Muqeddes Kalam (latin yéziq) Luqa 23

Eysaning waliy Pilatusning aldida sotlinishi

Mat. 27:1-2, 11-14; Mar. 15:1-5; Yh. 18:28-38

1 Andin kéngeshmidikilerning hemmisi ornidin turushup, uni waliy Pilatusning aldigha élip bérishti.■ 2 U yerde ular uning üstidin shikayet qilip:

— Özini Mesih, yeni padishah dep atiwélip, xelqimizni azdurup we qutritip, Qeyserge baj-séliq tapshurushni tosqan bu ademni bayqap uni tuttuq, — déyishti. □ ■

3 Pilatus uningdin: — Sen Yehudiylarning padishahimusen? — dep soridi.

U: — Éytqiningdek, — dep jawab berdi.□ ■

4 Andin Pilatus bash kahinlar bilen köpchilikke:

— Bu ademdin birer shikayet qilghudek ishni tapalmidim, — dédi.

5 Lékin ular téximu qet’iy halda:

— U Galiliyedin tartip taki bu yergiche, pütkül Yehudiyedimu telim bérish bilen xelqni qutritidu.

Eysa Hérod xanning aldida

6 Pilatus «Galiliye» dégen sözni anglap:

— Bu kishi Galiliyelikmu? — dep soridi 7 we uning Hérod xanning idare kilghan ölkidin kelgenlikidin xewer tépip, uni Hérodqa yollap berdi (u künlerde Hérodmu Yérusalémda idi).■

8 Hérod Eysani körgende intayin xushal boldi. Chünki u uzundin béri uninggha dair köp ishlarni anglap, uningdin bir möjize körüsh ümidide bolup, uni körüsh pursitini izdewatatti.■ 9 U Eysadin köp soallarni soridi, lékin u Hérodqa bir éghizmu jawab bermidi.

10 Bash kahinlar we Tewrat ustazliri yéqin turup uning üstidin he dep erz-shikayet qiliwatatti. 11 Hérod xan we uning leshkerliri uni xarlap mesxire qiliship, uninggha shahane ton-kiyim kiydürüp, uni yene Pilatusning aldigha qayturup yollidi.

12 Mana shu kündin bashlap, Pilatus bilen Hérod dost bolup qaldi; chünki ilgiri ular arisida adawet bolghanidi.■

Eysaning ölümge höküm qilinishi

Mat. 27:15-26; Mar. 15:6-15; Yh. 18:39-40; 19:1-16

13 Waliy Pilatus bash kahinlarni, Yehudiy hökümdarlarni we xalayiqni yighip, ■ 14 ulargha:

— Siler bu ademning üstidin «Xelqni azduridu we qutritidu» dep shikayet qilip uni aldimgha tartip keldinglar. Mana, men silerning aldinglarda uni soraq qilghinim bilen, uningdin siler shikayet qilghan jinayetlerdin birinimu tapalmidim. 15 Hérodmu tapmidi; chünki men silerni uning aldigha ewettim. Mana, uningda ölümge layiq héchqandaq jinayet yoq iken. □ 16 Shunga men uni jazalap, andin qoyup bérimen, — dédi □ 17 (uning her qétimliq ötüp kétish héytida, Yehudiy mehbuslardin birini ulargha qoyup bérish mejburiyiti bar idi). ■ 18 Lékin köpchilik tengla chuqan séliship:

— Buni yoqiting! Bizge Barabbasni qoyup béring! — déyishti ■ 19 (Barabbas bolsa sheherde topilang kötürgenliki we qatilliq qilghanliqi üchün zindan’gha tashlan’ghan mehbus idi). 20 Shuning bilen Pilatus Eysani qoyup bérishni xalap, köpchilikke yene söz qilghili turdi. 21 Lékin ular jawaben yene chuqan séliship:

— Kréstligin, uni kréstligin! — dep warqirashti.

22 Pilatus üchinchi qétim ulargha:

— Némishqa? U zadi néme yamanliq qilghan? Men uningdin ölümge layiq héch jinayet tapalmidim. Shuning üchün men uni jazalap, qoyup bérimen, — dédi.□

23 Biraq ular yenila he dep chuqan séliship: «U kréstlensun!» dep telep qilip ching turuwaldi. Ularning hemde bash kahinlarning chuqanliri axir küchlük keldi. 24 Pilatus ularning telipi boyiche ada qilinsun dep höküm chiqardi. ■ 25 We ularning tiliginini, yeni topilang kötürüsh we qatilliq üchün zindan’gha tashlan’ghanni qoyup bérip, Eysani ularning xahishigha tapshurup berdi.

Eysaning kréstlinishi

Mat. 27:32-44; Mar. 15:21-32; Yh. 19:17-19

26 We ular uni élip kétiwatqanda, yolda Kurini shehirilik Simon isimlik bir kishi sehradin kéliwatatti; ular uni tutuwélip, kréstni uninggha kötürgüzüp, Eysaning keynidin mangdurdi. □ 27 Eysaning keynide zor bir top xelq, shundaqla uninggha échinip yigha-zar kötürüshiwatqan ayallarmu egiship kéliwatatti. 28 Lékin Eysa keynige burulup ulargha:

— Ey Yérusalémning qizliri! Men üchün yighlimanglar, belki özünglar we baliliringlar üchün yighlanglar! 29 Chünki silerge shundaq éghir künler kéliduki, kishiler: «Tughmaslar, bala kötürmigen qorsaqlar we émitmigen emchekler bextliktur!» — déyishidu. 30 Shu chaghda kishiler taghlargha: «Üstimizge örül!», dönglüklerge: «üstimizni yap!» dep nida qilishidu. □ ■ 31 Chünki ademler yapyéshil derexke shundaq ishlarni qilghan yerde, qurup ketken derexke néme ishlar bolar?! — dédi.□ ■

32 Ikki jinayetchimu ölümge mehkum qilin’ghili uning bilen teng élip kélin’genidi. ■ 33 We ular «bash söngek» dep atalghan jaygha kelgende, u yerde uni we yene ikki jinayetchini, birini uning ong yénida we yene birini sol yénida kréstke tartti. □ ■ 34 Eysa:

— I Ata, ularni kechürgin, chünki ular özining néme qiliwatqanliqini bilmeydu, — dédi.

Leshkerler chek tashlap, uning kiyimlirini bölüshüwaldi. ■ 35 Xalayiq qarap turatti, Yehudiy hökümdarlarmu yénida turup uninggha dimighini qéqip mesxire qilip: Bashqilarni qutquzuptiken! Eger u rasttin Xudaning Mesihi, Uning talliwalghini bolsa, özini qutquzup baqsun! — déyishti.

36 Leshkerlermu uni mesxire qiliship, yénigha bérip uninggha sirke tenglep:

37 — Eger sen Yehudiylarning Padishahi bolsang, özüngni qutquzup baq! — déyishti.

38 Uning üstidiki taxtaygha grékche, latinche we ibraniyche herpler bilen: «Bu kishi Yehudiylarning Padishahidur» dep yézip qoyulghanidi.□ ■

39 Uning bilen bille kréstke tartilghan ikki jinayetchining biri uni haqaretlep:

— Sen Mesih emesmiding? Emdi özüngnimu, biznimu qutquze! — dédi.

40 Biraq yene biri uning gépige tenbih bérip: Sen özüng oxshash hökümning tégide turup Xudadin qorqmamsen? 41 Bizning jazalinishimiz heqliq, chünki öz qilmishlirimizning tégishlik jazasini tarttuq; lékin bu kishi héchqandaq natoghra ish qilmighan’ghu! — dep jawab berdi. 42 Andin, u Eysagha:

— I Reb, padishahliqing bilen kelginingde, méni yad qilghin, — dédi.

43 Eysa uninggha: — Berheq, men sanga éytayki, bügün sen men bilen bille jennette bolisen, — dédi.□

Eysaning ölümi

Mat. 27:45-56; Mar. 15:33-41; Yh. 19:28-30

44 Hazir altinchi saet bolup, pütün zéminni toqquzinchi saetkiche qarangghuluq basti. □ ■ 45 Quyash nurini bermidi we ibadetxanining perdisi tosattin otturisidin yirtilip ikki parche bolup ketti. □ ■ 46 Eysa qattiq awaz bilen nida qilghandin kéyin: — I Ata! Rohimni qolunggha tapshurdum, — dédi-de, tiniqi toxtap, jan üzdi.□ ■

47 U yerde turghan yüzbéshi yüz bergen ishlarni körüp: — Bu adem heqiqeten durus adem iken! — dep Xudani ulughlidi.■

48 We bu menzirini körüshke yighilghan barliq xelq yüz bergen ishlarni körüp kökreklirige urup öylirige qaytishti. 49 We uni tonuydighan barliq kishiler we Galiliyedin uninggha egiship kelgen ayallar yiraqta turup, bu weqelerge qarap turdi.

Eysaning depne qilinishi

Mat. 27:57-61; Mar. 15:42-47; Yh. 19:38-42

50-51 We mana shu yerde kéngeshmidikilerdin Yüsüp isimlik biri bar idi. U özi aqköngül we adil adem bolup, ularning meslihetige we qilghinigha qoshulmighanidi. Özi Yehudiye ölkisidiki Arimatiya dégen bir sheherdin bolup, Xudaning padishahliqini telmürüp kütetti. ■ 52 U özi Pilatusning aldigha bérip Eysaning jesitini bérishni telep qildi; 53 We uni krésttin chüshürüp kanap bilen képenlep, qoram tashtin oyup yasalghan, héchkim qoyulmighan bir qebrige depne qildi. ■ 54 Bu «teyyarliq küni» bolup, shabat küni yéqinliship qalghanidi. □ 55 We uning bilen Galiliyedin kelgen ayallar Yüsüpke egiship, qebrini we uning jesetining qandaq qoyulghinini kördi. ■ 56 Andin yénip bérip etirler we xush puraqliq buyumlarni teyyar qildi we Tewrattiki emr boyiche shabat küni aram élishti.□

Luqa
<
23
>

■23:1 Mat. 27:2; Mar. 15:1; Yuh. 18:28.

□23:2 «Qeyser» — Rim impératori. «...xelqimizni azdurup we qutritip, Qeyserge baj-séliq tapshurushni tosqan bu ademni bayqap uni tuttuq» — «(u) Qeyserge baj-séliq tapshurushni tosqan» dégen shikayet yalghan, elwette. 20:20-26ni körüng. Shikayet «siyasiy jehettiki» bolup, üch qisimni öz ichige alidu: (1) u xelqni qutritiwatidu, «ammiwiy tertip»ni buzdi; (2) xelqning baj-séliq bérishige yol qoymidi; (3) özini padishah dep élan qildi (démek, Rim impératorigha qarshi chiqqan).

■23:2 Mat. 17:25; 22:21; Mar. 12:17; Luqa 20:25; Ros. 17:7; Rim. 13:7.

□23:3 «Pilatus uningdin: — Sen Yehudiylarning padishahimusen? — dep soridi. U: — Éytqiningdek, — dep jawab berdi» — «Éytqiningdek» grék tilida bu sözning «Shundaq, lékin emeliyet del séning oylighiningdek emes» dégen puriqi chiqidu.

■23:3 Mat. 27:11; Mar. 15:2; Yuh. 18:33.

■23:7 Luqa 3:1.

■23:8 Luqa 9:7.

■23:12 Ros. 4:27.

■23:13 Mat. 27:23; Mar. 15:14; Yuh. 18:38; 19:4.

□23:15 «Hérodmu tapmidi» — yaki «Hérod uni (bizge) qayturuwétiptu».

□23:16 «Shunga men uni jazalap, andin qoyup bérimen» — bu «jazalash» belkim qamchilash bolatti. Bu sözler oqurmenlerge ghelite tuyulishi mumkin. Birawda jinayet bolmisa, némishqa uni jazalaydu? Mundaq adaletsizlik Rim impériyesi tüzümide bek köp idi. Ular déloni sürüshte qilghandimu ademni qamchilaytti («Ros.» 22:24ni körüng). Lékin mushu yerde Pilatusning Eysani mundaq «qamchilaymen» déyishining meqsiti peqet Yehudiy chonglarni bir az razi qilishtin ibaret idi, xalas.

■23:17 Mat. 27:15; Mar. 15:6; Yuh. 18:39.

■23:18 Ros. 3:14.

□23:22 «shuning üchün men uni jazalap, qoyup bérimen» — 16-ayettiki izahatni körüng.

■23:24 Mat. 27:26; Mar. 15:15; Yuh. 19:16.

□23:26 «We ular uni élip kétiwatqanda, yolda Kurini shehirilik Simon isimlik bir kishi sehradin kéliwatatti; ular uni tutuwélip, kréstni uninggha kötürgüzüp, Eysaning keynidin mangdurdi» — bashqa Injil bayanliridin bilimizki, buning sewebi Eysaning halsirap ketkenlikidin idi «Mat.» 27:32, «Mar.» 15:21 we izahatlarni körüng.

□23:30 «Shu chaghda kishiler taghlargha: «Üstimizge örül!», dönglüklerge: «üstimizni yap!» dep nida qilishidu» — Xudaning ghezipi shunche dehshetlik boliduki, kishiler uningdin qéchish üchün herqanche qorqunchliq amal-chare bolsimu, xalaydu. «Hosh.» 10:8 we «Wehiy» 6:16ni körüng.

■23:30 Yesh. 2:19; Hosh. 10:8; Weh. 6:16; 9:6.

□23:31 «Chünki ademler yapyéshil derexke shundaq ishlarni qilghan yerde, qurup ketken derexke néme ishlar bolar?!» — bu sirliq bésharet belkim: «Men gunahsiz, méhriban bolup Xudaning jaza qoralliri bolghan chetelliklerning qolida shunche köp azab tartqan yerde, kelgüside silerdek gunahqa patqanlarni ular qandaq jazalar?» dégendek.

■23:31 Yer. 25:29; 1Pét. 4:17.

■23:32 Yuh. 19:18.

□23:33 ««bash söngek» dep atalghan jay» — «bash söngek» grék tilida «Kalwariy», ibraniy tilida «Golgota».

■23:33 Mat. 27:33,38; Mar. 15:22; Yuh. 19:18.

■23:34 Zeb. 22:18; Mat. 27:35; Mar. 15:24; Yuh. 19:23; Ros. 7:60; 1Kor. 4:12.

□23:38 «Uning üstidiki taxtaygha grékche, latinche we ibraniyche herpler bilen: «Bu kishi Yehudiylarning Padishahidur» dep yézip qoyulghanidi» — rimliqlar bu sözlerni Eysani mesxire qilish üchün yazghan, elwette. Shübhisizki, Pilatus bu arqiliq Yehudiylarnimu mesxire qilmaqchi yaki eyiblimekchi bolghan; biraq Xuda bolsa bu arqiliq heqiqiy ehwalni körsetken («Yh.» 19:19-22ni, «Zeb.» 76:10ni körüng).

■23:38 Mat. 27:37; Mar. 15:26; Yuh. 19:19.

□23:43 «Berheq, men sanga éytayki, bügün sen men bilen bille jennette bolisen» — Rebning: «sen «bügün» men bilen bille jennette bolisen» dégen mushu sözi bezilerning: «Eysa ölgendin kéyin dozaxqa chüshken» dégen bid’et telimining tolimu xata ikenlikini körsitidu. Biz «qoshumche söz»imizde bu toghruluq azraq toxtilimiz.

□23:44 «altinchi saet... toqquzinchi saet» — «altinchi saet» chüsh bolup, «toqquzinchi saet» chüshtin kéyin saet üch. Yehudiylar waqitni etigen saet altidin bashlap hésablaytti (mesilen, ularda «birinchi saet» bizde saet yette bolatti).

■23:44 Mat. 27:45; Mar. 15:33.

□23:45 «ibadetxanining perdisi tosattin otturisidin yirtilip ikki parche bolup ketti» — «Mat.» 27:51diki izahatni körüng.

■23:45 Mat. 27:51; Mar. 15:38.

□23:46 «Eysa... tiniqi toxtap, jan üzdi» — yaki «Eysa... rohini chiqardi». Grék tilida «roh» we «tiniq» bir söz bilen ipadilinidu. «Zeb.» 31:5ni körüng. Mushu ayettiki birinchi «qattiq awaz bilen nida qilish»i belkim «Yh.» 19:30de xatirilen’gen.

■23:46 Zeb. 31:5; Mat. 27:50; Mar. 15:37; Yuh. 19:30; Ros. 7:59.

■23:47 Mat. 27:54; Mar. 15:39.

■23:50-51 Mat. 27:57; Mar. 15:43; Yuh. 19:38.

■23:53 Mat. 12:40; 26:12; 27:59; Mar. 15:46; Yesh.53:9

□23:54 «Bu «teyyarliq küni» bolup, shabat küni yéqinliship qalghanidi» — «teyyarliq küni» shabat küni (dem élish küni, shenbe küni)ning harpa künidur. Dem élish künide kishilerning «ish qilmasliq»i üchün harpa künide tamaq étilishi we bashqa kéreklik xizmetlerni aldin’ala qiliwélishi kérek idi — shunga aldinqi küni «teyyarliq küni» dep atilatti. Tewrat kaléndari boyiche «pétir nan héyti»ningmu birinchi küni («Nisan», yeni 1-ayning -15-küni) «shabat küni» dep hésablinishi kérek idi («Law.» 23:6-7). Shunga uning harpa künimu «teyyarliq küni» dep atilatti. Bu «Nisan» ayning 14-küni idi. Shabat küni Yehudiylar arisida heptining barliq künlirige oxshashla kechqurun bashlinidu.

■23:55 Luqa 8:2.

□23:56 «ayallar etirler we xush puraqliq buyumlarni teyyar qildi» — «buyumlar» — yaki «melhemler». Bu buyumlarning ishlitilishining meqsiti jesetning üstige chéchip uning chirip kétishini astilitishtin ibaret idi.