luk 1:9
Teva dootuuꞌnava Jerusalemaꞌ naroꞌke otokoꞌnava pareka nko-koo tauraꞌniiꞌnava.
doompeto from the south; Luk 13:29
doonaanka the whole world; 2Kor 5:19
doonge-taara well known and respected person; Jon 1:27
Jooni Minkinarai mmauꞌ nantoong nau-antavurima Jiisuuꞌ poko siompaavaing nauvuruꞌ tee Jooni-koo bakei aaꞌnaꞌ dau basi deemparioꞌ, “Doonge-taara”. Kirikiꞌ biikanaꞌ eeꞌ minkuvuuꞌ: “Ning makotumpaꞌ bane tee bakaang tuuꞌ dapaꞌkoo.” Juꞌ biikaang boto-koo eeꞌ sipauꞌ, “Barevare-nupoong biikaang nau-anta-koo boong otoroi ookara kapooꞌkoo meumpaavai kakeꞌiiariri; teka tuuꞌ kiruꞌevaavaꞌnaang tampuko deekoꞌ kupiꞌoroaing, aiꞌ temuriiꞌ nko-nko nkoaama biikaang miring baruꞌ boong deemparapeuꞌ. Tamung botovotonaaꞌnukai deekoꞌ teeꞌ nkoaavaing.” Tee tee, Joonie aaꞌpumaang, “Jiisuuꞌ baruꞌ deto basi deemparako niiꞌke aaꞌnaꞌ tampaꞌ taaravampimaatoaing teing botovotonaaꞌnukai biikaang ovontung taaravaamanooꞌketa.”
duaaꞌ hour, naꞌmung doong-koo bateinang
Juꞌnupoonge duaaꞌ tavoꞌarako “tutunaꞌnung batei” tampaakoꞌ. Duaakiꞌoioꞌ “˜narung-taa batei” tampaakoꞌ; eeꞌnoko duaaꞌ tumparako “kivora-ita kenaanka-taa batei” tampaakoꞌ. Maatiuꞌ, Maakaꞌ eeꞌnoko Luukeꞌ aaꞌninge Juꞌ biikanaꞌ batei deeruaama minkuaakoꞌ.
Roomaꞌnupoonge duaaꞌ tavoꞌarako “˜narung-taa batei” tampaakoꞌ niiꞌke kiroꞌkoo deeruampimanaꞌ; Duaakiꞌoioꞌ “kivora-ita kenaanka-taa batei” tampaakoꞌ, teeꞌ beeroꞌ eeꞌnang; eeꞌnoko duaaꞌ tumparako “˜narung-taa batei” napoꞌ tampaakoꞌ niiꞌke “narung-taa basiarang” tampampimanaꞌ. Joonie batei Roomaꞌnaꞌ deeruvui minkuvuuꞌnung Roomaꞌnupoonge pankaroong Jerusalemaꞌketa isipoꞌnooꞌ kiimata-koo sipauꞌnung-koo deeꞌma. Ooveai Mkn 1:9.
duaaꞌ tavoꞌkuko “6th hour” (Roomaꞌnaꞌ 6:00 kiroꞌpinaꞌ); Jon 19:14
Tenang tenang Jiisuuꞌ Pailatiꞌanko tavoꞌauꞌnang.
duaaꞌ sirang poioꞌ “10th hour” (Roomaꞌnaꞌ 10:00 kiroꞌpinaꞌ); Jon 1:39
Tenang tenang Jiisuuꞌ biꞌauꞌnang aaꞌbarataꞌkoo.
duakiꞌoioꞌ “6th hour” (Juꞌnaꞌ tee 12:00 kiroꞌpinaꞌ); Mat 27:45
Tenang tenang tee duaaꞌ mutaanampuuꞌnang.
kamunooꞌnang “9th hour” (Juꞌnaꞌ tee 3:00 kiroꞌpinaꞌ); Mat 27:46
Tenang tenang Jiisuuꞌ booꞌparuꞌnang.
dunsirunsi-anta comfort; 2Kor 1:3
Naning orarunsiari otoko tampaꞌ kara tee dunsirunsi-anta.
duume to beach a canoe, land, go ashore; Nka 21:3
Duume tee bakaasi daanto barannaꞌ piisiꞌ aape.
Kara Naroong-anta Nerakung The New Testament
Kara Naroong-anta Nerakung tee Daari Meekung-koo asiꞌdoma. Teie naumurimaung tee Kumponinge Pakoꞌpariꞌniiꞌ mmeꞌ aꞌ kansiꞌkoo pora taung daareꞌuuꞌnaꞌ Kumponinge niiꞌ osikoimuripeuꞌnavung. Tee kenaanka kivora daakuꞌ mareꞌpinaꞌ tankinuuꞌning-koo pontoꞌarako miring Jiisuuꞌ tampauꞌ. Niiꞌninge bakaning barevarenukai aung Nerakung Kara Naroong-anta daariauꞌnung, bakaang miringe, Tanuaang Meekunge pakuvurioꞌ. Tee miring Mesaia Kirikiꞌnupoong biikanaꞌ bereꞌaama Karistooꞌ tampaakoꞌ.
Jiisuuꞌke kara naroong-anta eeꞌ pinkaꞌui sipuuꞌnung, aaꞌpuma: “Teing ookara ning masikaꞌantamaavaining domang isikung okovuriaing (Jon 3:15). Teketa napoꞌ aaꞌpuuꞌ, “Baa tee nkaang kara masikaꞌantavuaꞌ ning beiꞌbeiꞌmuaing, tee tuutunang˜poꞌnung; tee kara ninge minkuansing bakaang tuutunang-nko otoaing teꞌmung doong asiꞌnooꞌmung” (Jon 12:48).
Tee Nerakung Kara Naroong-anta-koo kenaanka kivora-ita ˜kenaanka-taa [27] buuku otong. Teing tutunaꞌning karenaumo teing Jiisuuꞌ nkoaruꞌnaꞌ eeꞌnoko minkuaruꞌnaꞌkoong minkunaananka. Ainge daariauꞌning:
MAATIUꞌ LUUKEꞌ MAAKAꞌ JOONIꞌ
Teketa Jiisuuꞌ paning koinuuꞌnooꞌketa Tanuaang Meekunge dootuuꞌnupoong daaꞌuruꞌnaꞌkoong minkunaa otong, Luukeꞌke daarivuuꞌnung; tee aung:
KARA OKOVURI NKANUKA.
Teketa teing kara okovuri nkanukai karavoto˜ mmauꞌ daariauꞌ niiꞌning Karistooꞌ sionuka nau-antavuri tautau-koo. Teing aing:
ROOMA 1 TESALONAIKAꞌ JEEMISI 1 KOORIN 2 TESALONAIKAꞌ 1 PIITA 2 KORIN 1 TIMOTI 2 PIITA KALESIA 2 TIMOTI 1 JOONI EPESES TAITAS 2 JOONI PILIPAI PILEMONI 3 JOONI KOLOSI IIBURU JUUDEꞌ
Asiꞌnung buuku tee kapooꞌkoong Jiisuuꞌke paning-eta Jooni Oo-nung-koong, naumurima kapooꞌ nkoaravaining-koo. Jooniꞌke oovura aneꞌ daarivuuꞌ:
MAKENSIꞌNUNG OO
Kara Naroong-anta Urikung The Old Testament
Kara Naroong-anta Urikung tee tutuntoma Daari Meekung-koo. Tee-koo kuunga Kumponinge naumurimaung kapooꞌ nkovuuꞌnung eeꞌnoko minkuvuuꞌnung nantoong urikupoong masikupoong-koo, eeꞌnoko marakavarama nauvuruꞌ naning biikaang domanung deempari poaing teing tampaꞌ tanata-koo eeꞌnoko asiꞌnaꞌmung nantoong simpeꞌkoo, miring Kumponinge Pakoꞌpariꞌniiꞌ˜. Eeꞌnoko napoꞌ naumurimaung Juꞌnupoong daaꞌurira miruꞌuruꞌnaꞌ bakaang kara tampaꞌ tanatavaavaꞌnaang, daang minku ninka pituaariaꞌ.
Teeꞌkoo beenaumo kivora daakuꞌ mareꞌ divuꞌ tankinuuꞌning-koo Kumponinge teing-koo Juꞌnupoong-koo meuꞌketa narung nakaronara˜ daaꞌuuꞌ miring Moosesi, Kumponing bakaang kara daarivuma Daari Meekung tutumpuuꞌnung biikanaꞌ kara-koo miring Iiburunaꞌ. Tenang-eta deto teinge Juꞌnupoonge Daari Meekung tampaꞌ tanatavaakoꞌ, eeꞌnoko niiꞌning kara meekeng dau pauꞌaama pareꞌaakoꞌ avatevarang-koo, tee Kumponinge Pakoꞌpariꞌniiꞌ nempaitaaꞌ, tee miring Mesaia tampaakoꞌnung.
Tee Urikung Kara Naroong-anta-koo mmauꞌ buuku otong. Teing tutunaꞌning paꞌnokoꞌning naroꞌka Moosesi Bakaang Boto, tampaamaing. Teing aing:
PUPUꞌ: Kumponinge kansiꞌ, nantoong eeꞌnoko Juꞌnupoong aaꞌning daaꞌuruꞌnaꞌ.
TORO: Kumponinge Juꞌnupoong Iisipiꞌketa biikanooꞌ booꞌantanaꞌ torovuruꞌnaꞌ.
BOONTU: Kumponinge Juꞌnupoong boontunang makosinaꞌ nau-antavuruꞌnaꞌ.
DEERU: Urikupoong muuꞌ kantenaꞌ kansiꞌ ninka tankaampariko deeruauꞌnaꞌ.
BOTO: Kumponinge ookara boto Juꞌnupoong avuruꞌning tampaꞌ otorooꞌnaang.
Moosesi-eta damaꞌke niiꞌning meekupoonge Juꞌ biikaang minkunaa daariauꞌ eeꞌ minkuaama: beiꞌbeiꞌariko Kumponinge kiimatavuruꞌnaꞌ, eeꞌnoko bereꞌariko biraankevuruꞌnaꞌ. Napoꞌ naumurimaung Kumponinge Karistooꞌ bakakatauro pakuvuruꞌnaꞌ amutemuriiꞌ arikananka-koo bera tampaꞌ tavoꞌaruꞌnooꞌ teeꞌ marakavuruꞌnaꞌ. Teinge aing buuku aaꞌning daariauꞌning:
JOSIUAꞌ SAMUELAꞌ EESIRA OVONTUNG DAURARONANKA NEAMAIA RUT NORUꞌANTA ESITA
Teing buukunanka-koo daue napoꞌ niiꞌning buuku matau-poꞌning pauꞌauꞌ. Teing aing:
JOP KENA MIRUMIRUꞌ NORUKASIꞌ
Teketa asiꞌnooꞌke niiꞌning buuku otorong nakaro-nupoonge˜ daariauꞌninge Moosesi bakaning-koo pauꞌama. Teing aing:
AISAIAꞌ DANIELO OBADAIA ABAKAKA JEREMAIA OSEA JOONAꞌ SEPANAIA BIRONG JOOELI MAIKA AAKAI ESIKIELAꞌ EIMOS NEEAMU SEKARAIA MALAKAI
Joonie Kirikinaꞌ “Ho Logos” daarivuioꞌ niiꞌke “Kumponing bakaang Kara Matau Okonara Ovoring” bereꞌampiring. Tee-koo okoraꞌnooꞌ aung: Tee kara “Ho” tee “Tee” narung miruꞌari otong, eeꞌnoko tee kara “Logos” amutemuꞌari eeꞌ miruꞌaramaung: Noruꞌke maantoꞌ, Matau, Miruꞌanta, Boto, Kara, eeꞌnoko Minkunaa.
Temuꞌ tee Juꞌnupoonge Kumponing miring amutemuriiꞌ tampaakoꞌ, eeꞌnoko teing-koo niiꞌning “Ho Theos” eeꞌnoko “Ho Logos” tampaakoꞌ, Kirikiꞌnaꞌ kareaama. Teing Kirikiꞌnupoong Juꞌdeeainge Kumponing dau basi noruꞌaavarukoꞌnung, tamung amutemuriiꞌ ovontung noruꞌaama “theo”-nanka tampaakoꞌ. Teka teing “theo”-nanka-koo dau narung miruꞌanta aaꞌnaꞌ dau basi otoko papaaravarima tamung “Ho Logos” tampaakoꞌ.
Joonie “Ho Logos” daarivuma Tee Karistooꞌ miruꞌui daarivuuꞌ aaꞌnooꞌnaang: ookara nantoonge kansiꞌkoo otoromainge Jiisuuꞌ biikaang domaang okoraꞌ tasiꞌpai arooꞌaara domaang isikung kompaavaing.
kara simpeꞌnara a judge; Nka 7:27,35
karanta to cause to prophesy, to inspire to speak; Luk 1:67
Karanta tee tanuaang naning-koo kuung bera karopeuꞌnaꞌ karanta tampaamaung.
karavoto letter; 2Kor 1:1
karenaumo four (4); (Kivora-ita karenaumo = 14)
karenaumo-taa nine (9); (Kivora-ita karenaumo-taa = 19)
Tee kara ‘paꞌnokoꞌketa’ duaꞌaring kara baruꞌ isikung deemparaꞌneeng. ‘Taa’ narunge tasiꞌantamurimaung enang.
kenaanka two (2); (Kivora-ita kenaanka = 12)
kenaanka-taa seven (7); (Kivora-ita kenaanka-taa = 17)
Tee kara ‘paꞌnokoꞌketa’ duaꞌaring kara baruꞌ isikung deemparaꞌneeng. ‘Taa’ narunge tasiꞌantamurimaung enang.
kenkung investigate; Luk 1:3
koko-kokoreiꞌ 1,000,000; Mat 18:24
komaaru debt, dinau; Luk 7:41
kooꞌbe bow, front of a boat, bakaasi-koo uroꞌkanooꞌ; Nka 27:30
kookoko convulsion; Luk 9:37
Kookoko tee niiꞌnamuriiꞌ siipa naning tamung booꞌparamaung.
koosinung Angel; Luk 1:11,13,18,19...
Koosinunanka teing kara pareꞌnuka paning-eta poroma.
kuukuma virgin; Luk 1:27
maꞌdinku abyss; Luk 8:31
Maꞌdinkunooꞌ teꞌ doonko isipoꞌ kankonooꞌ deekoꞌ, dinkung-koo, biriꞌ.
mapou knock around; Luk 9:39
Naning mapouaramaung baka naꞌnamparamaung.
muuninava treasure; Luk 12:33
Osinung muuninava tee kapooꞌ dukuꞌ dovang baumai bauring avumaung kansiꞌkoo dakoꞌaamaung.
muuꞌ Kumponing bakaang Kingdom of God; Luk 11:20
nakaronuka prophets; Luk 1:70
Nakaronuka teing kapooꞌ makensiꞌnung siraꞌnuka.
Naning-naumpoꞌ Paning-etaing Son of Man; Luk 9:26
Kumponing bakaang nakaronarai Danieloꞌke Juꞌnupoong urikumpoong tero nauvuruꞌnung narung naning-naumpoꞌ paning-etaing kamoꞌke depeto meenasi pankaing ninka pooꞌnaang muuꞌ Kumponing bakaang donkong-anta-koo. Teketa napoꞌ damaꞌke Jiisuuꞌ bakaang doong-koo Juꞌnupoonge aaꞌpaakoꞌnung, “Tee naning-naumpoꞌ dueꞌke pooꞌnaang pa. Tee tee naning Kumponinge kansiꞌ pupuꞌuuꞌnooꞌke pakoꞌpariꞌuuꞌnung niiꞌ domamurira taremuriaing deeꞌma. Roomaꞌnupoong aaꞌnaꞌ tavuri domamurira siompampiaing makosi.” Teka Juꞌkoong ovontunge Jiisuuꞌ banainge otoꞌnara ooaara tee Roomaꞌ tavuꞌkoo makotuaꞌ noruꞌaakoꞌ, Kumponing bakaang muuꞌ tee nantoong biikaang domang-koong otootoꞌpinaꞌ noruꞌaavaꞌ.
narung one (1); (Kivora-ita narung = 11)
narung-taa six (6); (Kivora-ita narung-taa = 16)
Tee kara ‘paꞌnokoꞌketa’ duaꞌaring kara baruꞌ isikung deemparaꞌneeng. ‘Taa’ narunge tasiꞌantamurimaung enang.
niiꞌnaung-koo bereꞌarara oo vision; Nka 10:10
Noruꞌ Pitunavitu Saducees; Luk 20:27
Teing Noruꞌ Pitunavitu teing ookara piristiꞌnanka. Eerotiꞌke biikaang pankaing piristiꞌ miruꞌuko deekoꞌ donkonupeuꞌ. Paarivuko deekoꞌ, paariaravaing. Tee piristiꞌ pankaing tee Juꞌ biikaang koompaaraꞌnavitu-koong boreꞌ. Eerotiꞌ dotu-anta-koo Daari Meekung-koo Moosesie daarivuuꞌnavaro navaro masikaꞌantavaakoꞌning, eeꞌnoko napoꞌ Roomaꞌ eeꞌnoko Kirikiꞌnupoong biikaang aarumo arooꞌaarikoꞌ. Avitu teing Boto Keperuuꞌnavitu ninka tataꞌeekoꞌnung.
oraura myriad; Luk 5:6
Oraura tee bakei mmauꞌ, aaꞌnaꞌ, domampoꞌnanka. Naning asikovuma minkuvumanaꞌ teeꞌ.
orokovui tarenuka guards; Luk 22:4
osi tampooꞌ Paradise; Luk 23:43
Pakoꞌpariꞌniiꞌ Kumponinge tero Pakoꞌpariꞌniiꞌ nantoong domampuri tarevuriainooꞌkoo. Christ, Messiah; Luk 22:67
Naning pakoꞌpariꞌniiꞌ tee tootoꞌ tutunaꞌnung donkaang taamang pankaing nkoevaama ookara kapooꞌnanka kokonananka, oko-antavaavaꞌnaang, kansiꞌ ookutuning. Mpaang kong-antavaakooꞌ, eeꞌnoko napoꞌ paroro-nko deemparavai. Nantoonge ookarai taaravaamaatoai. Ookara kapooꞌ tare-koo iriꞌ avaakooꞌ.
Eeꞌnoko Juꞌnupoonge naning daurarong deeng-antavaama duuni tee-koo dakoaakoꞌ. Eeꞌnoko teketa deto ookarai noruꞌaapeuꞌ tee pankaing deemparaaꞌnaang miruꞌniiꞌ. Teeꞌ oroꞌ naning Mesaia tampaakoꞌnung Iiburu biikanaꞌ, eeꞌnoko Karistooꞌ tampaakoꞌ Kirikiꞌ biikanaꞌ. Niikanaꞌ tee Pakoꞌpariꞌniiꞌ tang-koo makosinaꞌ.
Tutuntoma-ita Kumponinge nantoong nauvurikoꞌnung tee-koo Domanung daaꞌantaevuriaing-koo. Aadama-daring Iivi nauvuretuꞌ (Pupuꞌ 3:15). Isireeli-nupoong mmeꞌ Iisipiꞌ otoroko nauvuruꞌ (Pupuꞌ 49:10), eeꞌnoko damaꞌke niiꞌninge nakaronukai˜ napoꞌ minkuauꞌ (Kena 110; Ais 42:1-4; 52:13; 61:1; 62:11; 63:1; Jer 23:5). Danieloi teie, koontoꞌ tee batei tee Pakoꞌpariꞌniiꞌ poainang siraꞌpui nauvuruꞌ, batei 483 tankinuko tampuma (Dan 7:13-18; 9:26-27). Teeꞌkoo Juꞌnupoonge aaꞌnaꞌ noruꞌai nempaakoꞌnung tee.
piatooronuka soldiers; Luk 3:14
Naning taarapiikavaramaung bakaang taarapiika makuꞌaamaing teing piatooronuka.
pionteeꞌ
a sail; Nka 27:17
poonto to be conceived; Luk 1:36
Tootoꞌ keꞌde-koo tutumparako tee poontoaring tampampimaung. Teketa karekuri-taa kaara tankinuko pontoꞌaraaꞌnaang makosi.
poruru numb, unfeeling; Nka 28:27
punkaang To encircle with ones arms, to completely understand and so be able to control something; Jon 1:5
domaange punkaang To empathize, completely understand a friendꞌs situation and share their feelings; Kol 2:5
siimpooro to dawn on; Luk 1:78-79
simpeꞌnko a judge; Luk 12:14
Siisaꞌ Roman Emperor; Mat 22:21
“Siisaꞌ”-koong miruꞌnooꞌ tee “daurarong daubasi”. Ookara Siisaꞌnanka Roomaꞌketa amutemuriiꞌ kansiꞌ tarearikoꞌnung dauraronanka nariꞌ. Siisaꞌ bakaange tauraꞌke deekoꞌ Eerotiꞌke Juꞌnupoong tarevurikoꞌnung. Naninge Siisaꞌkoo makotuaꞌnaꞌ minkuvuko Eerotiꞌ bakanarionge daꞌdeng turampaapeuꞌ te naning.
siuraampiꞌ exact likeness, just like oneꞌs father; Ibr 1:3
siuru point of land; Nka 27:7
taaꞌo stern, back end of a boat; Nka 27:29
taatoi uproar; Nka 21:31
Taatoi tee avitoitoi iriꞌnarumparama nanuꞌ.
tarampee prophesy; Luk 22:64
Tarampeenaꞌ teeꞌ naning tanuaange karantavuko kapooꞌ makensiꞌnung siraꞌpumanaꞌ.
totopuru riots; 2Kor 6:5
Totopuru tee tamung naroꞌketa kapooꞌ paripariꞌeema nkavamanaꞌ nantoonge.
tumpe swear; Luk 1:73
Naning tumpearama tee doparopa maaꞌuuꞌnaang tampupeuꞌ nkoaravaruko deekoꞌ.
tuutunang charge or sentence in court; Luk 12:58
tuutunang taaranuka appointed judges; Nka 16:35
uiteꞌ wheat; Luk 3:17
Uiteꞌ tee sinang buuroraaꞌ daisiꞌ pinaꞌoroꞌ.
uraang soul; Luk 10:27
Uraang tee maꞌnaanooꞌ naning domantooꞌkoong. Koiꞌkoo uraang tee uuꞌaaꞌ.
urareng pidgeon; Luk 2:24
Urareng tee bareng kuuku-koo niiꞌnamuriiꞌ boreꞌ maruampoꞌnung.
uumono swarm of fish; Luk 5:6
uumunu myriads of angels; Ibr 12:22-24