□16:1 «شابات كۈنى ئۆتۈشى بىلەنلا» ــ شابات كۈنى شەنبە كۈنى كەچتە كۈن پېتىشى بىلەن باشلىناتتى. «... ئەيسانىڭ جەسىتىگە سۈرۈش ئۈچۈن خۇشپۇراقلىق بۇيۇملارنى سېتىۋالدى» ــ ياكى «ئەيسانىڭ جەسىتىگە سۈرۈش ئۈچۈن خۇشپۇراقلىق بۇيۇملارنى سېتىۋالغانىدى». بۇ ئىشقا قارىغاندا، ئاياللار ئۇنىڭ ئۆلۈمدىن تىرىلىدىغانلىقىنى ھېچ ئويلاپ باقمىغانىدى!
■16:1 مات. 28:1؛ لۇقا 24:1؛ يـۇھ. 20:1.
□16:2 «ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى» ــ يەنى يەكشەنبە كۈنى.
■16:5 مات. 28:2؛ يـۇھ. 20:12.
■16:6 مات. 28:5؛ لۇقا 24:5.
□16:7 «..بېرىڭلار، ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىغا ۋە پېترۇسقا: «ئۇ گالىلىيەگە سىلەردىن ئاۋۋال بارىدىكەن؛ ئۇ سىلەرگە ئېيتقىنىدەك، سىلەر ئۇنى شۇ يەردە كۆرىدىكەنسىلەر» دەڭلار» ــ ماركۇس بىۋاسىتە دېمىگىنى بىلەن ھەممىمىز بۇ سۆزلىگۈچى «ياش ئادەم»نى پەرىشتە دەپ بىلىمىز (5-ئايەتنى كۆرۈڭ).
■16:7 مات. 26:32؛ 28:10؛ مار. 14:28؛ روس. 1:3؛ 13:31؛ 1كور. 15:5.
□16:8 «ھېچكىمگە ھېچنېمىنى ئېيتمىدى» ــ مەنىسى، بەلكىم مۇخلىسلىرىدىن باشقا ھېچكىمگە ئېيتمىدى (مەسىلەن، «مات.» 8:28، 10نى كۆرۈڭ).
■16:8 مات. 28:8؛ لۇقا 24:9؛ يـۇھ. 20:18.
□16:9 «ئەيسا ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى تاڭ سەھەردە تىرىلگەندىن كېيىن، ئاۋۋال ماگداللىق مەريەمگە كۆرۈندى. ئۇ ئەسلىدە ئۇنىڭدىن يەتتە جىننى ھەيدىۋەتكەنىدى...» ــ 9-20-ئايەتلەر ئىككى قەدىمىي كۆچۈرمىدىن باشقا، ھەممە كۆچۈرمىلەردىن تېپىلىدۇ. بىز ئۇلارنىڭ «ماركۇس»نىڭ ھەقىقىي بىر قىسمى ئىكەنلىكىگە ھېچ گۇمانىمىز يوق؛ بىراق مۇشۇ يەردە سەھىپە چەكلىمىسىدىن تولۇق ئىسپات كەلتۈرەلمەيمىز. ئىنگلىزچە بىلىدىغان ئوقۇرمەنلەرنىڭ «دېن بۇرگون»نىڭ ««ماركۇس»نىڭ ئاخىرقى ئون ئىككى ئايەتلىرى» دېگەن كىتابىنى ئىنتېرنېتتىن تاپالايدىغانلىقىغا ئىشىنىمىز.
■16:9 لۇقا 8:2؛ يـۇھ. 20:14،16.
■16:12 لۇقا 24:13.
■16:14 لۇقا 24:36؛ يـۇھ. 20:19؛ 1كور. 15:5.
■16:15 مات. 28:19؛ يـۇھ. 15:16.
■16:16 يـۇھ. 3:18؛ 12:48.
□16:17 «يېڭى تىللار» ــ دېمەك ئۆزى ئۆگەنمىگەن تىللار. «روس.» 4:2-11نى، «1كور.» 12-، 14-بابنى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئىزاھاتلارنى كۆرۈڭ.
■16:17 لۇقا 10:17؛ روس. 2:4؛ 5:16؛ 8:7؛ 10:46؛ 16:18؛ 19:6،12.
□16:18 «ئۇلار يىلانلارنى قوللىرىدا تۇتىدۇ...» ــ مەسىلەن، «روس.» 3:28-6نى كۆرۈڭ. «ئېتىقاد قىلغانلارنىڭ ئىزلىرىغا مۇشۇنداق مۆجىزىلىك ئالامەتلەر ئەگىشىپ ھەمراھ بولىدۇ... ... قوللىرىنى بىمارلارغا تەگكۈزۈپ قويسا، كېسەللىرى ساقىيىپ كېتىدۇ» ــ ئېنىقكى، ئېتىقاد قىلغۇچىلار ئۈچۈن «مۆجىزىلىك ئالامەتلەر» مەسىھكە ئىمان-ئىشەنچ كەلتۈرگەندىن كېيىنلا كېلىدۇ («مۇشۇنداق مۆجىزىلىك ئالامەتلەر ئەگىشىپ ھەمراھ بولىدۇ» (17-ئايەت)). «ئالامەتلەرنى كۆرسەم، ئاندىن ئىشىنىمەن» دېگۈچىلەر ھەردائىم كۆپ، ئەلۋەتتە.
■16:18 لۇقا 10:19؛ روس. 28:5، 8.
□16:19 «شۇڭا رەب ئۇلارغا بۇ سۆزلەرنى قىلىپ بولغاندىن كېيىن، ئاسمانغا كۆتۈرۈلدى، خۇدانىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇردى» ــ «شۇڭا» ــ رەب ۋەدە قىلغان «مۆجىزىلىك ئالامەتلەر» پەقەت مۇقەددەس روھ ئارقىلىق بولاتتى؛ ئۇ ئەرشكە كۆتۈرۈلمىگەن بولسا، مۇقەددەس روھ كېلەلمەيتتى. شۇڭا (ئۆز سۆز-كالامىنى ئىسشپاتلايدىغان مۆجىزىلىك ئالامەتلەرنى مۇمكىن قىلىش ئۈچۈن) ئۇ ئەرشكە كۆتۈرۈلمىسە بولمايتتى.
■16:19 لۇقا 24:50،51؛ روس. 1:9.
□16:20 «رەب ئۇلار بىلەن تەڭ ئىشلەپ...» ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە «رەب ئەيسا ئۇلار بىلەن تەڭ ئىشلەپ...» دېيىلىدۇ.
■16:20 روس. 1:2؛ 14:3؛ 1تىم. 3:16؛ ئىبر. 2:4.