6
Daniyal xirlar ɵngküridǝ
1 Padixaⱨ Darius pütün padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilix üqün bir yüz yigirmǝ wǝzirni ⱨǝrⱪaysi yurtlarni baxⱪuruxⱪa tǝyinlǝxni muwapiⱪ kɵrdi. □ «Padixaⱨ Darius pütün padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilix üqün...» — muxu «Darius»ning kim ikǝnliki toƣruluⱪ alimlar arisida talax-tartix bar. Bǝziliri uni parsliⱪ Ⱪorǝx, dǝp ⱪaraydu. Lekin muxu yǝrdǝ Darius «Medialiⱪ» deyilidu wǝ 31gǝ ⱪariƣanda, u Ⱪorǝxning ⱪol astida idi («Medialiⱪ Darius padixaⱨliⱪni ⱪobul ⱪildi» deyilidu). Uning salaⱨiyitini arheologlar tǝtⱪiⱪatliri bilǝn eniⱪlixi mumkin. 2 Buningdin baxⱪa u bu wǝzirlǝrni nazarǝt ⱪilip, bu wǝzirlǝrning ⱨesabini elix, xundaⱪla padixaⱨning ⱨoⱪuⱪ-mǝnpǝǝti ziyanƣa uqrimisun dǝp Daniyal wǝ baxⱪa ikki kixini nazarǝtqilikkǝ tǝyinlidi. 3 Daniyalda alaⱨidǝ bir roⱨiy hususiyǝt bar bolƣaqⱪa, u baxⱪa nazarǝtqilǝrdin wǝ wǝzirlǝrdin iⱪtidarliⱪ qiⱪti. Xunga padixaⱨ uni pütkül padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilixⱪa tǝyinlimǝkqi boldi. 4 Xuning bilǝn baxⱪa nazarǝtqi wǝ wǝzirlǝr uning padixaⱨliⱪtiki mǝmuriy ixliridin sǝwǝnlik izdidi. Lekin ular ǝrz ⱪilƣudǝk ⱨeqⱪandaⱪ baⱨanǝ-sǝwǝb yaki sǝwǝnlik tapalmidi. Qünki Daniyal diyanǝtlik wǝ ixǝnqlik bolup, uningdin ⱪilqǝ kǝmqilik yaki sǝwǝnlik qiⱪiralmiƣanidi. 5 Xunga xu adǝmlǝr ɵzara:
— Daniyalning Hudasining ⱪanuniƣa munasiwǝtlik ixliridin baxⱪa, uningdin ǝyibligüdǝk ⱨeqⱪandaⱪ baⱨanǝ tapalmaymiz, — deyixti.
6 Xunga ular ɵzara til biriktürup padixaⱨning aldiƣa kirip:
— Padixaⱨ Darius aliyliri mǝnggü yaxiƣayla! 7 Aliylirining padixaⱨliⱪliridiki barliⱪ nazarǝtqi, waliy, wǝzir, mǝsliⱨǝtqi, ⱨakim wǝ ǝmǝldarlar birliktǝ mǝsliⱨǝtlǝxtuⱪ; ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ottuz kün iqidǝ ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ dua-tilawǝt ⱪilixⱪa wǝ yaki ⱨǝrⱪandaⱪ kixidin bir nǝrsǝ tilǝxkǝ ruhsǝt bolmisun, i aliyliri, pǝⱪǝt silidinla tilixi ruhsǝt bolsun degǝn xaⱨanǝ yarliⱪning qüxürülüxini layiⱪ kɵrduⱪ. Bu pǝrman ⱪǝt’iy bolsun, kimki bu pǝrmanƣa hilapliⱪ ⱪilsa, u xirlar ɵngkürigǝ taxlansun! □ «Aliylirining padixaⱨliⱪliridiki barliⱪ nazarǝtqi, waliy, wǝzir, mǝsliⱨǝtqi, ⱨakim wǝ ǝmǝldarlar...» — ularning bu bayanidiki «barliⱪ» degǝn sɵz yalƣanqiliⱪ idi; qünki Daniyal uning iqidǝ ǝmǝs idi, ǝlwǝttǝ. 8 Əmdi, i aliyliri bu pǝrmanni bekitip qüxürgǝyla, uning ɵzgǝrtilmǝsliki üqün yarliⱪnamigǝ imza ⱪoyƣayla; qünki Media wǝ Pars ⱪanuni boyiqǝ, pǝrman qiⱪirilixi bilǝnla ɵzgǝrtixkǝ bolmaydu, — dedi. ■ Əst. 1:9; 8:8
9 Xuning bilǝn Darius pǝrmanni bekitip yarliⱪnamiƣa ⱪol ⱪoydi.□ «Xuning bilǝn Darius pǝrmanni bekitip yarliⱪnamiƣa ⱪol ⱪoydi» — 9-ayǝtning toluⱪ mǝnisini bekitix tǝs. Aramiy tilida «Xuning bilǝn Darius pǝrman wǝ yarliⱪnamigǝ ⱪol ⱪoydi» deyilidu. Buningƣa ⱪariƣanda, ikki yazma yarliⱪ bolƣan bolsa kerǝk. Pars ordisidiki ⱪaidǝ-nizamlardin anqǝ hǝwirimiz bolmiƣaqⱪa, nemǝ üqün ikki yarliⱪ kerǝk bolidiƣinini bilmǝymiz.
10 Daniyal bu yarliⱪnamigǝ imza ⱪoyulƣanliⱪini anglap, ɵyigǝ ⱪaytti. Uning ɵyining ɵgzisidǝ bir balihana bolup, derizisi Yerusalemƣa ⱪaraydiƣan bolup, oquⱪ turatti. U aditi boyiqǝ derizining aldida tizlinip olturup, ⱨǝr küni üq ⱪetim Hudaƣa dua-tilawǝt ⱪilip xükür eytatti.■ 1Pad. 8:44; Zǝb. 55:17
11 Lekin ⱨeliⱪi adǝmlǝr billǝ kelip Daniyalning Hudaƣa dua wǝ tilawǝt ⱪiliwatⱪinini kɵrdi. 12 Andin ular birliktǝ padixaⱨning aldiƣa berip pǝrman toƣrisida gǝp eqip:
— I aliyliri, ɵzliri: Ottuz kün iqidǝ ɵzliridin baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨdin yaki ⱨǝrⱪandaⱪ insandin birǝr nemini tiligǝn ⱨǝrⱪandaⱪ kixi xirlar ɵngkürigǝ taxlansun, degǝn bir pǝrmanƣa imza ⱪoyƣan ǝmǝsmu? — dǝp soridi.
Padixaⱨ: — Dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ ⱪildim, Media wǝ Pars ⱪanuni boyiqǝ pǝrmanni ɵzgǝrtkili bolmaydu, — dedi.
13 Andin ular padixaⱨⱪa jawabǝn:
— Yǝⱨudadin ǝsir elip kelingǝn kixilǝrdin ⱨeliⱪi Daniyal, i aliyliri, silini wǝ sili imza ⱪoyƣan pǝrmanni kɵzgǝ ilmaydu, bǝlki ⱨǝr kündǝ üq ⱪetim ɵz dua-tilawitini ⱪiliwatidu, — deyixti.
14 Buni angliƣan padixaⱨ ɵz-ɵzigǝ kayip, kɵngül ⱪoyup Daniyalni ⱪutⱪuxuxⱪa amal tapmaⱪqi bolup, u kün patⱪuqǝ ⱨǝrhil ⱪutⱪuzux amali üstidǝ izdinip yürdi.
15 Lekin ahirda u kixilǝr yǝnǝ ɵzara til biriktürüp padixaⱨning aldiƣa jǝm bolup uningƣa:
— I aliyliri, ɵzlirigǝ mǝlumki, Medialar wǝ Parslarning ⱪanuni dǝl xuki, padixaⱨning bekitkǝn ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪarari yaki pǝrmanini ɵzgǝrtixkǝ bolmaydu, — deyixti.
16 Xuning bilǝn padixaⱨning ǝmr ⱪilixi bilǝn Daniyal tutup kelinip, xirlar ɵngkürigǝ taxlandi. Padixaⱨ Daniyalƣa:
— Sǝn üzüldürmǝy ibadǝt ⱪilidiƣan Hudaying seni ⱪutⱪuziwalidu! — dedi.
17 Bir tax elinip, ɵngkürning aƣzi uning bilǝn etildi; Daniyalning ixliriƣa ⱨeqkim arilaxmisun dǝp uni padixaⱨ ɵz mɵⱨüri wǝ uning ǝmir-ǝmǝldarlirining mɵⱨürliri bilǝn mɵⱨürlidi. 18 Andin padixaⱨ ordiƣa ⱪaytip kelip keqini roza tutup ɵtküzdi; ɵzining toⱪal-kenizǝkliridin ⱨeqⱪaysisini ɵz yeniƣa kǝltürmidi, u keqiqǝ uhliyalmidi. □ «ɵzining toⱪal-kenizǝkliridin ⱨeqⱪaysisini ɵz yeniƣa kǝltürmidi» — yaki, «u ⱨeqⱪandaⱪ kɵngül eqixlarnimu ⱪilmidi». «u keqiqǝ uhliyalmidi» — aramiy tilida «uning uyⱪusi ⱪaqti». 19 Tang etixi bilǝnla padixaⱨ ornidin turup, aldirap xirlar ɵngkürigǝ bardi. 20 Padixaⱨ ɵngkürgǝ yeⱪinlixip azablanƣan ⱨalda Daniyalni qaⱪirip:
— Əy Daniyal, Mǝnggü Ⱨayat Hudaning ⱪuli, sǝn üzülmǝs ibadǝt ⱪilidiƣan Hudaying seni xirlardin ⱪutⱪuziwalmidimu? — dǝp towlidi.
21 Daniyal jawabǝn:
— I aliyliri, mǝnggü yaxiƣayla! 22 Hudayimning pǝrixtisini ǝwǝtip xirlarning aƣzini yumduruxi bilǝn ular manga ⱨeq ziyan-zǝhmǝt yǝtküzǝlmidi; qünki U mǝndin ⱨeqⱪandaⱪ ǝyib kɵrmidi. Aliylirining aldidimu mǝn ⱨeqⱪandaⱪ ziyan yǝtküzgüdǝk ix ⱪilmidim, — dedi.
23 Buni anglap padixaⱨ intayin huxal bolup, adǝmlirini Daniyalni ɵngkürdin elip qiⱪixni buyrudi. Xuning bilǝn ular Daniyalni ɵngkürdin elip qiⱪti. Uningdin ⱪilqǝ zedǝ-zǝhmǝt tapalmidi; qünki u Hudasiƣa tayanƣanidi. 24 Andin padixaⱨ buyruⱪ qüxürdi, nǝwkǝrliri Daniyalning üstidin xikayǝt ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisini tutup, ularni bala-qaⱪiliri wǝ hotunliri bilǝn ⱪoxup xirlar ɵngkürigǝ taxliwǝtti. Ular ɵngkür tegigǝ qüxüp bolmayla xirlar etilip kelip, ularning ustihanlirinimu qaynap ⱪiyma-qiyma ⱪiliwǝtti.
25 Xu ixtin keyin Darius padixaⱨ yǝr yüzidǝ turuwatⱪan ⱨǝrⱪaysi ǝl-yurt, ⱨǝmmǝ taipilǝr, ⱨǝr tilda sɵzlixidiƣan ⱪowmlarning ⱨǝmmisigǝ mundaⱪ pütük qüxürdi: —
«Ⱨǝmminglarƣa amanliⱪ exip-texip turƣay!
26 Mǝn uxbu yarliⱪni qüxürimǝnki, padixaⱨliⱪimdiki ⱨǝrbir yurttiki puⱪralar Daniyalning Hudasi aldida titrǝp ⱪorⱪsun!
— Qünki U Mǝnggü Ⱨayat Hudadur,
Mǝnggü mustǝⱨkǝm ɵzgǝrmǝstur,
Uning padixaⱨliⱪi ⱨalak ⱪilinmas,
Uning ⱨakimiyiti ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ bolidu.□ «Uning ⱨakimiyiti ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ bolidu» — aramiy tilida «Uning ⱨakimiyiti ahirƣiqǝ bolidu». ■ Dan. 2:44; 4:3; 7:14, 27; Luⱪa 1:33
27 U bala-ⱪazadin ⱪoƣdaydu wǝ ⱪutⱪuzidu,
U asmanlardimu, yǝr yüzidimu alamǝt-karamǝtlǝrni yaritidu,
U Daniyalni xirlarning qanggilidin ⱪutⱪuzdi».
28 Daniyalning bolsa xu ixlardin keyin Darius ⱨɵküm sürgǝn mǝzgildǝ, xundaⱪla Pars padixaⱨi Ⱪurǝx ⱨɵküm sürgǝn waⱪitlarda ixliri rawan yürüxti.
□6:1 «Padixaⱨ Darius pütün padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilix üqün...» — muxu «Darius»ning kim ikǝnliki toƣruluⱪ alimlar arisida talax-tartix bar. Bǝziliri uni parsliⱪ Ⱪorǝx, dǝp ⱪaraydu. Lekin muxu yǝrdǝ Darius «Medialiⱪ» deyilidu wǝ 31gǝ ⱪariƣanda, u Ⱪorǝxning ⱪol astida idi («Medialiⱪ Darius padixaⱨliⱪni ⱪobul ⱪildi» deyilidu). Uning salaⱨiyitini arheologlar tǝtⱪiⱪatliri bilǝn eniⱪlixi mumkin.
□6:7 «Aliylirining padixaⱨliⱪliridiki barliⱪ nazarǝtqi, waliy, wǝzir, mǝsliⱨǝtqi, ⱨakim wǝ ǝmǝldarlar...» — ularning bu bayanidiki «barliⱪ» degǝn sɵz yalƣanqiliⱪ idi; qünki Daniyal uning iqidǝ ǝmǝs idi, ǝlwǝttǝ.
□6:9 «Xuning bilǝn Darius pǝrmanni bekitip yarliⱪnamiƣa ⱪol ⱪoydi» — 9-ayǝtning toluⱪ mǝnisini bekitix tǝs. Aramiy tilida «Xuning bilǝn Darius pǝrman wǝ yarliⱪnamigǝ ⱪol ⱪoydi» deyilidu. Buningƣa ⱪariƣanda, ikki yazma yarliⱪ bolƣan bolsa kerǝk. Pars ordisidiki ⱪaidǝ-nizamlardin anqǝ hǝwirimiz bolmiƣaqⱪa, nemǝ üqün ikki yarliⱪ kerǝk bolidiƣinini bilmǝymiz.
□6:18 «ɵzining toⱪal-kenizǝkliridin ⱨeqⱪaysisini ɵz yeniƣa kǝltürmidi» — yaki, «u ⱨeqⱪandaⱪ kɵngül eqixlarnimu ⱪilmidi». «u keqiqǝ uhliyalmidi» — aramiy tilida «uning uyⱪusi ⱪaqti».
□6:26 «Uning ⱨakimiyiti ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ bolidu» — aramiy tilida «Uning ⱨakimiyiti ahirƣiqǝ bolidu».
■6:26 Dan. 2:44; 4:3; 7:14, 27; Luⱪa 1:33