ACTS
NAA HEHEUNA NAA APOSOL
TE HAKATAAKOTO TE LAUPEPA NEI
Naa Heheuna naa Aposol ko te ssoa te laupepa ni sissia mai i Luke. Te tahito taratara i te laupepa nei e taratara i te ara naa tama ni tautari ki Jesus imua, teelaa ni usuhia TeAitu Tapu, ni hakaea te Lono Taukareka iaa Ia “iloto Jerusalem, aa vaaroto naa matakaaina i Judea, Samaria, aa i naa kina hakkaatoa i te maarama nei”. (1.8) Te laupepa nei e taratara i te kaamata iho te lotu raa i te kanohenua naa Jew, no hakataka no illoa naa tama hakkaatoa i te maarama nei. Ttama ni sissii te laupepa nei e mee ma ki hakailoa ake ki naa tama teelaa ma ki ppau naa taratara nei, teenaa maa naa tama e lotu i TeAtua raa seai maa ni tama e mee ma ki hakahitia laatou naa hakamau i Rome, seai. A ia e taratara maa te lotu naa Jew raa, teenei e ttino i naa hakattina te henua i Christ.
Naa Heheuna naa Aposol e lavaa te vaaea ki takkoto ki naa tahito taratara e toru, teelaa e taratara i te ara te Lono Taukareka i Jesus raa ni tarataraina aa i te hakamasike ana te lotu TeAtua: (1) Te kaamata iho te lotu raa iloto Jerusalem imuri te ahe ana Jesus ki te lani; (2) Te lotu raa e ttoha ki naa kina hakkaatoa iloto Palestine; (3) Te lotu raa ku ttoha hoki ki naa matakaaina tammaki no tae ki Rome.
Te taratara e lasi e tarataraina mai i Naa Heheuna naa Aposol raa, teenaa ko naa heheuna naa mahi TeAitu Tapu raa i naa tama e lotu i TeAtua. Naa tama naa ni tauria naa mahi TeAitu Tapu raa i te aso te Pentekos, teenaa te kanohenua TeAtua ma naa tama hakamaatua laatou naa ni tauria naa mahi TeAitu Tapu raa i naa vana teelaa e tarataraina iloto te laupepa nei. Naa akonaki mua i Christ raa e tarataraina mai iloto naa akonaki iloto te laupepa nei, aa naa vana ni ssura teelaa e sissia iloto Naa Heheuna naa Aposol e huri ake i te haimahi naa taratara nei iloto naa ora naa tama e illoa i Christ aa i naa meemee hakapaa naa tama te lotu.
Naa takkoto naa taratara iloto te laupepa nei
Naa aposol ku tanatana ki oo no hakaea te Lono Taukareka 1.1–26
a. Te taratara hakamaatua hakaoti Jesus ni purepure ake ki ana aposol 1.1–14
b. Ttama e tukua ki suia Judas 1.15–26
Te Lono Taukareka e tarataraina iloto Jerusalem 2.1—8.3
Te Lono Taukareka e tarataraina vaaroto Judea ma Samaria 8.4—12.25
Naa heuna Paul 13.1—28.31
a. Te horau mua ana Paul no mee naa heuna TeAtua 13.1—14.28
b. Naa aposol raa e kkutu no taratara i Jerusalem 15.1–35
c. Te ssoa te horau Paul no mee naa heuna TeAtua 15.36—18.22
d. Te ttoru naa horau Paul 18.23—21.16
e. Paul e karapusi i Jerusalem, Sisaria, aa i Rome 21.17—28.31
1
Jesus ku ahe ki te lani.
1 Kiaa koe Tiofilus.✡ Lk 1.1-4
I taku pepa mua ni sissii raa, nau ni taratara i naa akonaki aa ma naa vana hakkaatoa Jesus ni mee i tana saaita ni kaamata i ana heuna 2 no tae ki tana saaita ni toa ki te lani. I tana saaita seki toa are ki te lani raa, a Ia ni kauake hakaoti ana taratara iloto naa mahi TeAitu Tapu ki naa taanata teelaa ni tukua a Ia ki heheuna ma ni aposol aana. 3 Ni aso iloo e matahaa, imuri tana mate ana, a Ia ni hakasurasura peenaa ki ana aposol, ka mee te kau vana no illoa naa tama naa maa Ia e ora maaoni. Naa tama naa ni kkite i aa Ia, teenaa a Ia ki taratara ake i naa tiputipu te Nohorana TeAtua. 4 I te saaita tokotasi laatou ni nnoho ka kkai hakapaa raa, a Ia ni taratara hakamaatua ake ki laatou: “Kootou nnoho ka ttari i Jerusalem. Kootou ttari ki kauatu naa mahi TeAtua ni purepure atu ki kootou imua, teenaa ko taku mee ni taratara atu ki kootou.✡ Lk 24.49 5 John ni hakaukau tapu te kanohenua ki te vai, aa i naa aso koi imuri nei, kootou ma ki hakaukauria ki TeAitu Tapu.”✡ Mt 3.11; Mk 1.8; Lk 3.16; Jn 1.33
6 Te saaita Jesus ma ana aposol naa ni kkutu hakapaa, naa tama naa ki vasiri ake, “TeAriki. I te saaita nei raa koe ma ki hakanoho se tuku hoou ki roorosi i maatou te kanohenua Israel?”
7 Jesus ki mee ake, “Te Tamana soko Ia e tuku te ssao naa vana hakkaatoa ki ssura, aa teenaa seai ni mee kootou ki illoa maa naa vana naa ma ki ssura i te ssao hea. 8 Tevana iaa te saaita TeAitu Tapu raa ma ki hano iho no tau i kootou raa, kootou ma ki ttaka ma naa mahi TeAtua. Teenaa kootou ma ki hakaea ki te henua iaa nau iloto Jerusalem, vaaroto naa matakaaina i Judea ma Samaria, aa i naa kina hakkaatoa iloto te maarama nei.”✡ Mt 28.19; Mk 16.15; Lk 24.47-48 9 Kimuri koi ana taratara nei raa, naa tama ni ttuu i te kina naa ni ttoka i ana saaua ki te lani no uuhia iloo te uruaoa, teenaa see kkite iloo laatou iaa Ia.✡ Mk 16.19; Lk 24.50-51
10 Te saaita naa tama naa ni ttoka i naa hano Jesus ki te lani raa, te takarua taanata e uru ki naa kkahu e makkini ni hakateki lokoi no ttuu ake i te vasi laatou. 11 Te takarua naa ki mee ake, “Naa tama i Galilee, kootou e ttuu ai ka ttoka ki te lani? Jesus, te tama ni toa TeAtua i kootou ki te lani raa ma ki ahemai hoki. I tana saaita ma ki ahemai raa, kootou hakkaatoa ma ki kkite iaa Ia, e mee pee ko naa kkite kootou i ana hano ki te lani.”
Matthias e tukua ki suia Judas
(Mt 27.3-10)
12 Ki oti raa massike iloo naa aposol naa i te Mouna naa Oliv no ahe ki Jerusalem, see mmao i te kina naa. 13 Naa tama naa ni ttae atu ki Jerusalem no oo iloo no kkake ki te tamaa hare laatou e nnoho ai. Naa tama naa ko Peter, John, James, Andrew, Philip, Thomas, Bartolomiu, Matthew, James te tama Alpius, Simon te tama see hiihai maa te kaaman Rome ki roorosi i Israel, aa ko Judas te tama James.✡ Mt 10.2-4; Mk 3.16-19; Lk 6.14-16 14 Naa tama naa maraa e kkutu hakapaa i te kau saaita no mee naa taku laatou ki TeAtua, aa naa haahine raa ma Mary, te tinna Jesus, aa ma naa taaina Jesus raa maraa e hakauru atu ki laatou.
15 Ni llaka ana aso raa, naa tama e lotu i TeAtua raa ni kkutu no lotu. Te kooina hakkaatoa ni kkutu raa e tae te lau maa te tino rua naa tama. Teenaa Peter ni masike no tuu ka taratara. 16 “Aku taaina nei, naa taratara TeAitu Tapu raa ni kaumai David imua, teenaa maa naa roorosi te Hare Tapu TeAtua raa ma ki taakina ake Judas no tauhia Jesus. Teenei te ssao naa taratara te Laupepa Tapu naa ni ttino maaoni. 17 Judas se tama ni hai i te kaavena taatou, i aa ia ni tukua ki heheuna hakapaa ma taatou.”
18 Judas ni too ana mane i tana vana hakallika ni mee naa, teenaa taavi iloo tana kerekere. Teenaa ko tana kina ni leiho no mate; tana manava ni mahaa no ppuu mai ana vaavaa ki taha.✡ Mt 27.3-8 19 Naa tama hakkaatoa i Jerusalem raa ni llono te vana ni mee naa, teenaa ki taapaa laatou te kerekere naa ki Akeldama, te taratara laatou e mee maa ‘te Kerekere te Ttoo.’
20 “Naa taratara nei e takkoto iloto te laupepa naa Ahu David:✡ Ps 69.25, 109.8
‘Tana hare raa ki tuu hua,
see hai tama ki noho iloto te hare naa.’
Te laupepa naa e sissii hoki peelaa:
‘Tiiake telaa tama ki suia te ssao te tama naa.’
21-22 “Teenaa taatou ki tini se tama ki hakapaa mai ki taatou no hakaea i te masike TeAriki Jesus i te mate. Te tama naa ki mee maa se tama ni taka ma taatou kaamata mai i te saaita John ni hakaukau tapu Jesus raa no tae ki te saaita TeAtua ni toa a Ia Jesus i taatou.”✡ Mt 3.16; Mk 1.9, 16.19; Lk 3.21, 24.51
23 Teenaa tini iloo naa tama naa te takarua taanata. Te tama tokotasi ko Joseph, ttama e taapaa hoki ma ko Barsabas. Telaa inoa aana hoki ko Justus, aa telaa tama iaa ko Matthias. 24 Teenaa ki taku naa tama naa, “TeAriki, koe e iloa i naa mannatu naa tama hakkaatoa, teenaa hakaari mai too tama e hiihai i te takarua nei 25 ki heheuna iaa koe ma se aposol ki suia Judas, te tama ni hano ki te kina e tau ma ia.” 26 Ki oti raa mee iloo naa tama raa laatou taffao ki naa tamaa hatu ki hiri se tama i te takarua naa, teenaa te tama ni tukua laatou ki heheuna ma laatou raa ko Matthias.