□2:3 «Ularning sharabliri tügep qaptu» — mushundaq ish toy igisini chongqur xijaletke qoyupla qalmay, gahi ehwallarda qiz tereptikiler yigit tereptikilerning üstidin dewa qilishi mumkin idi.
□2:4 «Xanim, méning sen bilen néme karim?» — Mesihning bu sözi bizni heyran qaldurushi mumkin. Némishqa Eysa öz anisigha shundaq gep qilidu? Meryem öz oghlining Mesih ikenlikini biletti. Lékin u belkim: «Bu méning oghlum, men uning anisi, choqum méning telipimni orunlishi kérek» dep oylishi mumkin idi. Lékin Xudaning padishahliqi ichide bizning Xudaning melum adimi bilen bolghan birer «jismaniy munasiwet»ning héchqandaq inawiti yoqtur; peqet Xudaning Mesihde bolghan méhri-shepqitige iman-ishench baghlisaq, andin uningdin birer nerse telep qilishqa bolidu. Meryemning xapa bolmasliqi we 5-ayettiki imanliq sözlerni éytishi uning bu muhim nuqtini obdan chüshinip yetkenlikini ispatlaydu. «Méning waqti-saitim téxi kelmidi» — «méning waqti-saitim» dégen ibare adette Mesihning ölümi, tirilishi we asman’gha kötürülüshini körsitidu. Közde tutulghini Eysaning bu ishlar arqiliq «ulughlandurulushi»dur — 12:23, 27, 28, 31ni körüng. Shunga mushu yerde belkim «men ashkare qilinidighan waqit téxi kelmidi» dégendek menide bolushi mumkin. «Yh.» 4:21, 23, 5:25, 28, 29, 7:30, 8:20, 12:23, 27, 28, 31, 13:31, 16:26, 17:1ni körüng.
□2:6 «ikki-üch tung» — grék tilida «ikki-üch «métrét»». Herbir küpke 80-100 litr su sighidu, jemiy 480-720 litr su bar idi.
□2:11 «Bu bolsa, Eysa körsetken möjizilik alametlerning deslepkisi bolup,...» — «Yuhanna»da alahide xatirilen’gen «möjizilik alamet» yaki «möjizilik belge»ler jemiy yette bolup, herbiri Eysa Mesihning heqiqiy salahiyitidin bir teripini körsitidighan möjizidur. «Buning bilen u özining shan-sheripini ayan qildi, we uning muxlisliri uninggha étiqad qildi» — «uning muxlisliri uninggha étiqad qildi» déyilgini bilen, kéyinki nurghun ishlar muxlislarning bu étiqadining muqim emes, belki intayin nazuk ikenlikini ispatlaydu, elwette.
□2:13 «ötüp kétish héyti» — («pasxa» héyti) — bu Yehudiylarning Musa peyghemberning yéteklishi arqiliq özlirining Misirdiki qulluq hayatidin qutulghan künini xatirilesh héyti bolup, eyni waqitta Yehudiy erlerning hemmisi Yérusalémgha bérip, ibadetxanida qurbanliqlirini soyup, héytni shu yerde ötküzüshi kérek idi. «Mis.» 12-babni körüng.
□2:14 «ibadetxana» — peqet Yérusalémdiki muqeddes ibadetxanini körsitidu. Bu ibadetxanini Sulayman padishah birinchi bolup miladiyedin ilgiriki 950-yili qurghanidi; andin Yehudiylar Pars impériyesi teripidin sürgün bolushidin qaytip kelgende, yeni miladiyedin ilgiriki 520-yili qayta qurghanidi. Bu ibadetxanini Hérod padishah burunqidinmu heywetlik qilip qurup chiqqanidi. Xudaning emri boyiche, peqet Yérusalémdiki bu ibadetxanidila qurbanliq qilishqa bolatti. «kala, qoy we kepter-paxtek» — bularni qurbanliqlar üchün satatti.
■2:14 Mat. 21:12; Mar. 11:15; Luqa 19:45.
□2:16 «Atamning öyini soda-sétiq öyi qilishiwalma!» — «Zek.» 14:20-21ni körüng.
□2:17 «séning muqeddes öyüngge bolghan otluq muhebbitim özümni chulghiwaldi!» — «Zeb.» 69:9ni körüng.
■2:18 Mat. 12:38; 16:1; Mar. 8:11; Luqa 11:29; Yuh. 6:30.
□2:19 «Ushbu ibadetxanini chuwuwetsenglar, men üch kün ichide uni yéngiwashtin qurup chiqimen» — Eysa éytqan bu alamet u kéyin éytqan «Yunus peyghemberde körülgen alamet-karamet»ke oxshash bolup, özining ölümi we tirilishini körsitidu (mesilen, «Mat.» 12:39ni körüng).
■2:19 Mat. 26:61; 27:40; Mar. 14:58; 15:29.
□2:24 «Lékin Eysa pütkül insanlarning qelbining qandaq ikenlikini bilgechke, özini ulargha tapshurmaytti» — bu bayandin «xush xewer»diki axirqi meqsetni körgili bolidu. Eysa Mesih insanlargha bext-beriket emes, belki özini ata qilishni yaki «tapshurush»ni xalaydu. Lékin insan özi tüptin özgertilmise, téxi kona gunahiy tebiette bolsa, «özini tapshurush» qet’iy mumkin bolmaytti. Herbir insan rohta «qayta tughulushi» kérek — bu 3-babning chong témisidur.
■2:25 1Sam. 16:7; 1Tar. 28:9; Zeb. 7:9; 103:14; Yer. 11:20; 17:10; 20:12; Yuh. 6:64.