20
Iqki uruxning partlixi
1 Xuning bilǝn Israillarning ⱨǝmmisi qiⱪip, jamaǝt Dandin tartip Bǝǝr-Xebaƣiqǝ yiƣilip Gilead zeminining hǝlⱪi bilǝn ⱪoxulup Mizpaⱨda, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kelip bir adǝmdǝk boldi. □ «Dandin tartip Bǝǝr-Xebaƣiqǝ yiƣilip, Gilead zeminining hǝlⱪi bilǝn ⱪoxulup...» — Dan xǝⱨiri (18:29dǝ kɵrsitilgǝn) zeminning ximaliy qetidǝ; Bǝǝr-Xeba xǝⱨiri bolsa zeminning jǝnubiy qetidǝ; «Gilead» bolsa zeminning Iordan dǝryasining xǝrⱪ tǝripidiki qǝt ⱪismi idi. Demǝk (Binyamin hǝlⱪidin baxⱪa), pütkül Israilning adǝmliri Mizpaⱨⱪa yiƣildi. 2 Pütkül ⱪowmning qongliri, yǝni Israilning ⱨǝmmǝ ⱪǝbilisining baxliⱪliri Hudaning hǝlⱪining jamaiti arisida ⱨazir boldi. Jamaǝt jǝmiy bolup tɵt yüz ming ⱪiliq tutⱪan piyadǝ ǝskǝr idi 3 (Binyaminlar Israilning Mizpaⱨda jǝm bolƣinidin ǝmdi hǝwǝr tapⱪanidi).
Israillar sürüxtǝ ⱪilip: «Bu rǝzil ix ⱪandaⱪ yüz bǝrdi?» — dǝp soridi.□ «... Israillar sürüxtǝ ⱪilip: «bu rǝzil ix ⱪandaⱪ yüz bǝrdi?» — dǝp soridi» — xu qaƣda Binyaminlarning wǝkillirining nǝⱪ mǝydanda bar-yoⱪluⱪi eniⱪ ǝmǝs. Lawiy kixi, xübⱨisizki, kenizikining jǝsitidin bir ⱪismini ularƣimu ǝwǝtkǝn (11:29). Bu soal Binyamin wǝkillirigǝ ⱪoyulƣan bolsa, «Bu rǝzil ixning sǝwǝbini bizgǝ qüxǝndürüp beringlar» degǝndǝk tǝrjimǝ ⱪilinixi kerǝk idi. Lekin 4-ayǝttin ⱪariƣanda soal Lawiy kixigǝ ⱪoyulƣan.
4 Ɵltürülgǝn qokanning eri Lawiy kixi jawab berip mundaⱪ dedi: — «Mǝn bolsam ɵz kenizikimni elip, Binyaminning Gibeaⱨ xǝⱨirigǝ ⱪonƣili barƣanidim; 5 Gibeaⱨning adǝmliri keqidǝ manga ⱨujum ⱪilmaⱪqi bolup, meni dǝp ɵyni ⱪorxiwaldi. Ular meni ɵltürüxni ⱪǝstlidi, kenizikimni bolsa ular ayaƣ asti ⱪilip ɵltürüwǝtti. □ «...meni dǝp ɵyni ⱪorxiwaldi» — yaki «... mǝn bar ɵyni ⱪorxiwaldi». 6 Xuning bilǝn mǝn kenizikimning jǝsitini parqǝ-parqǝ ⱪilip, kixilǝrgǝ kɵtürtküzüp Israilning mirasi bolƣan zeminning ⱨǝrbir yurtiƣa ǝwǝttim. Qünki ular Israil iqidǝ pasiⱪliⱪ wǝ iplasliⱪ ⱪildi. 7 Mana, ǝy barliⱪ Israillar, silǝr ⱨǝmminglar oylinip, mǝsliⱨǝt kɵrsitinglar».
8 Xuning bilǝn ⱨǝmmǝ hǝlⱪ bir adǝmdǝk ⱪopup: — Arimizdin nǝ ⱨeqkim ɵz qedirigǝ barmisun nǝ ⱨeqkim ɵz ɵyigǝ ⱪaytmisun, 9 bǝlki biz Gibeaⱨⱪa xundaⱪ ⱪilayliki: — Biz qǝk taxlap uningƣa ⱨujum ⱪilayli; 10 biz Israilning ⱨǝmmǝ ⱪǝbilisidikilǝrdin yüzning iqidin onni, mingdin yüzni, on mingdin mingni tallap qiⱪip, ularni hǝlⱪ üqün ozuⱪ-talⱪan yǝtküzüxkǝ tǝyinlǝyli. Xundaⱪ ⱪilip hǝlⱪ Binyamin yurtidiki Gibeaⱨ xǝⱨirigǝ berip, ularning Israil iqidǝ ⱪilƣan barliⱪ iplasliⱪini ularning ɵz bexiƣa yandursun, — deyixti.
11 Xuning bilǝn Israilning ⱨǝmmǝ adǝmliri bir adǝmdǝk bolup, u xǝⱨǝrgǝ ⱨujum ⱪilixⱪa toplandi.
12 Andin Israil ⱪǝbililiri Binyaminning barliⱪ jǝmǝtlirigǝ ǝlqi ǝwǝtip: — Aranglarda yüz bǝrgǝn bu rǝzillik zadi nemǝ ix? 13 Əmdi Gibeaⱨdiki bu lükqǝklǝrni bizgǝ tutup beringlar. Xuning bilǝn biz ularni ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilip, Israildin rǝzillikni yoⱪ ⱪilayli, — dedi. Lekin Binyaminlar ɵz ⱪerindaxliri bolƣan Israillarning sɵzini tingximidi, □ «lükqǝklǝr» — ibraniy tilida «Belialning (Iblisning) baliliri». ■ Ⱨak. 19:22; Ⱨox. 9:9; 10:9 14 bǝlki Binyaminlar Israilƣa ⱪarxi jǝng ⱪilix üqün xǝⱨǝr-xǝⱨǝrlǝrdin kelip Gibeaⱨda yiƣildi. 15 U waⱪitta Binyaminlardin xǝⱨǝr-xǝⱨǝrlǝrdin tizimlanƣanlar yigirmǝ altǝ ming ⱪiliq tutⱪan ǝrkǝk idi. Uningdin baxⱪa Gibeaⱨdin hillanƣan yǝttǝ yüz ǝskǝr bar idi. 16 Bu pütkül ⱪoxun arisida hillanƣan yǝttǝ yüz solhay ǝskǝr bolup, salƣuƣa taxni selip nixanƣa atsa, ⱪilqimu ⱪeyip kǝtmǝytti.■ Ⱨak. 3:15
17 Binyamin ⱪǝbilisidin baxⱪa, Israilning adǝmliri sanaⱪtin ɵtküzüliwidi, ⱪiliq tutⱪanlar tɵt yüz ming ǝrkǝk qiⱪti; bularning ⱨǝmmisi jǝngqilǝr idi.
18 Israil ⱪopup Bǝyt-Əlgǝ qiⱪip Hudadin: — Bizning arimizdin kim awwal qiⱪip Binyaminlar bilǝn soⱪuxsun, dǝp soriwidi, Pǝrwǝrdigar jawab berip: — Yǝⱨuda awwal qiⱪsun, dedi.□ «Israil ⱪopup Bǝyt-Əlgǝ qiⱪip Hudadin: ... dǝp soriwidi» — bu ayǝttin ⱪariƣanda, Hudaning muⱪǝddǝs qediri gǝrqǝ xu yillarda Xiloⱨda bolsimu («Yǝ.» 18:1, «Ⱨak.» 18:31, 21:12, «1Sam.» 1:3ni kɵrüng), mǝlum sǝwǝbtin (düxmǝnlǝrning tajawuzliri tüpǝylidin?) Bǝyt-Əldǝ waⱪitliⱪ turƣuzulƣan ohxaydu (27-28-ayǝtni kɵrüng).
19 Xuning bilǝn Israillar ǝtisi sǝⱨǝr ⱪopup Gibeaⱨning udulida qedirgaⱨ tikti. 20 Andin Israilning adǝmliri Binyamin bilǝn uruxuxⱪa qiⱪip, Gibeaⱨning yenida raslinip ularƣa ⱪarxi sǝp tüzdi. 21 Xu küni Binyaminlar Gibeaⱨdin qiⱪip, Israildin yigirmǝ ikki ming kixini ɵltürüp, yǝrgǝ yǝksan ⱪiliwǝtti.
22 Lekin Israilning adǝmliri jasarǝtkǝ kelip, awwalⱪi küni sǝp tüzgǝn jayda ikkinqi küni yǝnǝ sǝp tüzdi. 23 sǝp tüzüxtin awwalⱪi ahximi Israil Pǝrwǝrdigarning aldiƣa berip, kǝq kirgüqǝ pǝryad ⱪilip yiƣlap, Pǝrwǝrdigardin yol sorap: — Biz ɵz ⱪerindiximiz bolƣan Binyamin nǝsilliri bilǝn yǝnǝ uruxuxⱪa qiⱪsaⱪ bolamdu, bolmamdu? — dǝp soriwidi, Pǝrwǝrdigar jawab berip: — Ularƣa ⱨujum ⱪilinglar, dedi.
24 Xuning bilǝn Israillar ikkinqi küni Binyaminlarƣa yeⱪin kelip ⱨujum ⱪildi. 25 Binyaminmu ikkinqi küni Gibeaⱨdin qiⱪip Israillar bilǝn soⱪuxup, ularning on sǝkkiz ming adimini ɵltürüp, yǝrgǝ yǝksan ⱪiliwǝtti; bularning ⱨǝmmisi ⱪiliq tutⱪanlardin idi.
26 Andin Israillarning ⱨǝmmisi, yǝni pütün ⱪoxun ⱪopup Bǝyt-Əlgǝ qiⱪip yiƣlap, xu küni Pǝrwǝrdigarning aldida kǝqkiqǝ roza tutup, Pǝrwǝrdigarning aldida kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bilǝn inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi ɵtküzdi. 27-28 Xu künlǝrdǝ Hudaning ǝⱨdǝ sanduⱪi xu yǝrdǝ bolup, Ⱨarunning ǝwladi, Əliazarning oƣli Finiⱨas uning aldida hizmǝt ⱪilatti; xuning bilǝn Israillar Pǝrwǝrdigardin yol sorap: — Biz ɵz ⱪerindiximiz bolƣan Binyaminning nǝsilliri bilǝn yǝnǝ uruxuxⱪa qiⱪamduⱪ yaki tohtap ⱪalamduⱪ? — dǝp soridi; Pǝrwǝrdigar jawabǝn: — Qiⱪinglar, qünki ǝtǝ Mǝn ularni sening ⱪolungƣa tapxurimǝn, dedi.□ «Israillar Pǝrwǝrdigardin yol sorap: — ... — dǝp soridi» — xu qaƣda, Israilning Pǝrwǝrdigardin «yol sorixi» xübⱨisizki, bax kaⱨin Finiⱨasning kaⱨinliⱪ kiyimigǝ taⱪalƣan ǝfodtiki «urim wǝ tummim» arⱪiliⱪ idi («Mis.» 28-babni wǝ izaⱨatlirini kɵrüng).
Israillarning tartⱪan talapǝtliri, xübⱨisizki, Hudaning pütkül ⱪowmining üstigǝ ⱪoyƣan agaⱨ-jazaliri idi. Hudaning yolidin qiⱪⱪanlar pǝⱪǝt Binyaminlarla ǝmǝs, bǝlki pütkül Israil hǝlⱪi boluxi mumkin idi.
Israillarning tartⱪan talapǝtliri, xübⱨisizki, Hudaning pütkül ⱪowmining üstigǝ ⱪoyƣan agaⱨ-jazaliri idi. Hudaning yolidin qiⱪⱪanlar pǝⱪǝt Binyaminlarla ǝmǝs, bǝlki pütkül Israil hǝlⱪi boluxi mumkin idi.
29 Buni anglap Israil hǝlⱪi Gibeaⱨning ǝtrapiƣa ǝskǝrlǝrni pistirma ⱪoydi; ■ Yǝ. 8:4 30 üqinqi küni Israillar ilgiriki ikki ⱪetimⱪidǝk Binyaminlarƣa ⱨujum ⱪilixⱪa Gibeaⱨning uduliƣa kelip sǝp tüzdi. 31 Binyamin Israil hǝlⱪigǝ ⱪarxi jǝnggǝ qiⱪiwidi, hǝlⱪ ularni xǝⱨǝrdin azdurup qiⱪti. Ular Bǝyt-Əlgǝ qiⱪidiƣan yol wǝ Gibeaⱨⱪa baridiƣan yolning üstidǝ ⱨǝm dalada hǝlⱪni ilgiriki ikki ⱪetimⱪidǝk urup ⱪirƣili turdi. Israilning adǝmliridin ottuzqǝ kixini ɵltürdi. 32 Binyaminlar: — Ular yǝnila awwalⱪidǝk mǝƣlup boldi, — deyixti. Əmma Israil: — Bizlǝr ⱪeqip ularni xǝⱨǝrdin ǝgǝxtürüp qiⱪip, yollarƣa elip qiⱪayli, dǝp mǝsliⱨǝtlixiwalƣanidi.
33 Xuning bilǝn Israilning ⱨǝmmǝ adǝmliri ɵz jayidin ⱪopup Baal-Tamarƣa berip sǝp tüzdi, pistirmida turƣan Israillarmu ɵz jayidin, yǝni Gebadiki qimǝndin qiⱪip kǝldi. □ «Gebadiki» — yaki «Gibeaⱨdiki». «Gibeaⱨ» wǝ «Geba» (a) ohxax bir jay boluxi mumkin, yaki (ǝ) bir-birigǝ intayin yeⱪin ikki jay boluxi mumkin. «qimǝndin qiⱪip kǝldi» — yaki «ƣǝrb tǝrǝptin qiⱪip kǝldi». 34 Israilning arisidin sǝrhil on ming kixi Gibeaⱨning udulidin uningƣa ⱨujum ⱪildi, jǝng ⱪattiⱪ boldi. Lekin Binyaminlar ɵzlirining üstigǝ bala yeⱪinlaxⱪinini bilmǝy ⱪaldi.
35 Pǝrwǝrdigar Binyaminlarni Israilning aldida mǝƣlup ⱪilƣaqⱪa, ular u küni Binyaminlardin yigirmǝ bǝx ming bir yüz ⱪiliq tutⱪan adǝmni ɵltürdi. 36 Əmdi Binyaminlar ɵzlirining mǝƣlup bolƣinini kɵrdi.
Israilning adǝmliri ǝslidǝ Gibeaⱨⱪa ⱪoyƣan pistirmidiki kixilirigǝ ixǝnq ⱪilip, Binyaminlarni aldap, aldida qekingǝnidi. 37 U waⱪitta pistirmidikilǝr tezdin atlinip Gibeaⱨⱪa ⱨujum ⱪilip besip kirip, xǝⱨǝrdikilǝrning ⱨǝmmisini ⱪiliqlap ⱪirdi. □ «Gibeaⱨⱪa ⱨujum ⱪilip...» — bu sɵzlǝrning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Gibeaⱨƣiqǝ baxlamqiliⱪ ⱪilip». 38 Israillar ǝslidǝ pistirmidikilǝr bilǝn aldin’ala nixan üqün bǝlgǝ bekitkǝnidi, yǝni xǝⱨǝrgǝ ot ⱪuyup, ⱪelin tütün tüwrükining asmanƣa kɵtürülüxini bǝlgǝ ⱪilixⱪa kelixiwalƣanidi. 39 Xunga Israilning adǝmliri uruxtin waⱪtinqǝ qekingǝndǝ, Binyaminlar Israilning adǝmlirini urup soⱪup, ottuzqǝ kixini ɵltürüp: — Mana, Israil awwalⱪi jǝngdikidǝk aldimizda xǝksiz tarmar bolidu, — deyixti.
40 Lekin xǝⱨǝrning iqidin tütün tüwrük ɵrlǝp qiⱪⱪanda, Binyaminlar kǝynigǝ burulup ⱪariwidi, mana, pütkül xǝⱨǝr is-tütǝk bolup asmanlarƣa kɵtürülüp ketiwatatti. 41 Xu ⱨaman Israilning adǝmliri burulup yenip kǝldi, Binyaminning adǝmliri bolsa: Bizgǝ bala yeⱪinlaxti dǝp, wǝⱨimigǝ qüxti.
42 Ular Israillarning aldidin burulup qɵllükkǝ mangidiƣan yol bilǝn ⱪeqip kǝtti; lekin jǝng ularning kǝynidin iz besip mangdi; ǝtrapidiki ⱨǝrⱪaysi xǝⱨǝrlǝrdin adǝmlǝr qiⱪip ularni ariƣa elip ⱨalak ⱪildi. 43 Xu tǝriⱪidǝ ular Binyaminlarni ⱪorxiwaldi, ularni kün qiⱪix tǝripidiki Gebaning uduliƣiqǝ tohtimay ⱪoƣlap berip, qǝylǝp ɵltürdi. □ «Geba» — yaki «Gibeaⱨ». Əmma xu zeminning juƣrapiyilik orniƣa ⱪariƣanda u Geba boluxi mumkin. Bu ayǝtning baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri bar. «...ularni kün qiⱪix tǝripidiki Gebaning uduliƣiqǝ tohtimay ⱪoƣlap berip, qǝylǝp ɵltürdi» — bu sɵzlǝrning baxⱪa hil tǝrjimisi: «ularni Noⱨaⱨdin ⱪoƣlap berip, Gebaⱨning xǝrⱪ tǝripidiki bir yǝrdǝ qǝylǝp ɵltürdi». 44 Buning bilǝn Binyaminlardin on sǝkkiz ming kixi ɵldi, ularning ⱨǝmmisi batur palwanlar idi. 45 Baxⱪiliri burulup qɵl tǝrǝpkǝ ⱪeqip, Rimmon ⱪoram texiƣa bardi; ǝmma Israillar yollarda huddi baxaⱪ tǝrgǝndǝk ulardin bǝx ming adǝmni ɵltürdi; andin ularning kǝynidin Gidomƣiqǝ ⱪoƣlap berip, yǝnǝ ikki ming adǝmni ɵltürdi.
46 U küni Binyaminlardin ɵltürülgǝnlǝr yigirmǝ bǝx ming adǝm idi. Bularning ⱨǝmmisi palwanlar bolup, ⱪiliq tutⱪanlar idi.
47 Ⱨalbuki, ulardin pǝⱪǝt altǝ yüz adǝm ⱪalƣanidi, ular burulup qɵl tǝrǝpkǝ ⱪeqip, Rimmondiki tik yarƣa bardi. Ular Rimmondiki tik yarda tɵt ay turdi.■ Ⱨak. 21:13
48 Israillar yǝnǝ Binyaminlarning zeminiƣa yenip kelip, ⱨǝmmǝ xǝⱨǝrlǝrdiki adǝmlǝrni, qarpaylarni ⱨǝm uqriƣanlarning ⱨǝmmisini ⱪiliq bilǝn ⱪiriwǝtti, xundaⱪla ot ⱪuyup, udul kǝlgǝn xǝⱨǝrlirining ⱨǝmmisini kɵydürüwǝtti.
□20:1 «Dandin tartip Bǝǝr-Xebaƣiqǝ yiƣilip, Gilead zeminining hǝlⱪi bilǝn ⱪoxulup...» — Dan xǝⱨiri (18:29dǝ kɵrsitilgǝn) zeminning ximaliy qetidǝ; Bǝǝr-Xeba xǝⱨiri bolsa zeminning jǝnubiy qetidǝ; «Gilead» bolsa zeminning Iordan dǝryasining xǝrⱪ tǝripidiki qǝt ⱪismi idi. Demǝk (Binyamin hǝlⱪidin baxⱪa), pütkül Israilning adǝmliri Mizpaⱨⱪa yiƣildi.
□20:3 «... Israillar sürüxtǝ ⱪilip: «bu rǝzil ix ⱪandaⱪ yüz bǝrdi?» — dǝp soridi» — xu qaƣda Binyaminlarning wǝkillirining nǝⱪ mǝydanda bar-yoⱪluⱪi eniⱪ ǝmǝs. Lawiy kixi, xübⱨisizki, kenizikining jǝsitidin bir ⱪismini ularƣimu ǝwǝtkǝn (11:29). Bu soal Binyamin wǝkillirigǝ ⱪoyulƣan bolsa, «Bu rǝzil ixning sǝwǝbini bizgǝ qüxǝndürüp beringlar» degǝndǝk tǝrjimǝ ⱪilinixi kerǝk idi. Lekin 4-ayǝttin ⱪariƣanda soal Lawiy kixigǝ ⱪoyulƣan.
□20:5 «...meni dǝp ɵyni ⱪorxiwaldi» — yaki «... mǝn bar ɵyni ⱪorxiwaldi».
□20:13 «lükqǝklǝr» — ibraniy tilida «Belialning (Iblisning) baliliri».
■20:13 Ⱨak. 19:22; Ⱨox. 9:9; 10:9
□20:18 «Israil ⱪopup Bǝyt-Əlgǝ qiⱪip Hudadin: ... dǝp soriwidi» — bu ayǝttin ⱪariƣanda, Hudaning muⱪǝddǝs qediri gǝrqǝ xu yillarda Xiloⱨda bolsimu («Yǝ.» 18:1, «Ⱨak.» 18:31, 21:12, «1Sam.» 1:3ni kɵrüng), mǝlum sǝwǝbtin (düxmǝnlǝrning tajawuzliri tüpǝylidin?) Bǝyt-Əldǝ waⱪitliⱪ turƣuzulƣan ohxaydu (27-28-ayǝtni kɵrüng).
□20:27-28 «Israillar Pǝrwǝrdigardin yol sorap: — ... — dǝp soridi» — xu qaƣda, Israilning Pǝrwǝrdigardin «yol sorixi» xübⱨisizki, bax kaⱨin Finiⱨasning kaⱨinliⱪ kiyimigǝ taⱪalƣan ǝfodtiki «urim wǝ tummim» arⱪiliⱪ idi («Mis.» 28-babni wǝ izaⱨatlirini kɵrüng). Israillarning tartⱪan talapǝtliri, xübⱨisizki, Hudaning pütkül ⱪowmining üstigǝ ⱪoyƣan agaⱨ-jazaliri idi. Hudaning yolidin qiⱪⱪanlar pǝⱪǝt Binyaminlarla ǝmǝs, bǝlki pütkül Israil hǝlⱪi boluxi mumkin idi.
□20:33 «Gebadiki» — yaki «Gibeaⱨdiki». «Gibeaⱨ» wǝ «Geba» (a) ohxax bir jay boluxi mumkin, yaki (ǝ) bir-birigǝ intayin yeⱪin ikki jay boluxi mumkin. «qimǝndin qiⱪip kǝldi» — yaki «ƣǝrb tǝrǝptin qiⱪip kǝldi».
□20:37 «Gibeaⱨⱪa ⱨujum ⱪilip...» — bu sɵzlǝrning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Gibeaⱨƣiqǝ baxlamqiliⱪ ⱪilip».
□20:43 «Geba» — yaki «Gibeaⱨ». Əmma xu zeminning juƣrapiyilik orniƣa ⱪariƣanda u Geba boluxi mumkin. Bu ayǝtning baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri bar. «...ularni kün qiⱪix tǝripidiki Gebaning uduliƣiqǝ tohtimay ⱪoƣlap berip, qǝylǝp ɵltürdi» — bu sɵzlǝrning baxⱪa hil tǝrjimisi: «ularni Noⱨaⱨdin ⱪoƣlap berip, Gebaⱨning xǝrⱪ tǝripidiki bir yǝrdǝ qǝylǝp ɵltürdi».