Yoowaana
Taayta
Siriintēēt, yēē /kikēēsirē āk wōlēē /kikēēsirēē: Kisirē ꞉lēbkēēyiintēēt Yoowaana kitaabuuni. Kisir kiyēē kikāsēē koonyekyii nkit. /Kiisōōtyinē kule kisirēē Ēfēēsō ām kēnyiitaab 90-96 KK.
Kiyēē mii āriit: Kurubta keey āk kiyēē kimwooy ꞉Yoowaana nkit, kisirē kitaabuuni sukung'eet kōōyēnchi ꞉biiko kule Kāārārookiintēēt ꞉Yēēsu ānku lakwataab Yēyiin, sukunyōōr ꞉icheek soboontaab kibchuulyo yoo keekaasee keey inee (kur. 20:31). Toowu ꞉kitaabuuni wuu nyēē tyēēn kung'āloolēē Yēēsu kule Ng'ālyoontēēt, nyēē kirōōrōōtunēē ꞉soboonto ām kibkōōnkōy /kumanaakeeyey kiy ake tukul. Ibooru mbo ꞉Yoowaana kwōng'uutēk tukul chēē kiyey ꞉Yēēsu āk wōlēē kikwiilta keey āk Yuutayeek alak choo kimātinyē kāāyēnēēt. Ng'āloolēē ꞉kurkeetaab 13-17 tilyaanateet nyēē kiboontēē keey ꞉Yēēsu āk rubiikyii āk kiyēē kimwoochi kwēēmowuunoo /kumānāākēēnāmē.
Kiyēē āmu: Kōōkiimē ꞉Mataayo kule Kāārārookiintēētaab Yuutayeek ꞉Yēēsu, ānkwoorōōru ꞉Māārkō āk Luuka kule yēchinē ꞉Yēēsu Yēyiin yiisyēēt ānku chii, ikiimē ꞉Yoowaana kule Yēēsu ku Yēyiin ānkwoorōōr yiisyēēnyii āk soboonnyii tukul kōōyyoong'unēē yooto. Ng'āloolēē ꞉Yoowaana Yēēsu kōōboorunēē kitōōntōyēēn. Kuurē kule lēbkēēyyēēt, āmnyoontēēt, bēēko, kurkeet, ākiintēēt, musābiibuut, chamateet āk alak chēē chaang'. Māchē ꞉Yoowaana kule nto ris kiyēē āmu ꞉kitaabuunek chuut alake choo bo taay ām Kiirootyaani Lēēl. Kunyoo, twēchē tukuuk chēē manaang'alaalee ꞉chuut. Nto subak, ‑mēēyēēchinē ng'aleek chēē kiikutwech ꞉siriik chuut alake bo lōkōōywēk chēē kāroomēch. /Kēēmwooyē kule imukuulē Yoowaana 3:16 Biibilyaa tukul kuuyu ibooru ꞉kērēywoontooni ng'aleekaab Kiriistō kule, “Kicham ꞉Yēyiin kōōrooni miisin kut kukōōn lakwanyii nyooto akeenke baateey sukung'eet ꞉chii ake tukul nyoo ikoosēē keey lakwanaa mēēbērē mākubot, nteenee mākunyōōr soboontaab kibchuulyo.”
1
Kichokōōboor ꞉Yēēsu wōlēē wuu ꞉Yēyiin
Ām taayta, kimiitē ꞉Ng'ālyoontēēt. Kiboonto keey ꞉Ng'ālyoontoonoo āk Yēyiin. Ki Yēyiin ꞉Ng'ālyoontoonoo, ānkiboonto keey āk Yēyiin. Toowu. 1:1—2:4; Yoowa. 17:5; Filib. 2:6; 1Yoowa. 1:1-2
/Kikeeyey kiy ake tukul kubununēē inee. Nto kimā inee, nto mānāātook ꞉kiy ake tukul nyoo kiikutook. Yoowa. 1:10; 1Kōōr. 8:6; Kolos. 1:16-17; Ibu. 1:2 Chōōnēē ꞉soboonto wōlēē mii ꞉inee. Kiyibchi ꞉sobooniitēnyi biiko lēbkēēyyēēt. Yoowa. 5:26; 8:12 Ikwēnyē ꞉lēbkēēyyoonoo mēēnānēēt, āmālukuyē ꞉mēēnānēēt lēbkēēyyēēt.
Kichō ꞉chiito ake nyēē kiiyook ꞉Yēyiin. /Kikēēkuurēē chiichoo Yoowaana. Mat. 3:1; Māārkō 1:4 Kichokōōboorchinē ꞉Yoowaana biiko lēbkēēyyoonoo, sukung'eet kōōyēnchi. Kichokōōboorchinē ꞉Yoowaana biiko kurubta keey āk lēbkēēyyoonooto āmēēbērē ki inee ꞉lēbkēēyyoonoo. Yoowa. 1:20 Kichōōnii ꞉lēbkēēyyoonoo kōōrēēt sukulēbkēēchi chii ake tukul. Yoowa. 8:12
10 Kichō ꞉Ng'ālyoontoonoo kōōrēēt nyoo /kikēēyēyē kubununēē inee, nteenee kimēēnkētē ꞉kōōrēēt kule ki ng'oo ꞉inee. Yoowa. 17:25 11 Kichō kōōrēēnyii nteenee kitay ꞉biiko kutaach 12 nteenee mii ꞉biiko alake chēē kitaach inee ankookaasee keey. Kichāmchi bichooto kuyēk lōkōkaab Yēyiin. Kala. 3:26; 4:5; Ēfēēs. 1:5; 1Yoowa. 3:1 13 Mānāāyēk ꞉bichoo lōkōkaab Yēyiin kuu wōloo māktooy ꞉chii leekwa nto kuu yoo sichē ꞉chii leekwa, nteenee Yēyiin nkit ꞉nyēē yēyē bichoo kuyēk lōkōkyii. Yoowa. 3:5-6; 1Bēt. 1:23
14 Kichokuyēk ꞉Ng'ālyoontoonoo chii, kēēming'tē keey ankeekas wōōyinnyii, wōōyin nyoo nyōōrtooy ꞉wēēro nyēē akeenke baateey wōlēē mii kwaan. Kichāmē biich kuchurta ānkiyib manta. Chuy. 34:6; Kala. 4:4; Filib. 2:7; 1Tēm. 3:16; Ibu. 2:14; 1Yoowa. 4:2; 1:1-3
15 Inee ꞉nyoo kyoomtooy ꞉Yoowaana kukuurchinē barak kule, “Inee nyoo kyāāmwooyē kule mākuchō ām lētuunyuu nyēē boonto kāāmuukēywēēk kubiira, kuuyu kimii /kumānāākēēsichoo.” Yoowa. 1:30 16 /Kikiibēruurēēch acheek tukul kōōliikto kubo chamateet tukul nyēē boontēēnēēch ꞉chiichoo. 17 Kikōōnēēch *꞉Muusa kiruutēk, kuyibwēēch ꞉Kāārārookiintēēt Yēēsu chamateet āk manta. Chuy. 31:18; Yoowa. 7:19 18 Māmii ꞉chii nyēē kiikukas Yēyiin, nteenee lakwaniitēnyi sālu Yēyiin ꞉nyēē kiikukas. Kiboonto keey Kwaan ānkiikōōboorwēēch wōlēē wuu ꞉Yēyiin. Chuy. 33:20; Mat. 11:27; Yoowa. 6:46; 14:8-9; 1Tēm. 6:16; 1Yoowa. 4:12
Yēytooyiintēētaab kēēltaab Yēēsu
(Mataayo 3:1-12; Māārkō 1:1-8; Luuka 3:1-18)
19 Nto mii bēsyēēt ake kōōyookto ꞉kāāntōōyikaab Yuutayeek mbo kibkōrōs āk biiko alak choo kibo kōōtaab Laawi kuba wōlēē kimii ꞉Yoowaana bokuteebee kule inee ku ng'oo. 20 Kiichuurta kule, “Mā anii *Kāārārookiintēēt.” 21 Yooto kuteebee ꞉bichoo kule, “Ara, inyiing' ku *Eliiya?” Kumwooy kule, “Acha.” /Keeteebee subak kule, “Ara inyiing' ku *wōōrkooyoontoonoo bo Yēyiin nyoo king'āloolēē ꞉Muusa.”* Kikānyoonu ꞉Yuutayeek kuchō ꞉wōōrkooyoontēēt nyēē wuu Muusa. Kas Kiruutēk 18:15 āk nyēbo Malaki 4:5. Kulē, “Anii mbonō.” Mat. 11:14; Yoowa. 6:14 22 Nto mii yoo nanyuun, kumwooy ꞉bichoo kule, “Ānkiimwoowēēch, inyiing' ku ng'oo? Imwoowēēch subokiiboorchi biiko choo kēēyookwēēch. Imāchē bokiibaartiing' kule inyiing' ku ng'oo naas?” 23 Kuwālchi ꞉Yoowaana bichoo kule: Anii nyoo king'āloolēēnoo *꞉Isaaya kumwooyē kule,
“Miitē ꞉kuut nyēē kuuru ām suurkwēēn kule,
‘Ōchuulchi Mokoryoontēēt kēēlto.’ ”
24 Ki Farisaayeek ꞉bichoo kiiyooktooyiisyē. 25 Kiteebee ꞉bichoo /kikiiyooktooy Yoowaana kule, “Yoo mā inyiing' Kāārārookiintēēt āmēēbērē inyiing' ku Eliiya, nto ku wōōrkooyoontoonoo bo Yēyiin, ām nee yu ibātisāniisyē?” 26 Kuwālchi ꞉Yoowaana bichooto kule, “Ābātisāniisyēē ꞉anii bēēko, nteenee miitē ꞉chii nyēē ōboontē keey āmōōnkētē. 27 Inee ꞉nyēē āmiitē āyēytoochinē kēēlto ānku wōō nyēē ‑māāyēmē mbo kut ārēēkyi kwēyōōnik.” 28 Kiyēyāksēē ꞉ng'aleechu tukul Beetannyaa ām biitēēt ake nyēbo āynēētaab Yoortaan, wōlēē kimii ꞉Yoowaana kōōbātisāniisyēē. Yoowa. 10:40
Mēēnkit ꞉Yēēsu nyēbo Yēyiin
29 Yu kāyyēēkunēē, kukas ꞉Yoowaana Yēēsu kuchōōnii. Yooto kumwooy kule, “Ong'nyiin *Mēēnkit nyēbo Yēyiin nyēē inēmtooy ng'ōōkiswookikaab kōōrēēt. Isa. 53:6-7; Yoowa. 1:36; 1Bēt. 1:19; 1Yoowa. 2:2; Ng'oong'. 5:6 30 Inee ꞉nyoo kyāāmwooyē kule, ‘Miitē kuchōōnii ꞉chii nyēē boonto kāāmuukēywēēk kubiira, kuuyu kimii ꞉inee /kumānāākēēsichoo.’ Yoowa. 1:15 31 Kōmāānkētē ꞉anii chiichoo, nteenee kichāābātisānēē biiko bēēko sukōōnkēt ꞉biikaab *Isrāyēēl.” 32 Nto mii yoo, kumwooy ꞉Yoowaana kule: “Kaakas kurēku ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin nyēē wuu chēēbtuukē ānkōōbutyi Yēēsu. Māārkō 1:10 33 Nto kōmēēboorwoo ꞉Yēyiin, nto kōmāānkētē inee. Kōōyookwoo ꞉Yēyiin chāābātisāniisyēē bēēko, kimwoowoo kule, ‘Yoo keekas chii nyēē kēēbutyi ꞉Tāmirmiryēēnyuu, ku nyooto ꞉nyēē mākubātisāniisyēē Tāmirmiryēēt.’ 34 Manta kyaakas ng'aleechu ānkāāmwoowook kule Lakwataab Yēyiin ꞉chiichooto.” Mat. 3:17; 27:54; Yoowa. 1:49; 5:19-23; 10:36; 11:27; 20:31; 5:18; Yēyuut. 9:20
Rubiikaab Yēēsu chēbo taayta
35 Yu kāyyēēkunēē, kimii ꞉Yoowaana kukēēyyo subak ākoo rubiik āyēēng'. 36 Kumii ꞉Yēēsu kumurē yooto, kumwooy ꞉Yoowaana kule, “Ong'nyiin *Mēēnkit nyēbo Yēyiin!” Yoowa. 1:29 37 Yu kakas ꞉rubiichoo bo Yoowaana kuu nyooto kubakaakta inee ankurub Yēēsu. 38 Kuweech keey ꞉Yēēsu ankuteebee kule, “Ōchēēng'ē nee ēē?” Kulēēnchi ꞉bichoo Yēēsu, “Iminyē ānō ꞉inyiing' ōō, Kāānēētiintēēt?” 39 Kumwoochi ꞉Yēēsu kule, “Okwaa bookas.” Kimii ꞉asiista ang'wan nyēbo kōrrōōn. Kiyēyiisyēē ꞉Yoowaana kāāyiitiisyēētaab āsiiswēk kurubē nyēbo Rooma. Asiistaab taman ām icheek ku nyēbo ang'wan ām acheek. Kibeeta keey wōlēē kiminyē nto yityo, kōōbuurto keey bēsyoonooto.
40 Akeenke ām bichoo āyēēng' ku Antereeya nyoo ki ng'eetaabkaametiitaab Simōōni. 41 Kiwokucheeng'aat ꞉Antereeya ng'eetaabkaamet Simōōni nto yu nyōōru kumwoochi kule, “Kookeekas Meesaaya.” (Kerkeey ꞉kaaynaani bo ‘Meesaaya’ yoo /kakeemwa ām kuutiitaab Kirikiik kule *Kiriistō, (nyēē ng'aabaat) kōōbooru kule Kāārārookiintēēt.) Yoowa. 4:25 42 Yooto kuwēēto ꞉Antereeya ng'eetaabkaam Simōōni wōlēē mii ꞉Yēēsu. Kōōrōōtoot ꞉Yēēsu Simōōni ānkumwooy kule, “Inyiing' ku Simōōni araab Yoowaana nteenee +/mākēēkuurēēniing' Keefa.” (Ibooru kaaynaani bo ‘Keefa’ ām kuutiitaab Kirikiik kule Bētērō, nyēē ibooru kule Rwaa.) Māārkō 1:16-18 Mat. 10:2; 16:18
Kikuur ꞉Yēēsu Filibō ākoo Nāātānnyēēl
43 Yooto kāyyēēkunēē, kumach ꞉Yēēsu kuwo Kalilaaya. Yu kātuuyēē Filibō kumwoochi kule, “Irubwaa.” 44 Kibo ꞉nkinee Filibō *kiriinkēētaab Beetsaayta wōloo kiminyē ꞉Antereeya ākoo Bētērō. 45 Kicheeng' ꞉Filibō Nāātānnyēēl nto nyōōru kumwoochinē kule, “Kookeekas Kāārārookiintoonoo king'āloolēē *꞉Muusa ankung'alaalee nkicheek *꞉wōōrkooyikaab Yēyiin. Chiichooto ku Yēēsu araab Yōōsēēf nyēbo *kiriinkēētaab Nāāsārēēt.” Kiruu. 18:15, 18; Isa. 9:6; 42:1-4; Ēsēk. 34:23; Miika 5:2-4 46 Yooto kuteeb ꞉Nāātānnyēēl kule, “'Kēēlē nee ōō! Mii nkinee ꞉kiy nyēē karaam Nāāsārēēt?” Kumwoochi ꞉Filibō Nāātānnyēēl kule, “Chōō cheekas.” 47 Yu kakas ꞉Yēēsu Nāātānnyēēl kuchōōnii, kung'alaalee kule, “*Isrāyēēliintēēt nyi nanyuun ꞉nyēē sikēn āmātinyē lembech.” 48 Kuteebee ꞉Nāātānnyēēl Yēēsu kule, “'Kēēnkētēēnoo nee?” Yooto kuwālchi ꞉Yēēsu kule, “Kāākāsyiing' *mutiiniit keel kutoombo kukuuring' ꞉Filibō.” 49 Yooto kumwooy ꞉Nāātānnyēēl kule, “Kāānēētiintēēt, inyiing' Lakwataab Yēyiin, Bāytooyiintēētaab *Isrāyēēliik.” Yoowa. 1:34; 12:13 50 Kumwoochi ꞉Yēēsu kule, “!Keechamtaa kuuyu kāāmwoowuung' kule kāākāsyiing' mutiiniit keel. +Meekas chēē chaang' chēē wōōyēch kusiir chuutēchu. 51 !Kāāmwoowook, +mookas barak kuyootāktōōs. +Mookas kurēkyoo anii *Wēritaab Chii, ꞉malayikaanikaab Yēyiin ānkuloong'tooy.” Mat. 3:16

1:2 Toowu. 1:1—2:4; Yoowa. 17:5; Filib. 2:6; 1Yoowa. 1:1-2

1:3 Yoowa. 1:10; 1Kōōr. 8:6; Kolos. 1:16-17; Ibu. 1:2

1:4 Yoowa. 5:26; 8:12

1:6 Mat. 3:1; Māārkō 1:4

1:8 Yoowa. 1:20

1:9 Yoowa. 8:12

1:10 Yoowa. 17:25

1:12 Kala. 3:26; 4:5; Ēfēēs. 1:5; 1Yoowa. 3:1

1:13 Yoowa. 3:5-6; 1Bēt. 1:23

1:14 Chuy. 34:6; Kala. 4:4; Filib. 2:7; 1Tēm. 3:16; Ibu. 2:14; 1Yoowa. 4:2; 1:1-3

1:15 Yoowa. 1:30

1:17 Chuy. 31:18; Yoowa. 7:19

1:18 Chuy. 33:20; Mat. 11:27; Yoowa. 6:46; 14:8-9; 1Tēm. 6:16; 1Yoowa. 4:12

*1:21 Kikānyoonu ꞉Yuutayeek kuchō ꞉wōōrkooyoontēēt nyēē wuu Muusa. Kas Kiruutēk 18:15 āk nyēbo Malaki 4:5.

1:21 Mat. 11:14; Yoowa. 6:14

1:28 Yoowa. 10:40

1:29 Isa. 53:6-7; Yoowa. 1:36; 1Bēt. 1:19; 1Yoowa. 2:2; Ng'oong'. 5:6

1:30 Yoowa. 1:15

1:32 Māārkō 1:10

1:34 Mat. 3:17; 27:54; Yoowa. 1:49; 5:19-23; 10:36; 11:27; 20:31; 5:18; Yēyuut. 9:20

1:36 Yoowa. 1:29

1:39 Kiyēyiisyēē ꞉Yoowaana kāāyiitiisyēētaab āsiiswēk kurubē nyēbo Rooma. Asiistaab taman ām icheek ku nyēbo ang'wan ām acheek.

1:41 Yoowa. 4:25

1:42 Māārkō 1:16-18

1:42 Mat. 10:2; 16:18

1:45 Kiruu. 18:15, 18; Isa. 9:6; 42:1-4; Ēsēk. 34:23; Miika 5:2-4

1:49 Yoowa. 1:34; 12:13

1:51 Mat. 3:16