□1:1 «Eysa Mesihning xush xewiri» — özi élip kelgen, özi toghruluq xush xewerdur. «xush xewirining bashlinishi» — Markus Eysa Mesih toghruluq bu xush xewerning özi Xuda alemni yaratqinidek yéngi bir bashlinish keldi, dep körsetmekchi bolushi mumkin («Yar.» 1:1).
□1:2 «Mana, aldingda elchimni ewetimen. U séning yolungni aldin’ala teyyarlaydu» — sözligüchi Xuda Özi, elwette. Mushu sözler awwal «Mis.» 23:20 hem «Mal.» 3:1de körünidu.
■1:2 Mis. 23:20; Mal. 3:1; Mat. 11:10; Luqa 7:27.
□1:3 «Anglanglar, dalada birsining towlighan awazini! U: «Perwerdigarning yolini teyyarlanglar, Uning üchün chighir yollirini tüptüz qilinglar!» — «Yesh.» 40:3.
■1:3 Yesh. 40:3; Mat. 3:3; Luqa 3:4; Yuh. 1:23.
□1:4 «Yehya chöl-bayawanda peyda bolup...» — erebche «Yehya» dégen isim ibraniy tilida we grék tilida uchraydighan «Yuhanna» dégen isimdur; menisi, «Perwerdigarning méhir-shepqiti»dur. ««gunahlargha kecherüm élip kélidighan, towa qilishni bildüridighan «chömüldürüsh»» — «chömüldürüsh» bolsa, sugha chömüldürüshni körsitidu. Bashqiche éytqanda, «yaman yolliringlardin yénip, towa qilinglar! Towa qilghanliqinglarni bildürüsh üchün sugha chömüldürüshni qobul qilinglar. Shundaq qilghanda, Xuda silerni kechürüm qilidu!» — Dégendek.
■1:4 Mat. 3:1; Luqa 3:3; Yuh. 3:23.
■1:6 2Pad. 1:8; Law. 11:22; Mat. 3:4.
■1:7 Mat. 3:11; Luqa 3:16; Yuh. 1:27.
■1:8 Yesh. 44:3; Yo. 2:28,29; Mat. 3:11; Ros. 1:5; 2:4; 11:15,16; 19:4.
□1:10 «Rohning kepter qiyapitide chüshüp, öz üstige qonuwatqanliqini kördi» — «Roh» Xudaning Rohi, Muqeddes Rohni körsitidu. «kepter qiyapitide» — yaki «paxtek qiyapitide». Grék tilida bu qush «péristéra» dep atilidu. «péristéra» grék tilida hem kepterni hem paxteknimu körsitidu.
■1:10 Mat. 3:16; Luqa 3:21; Yuh. 1:32.
■1:11 Zeb. 2:7; Yesh. 42:1; Mat. 3:17; 17:5; Mar. 9:7; Luqa 3:22; 9:35; Kol. 1:13; 2Pét. 1:17.
□1:12 «We Roh derhal uni chöl-bayawan’gha süylep chiqardi» — «Roh» — Xudaning Rohi, Muqeddes Rohni körsitidu. «....Roh derhal uni chöl-bayawan’gha süylep chiqardi» — grék tilida «...Roh derhal uni chöl-bayawan’gha ittirip chiqardi» déyilidu.
□1:13 «U chölde qiriq kün turup, Sheytan teripidin sinilip turatti» — bu ayetke qarighanda, u chöl-bayawanda qiriq kün turghanda, Sheytanning sinaqliri toxtimay dawamlashturulghanidi. «Matta» we «Luqa»da xatirilen’gen sinaqlar bu qiriq künning axirida kelgen bolup, sinaqlar ewjige chiqqanidi.
□1:14-15 «Xudaning padishahliqining xush xewiri» — yaki «Xudaning xush xewiri».
■1:14-15 Mat. 4:12; Luqa 4:14; Yuh. 4:43.
□1:16 «Ular béliqchi bolup, déngizgha tor tashlawatatti» — mushu xil tor adette kémining keynidin tartilatti.
□1:17 «men silerni adem tutquchi béliqchi qilimen!» — «ademni tutquchi» mushu yerde «tutush» ziyan yetküzüsh yaki ulardin paydilinish üchün emes, belki ularni Sheytanning ilkidin élip qutquzushni körsitidu.
■1:18 Mat. 19:27; Mar. 10:28; Luqa 5:11; 18:28.
□1:21 «U udul sinagogqa kirip, telim bérishke bashlidi» — «sinagog»lar — Yehudiylarning ibabet qilishqa yighilidighan jayliri. «Tebirler»ni körüng.
□1:23 «napak roh» — jinni körsitidu, elwette. Emma bundaq ibare jinlarning eyni napakliqini tekitleydu.
□1:32 «Qechqurun kün patqanda, kishiler barliq aghriqlarni we jin chaplashqanlarni uning aldigha élip kélishti» — shu küni «shabat küni» (dem élish küni) bolup, xelq bimarlarni Eysaning aldigha kötürüp apirish üchün kechqurun’ghiche kütkenidi. Ibraniylargha nisbeten «yéngi bir kün» kechqurunda bashlinidu.
□1:38 «Chünki men del mushu ish üchün kélishim» — grék tilida «chünki men del mushu ish üchün chiqishim».
■1:38 Yesh. 61:1; Luqa 4:18;43.
□1:40 «maxaw késili bar bir kishi» — «maxaw késili» bir xil qorqunchluq tére késili bolup, Yehudiylar bu xil késelge giriptar bolghanlarni napak dep qarap ulargha qet’iy yéqinlashmaytti.
□1:43 «Musa bu késeldin paklan’ghanlargha emr qilghan qurbanliqlarni sun’ghin» — Musa peyghember Tewrat qanunida shundaq emrni körsetken: — Bir maxaw késili saqaytilghan bolsa, u muqeddes ibadetxanigha bérip, özining saqaytilghanliqini kahin’gha körsitip, andin maxaw késilidin saqayghanlar qilishqa tégishlik qurbanliqlarni sunushi kérek idi. Shübhisizki, Musa peyghemberdin bashlap Mesih Eysa kelgüche, bu murasim héch ötküzülüp baqqan emes idi. «Law.» 14-babni körüng.