13
Ta Vizata meke Ta Garunu Taloa sari Banabasi e Saula
Koasa ekelesia pa Anitioki si koa dia si kaiqa poropita, meke na tie variva tumatumae pa zinama te Tamasa. Arini sari Banabasi, e Simione sapu poza nia “tie muho” rini, meke e Lusiasi sa tie pa Saerini, e Manaeni sapu ta pausuna meke noma sage turaṉia se Herodi d, meke se Saula. Totoso va madi si arini pa ginani, meke vahesia rini sa Baṉara, si zama sa Maqomaqo Hope koa rini, “Mi vizata vata kalei sari Banabasi e Saula, pude la tavetia sa tinavete sapu ele poni ni Rau,” gua si Asa. Ke sipu beto madi pa ginani meke varavara rini, si va oponi limadi rini sari kara, meke tiqe garunu taloa ni.
Banabasi meke Saula pa Nusa Saeparasi
Meke sipu ta garunu koasa Maqomaqo Hope sari Banabasi e Saula, si la pa Selusia sari kara, meke la suraṉa pa keke vaka tepetepe, meke toka karovo la pa nusa Saeparasi sarini. Totoso la hogoto rini pa vasileana Salamisi, pa nusa Saeparasi, si tarae nia ri kara sa zinama te Tamasa koari na sinaqoqi tadi na tie Ziu vasina. Luli koa rini se Zone Maka, pude toka ni pa tinavete.
Ene karovia rini sa nusa Saeparasi osolae kamoa rini sa vasileana pa Paposi. Vasina si tutuvia rini si keke tie matemateana, pozana si e Ba-Zisu* Sa ginuana sa pozapoza “Ba” pa zinama Hiburu si na “tuna”. Soku tie koari na tie Ziu si ta pozae “Zisu”. Se “Ba-Zisu” hie si keke tie matemateana. Keke tie Ziu si asa, sapu na poropita kokohana. Keke baere soti tanisa Qavuna Seqiasi Paulasi pa nusa Saeparasi si asa. Keke tie bokabokana se Paula. Tioki sa Qavuna hie sari Banabasi e Saula, sina hiva avosia sa sa zinama te Tamasa. Ba hukati sa tie matemateana sari kara. Sa pozana sa tie matemateana hie pa zinama Quriki si e Elimasi. Podekia e Elimasi pude hukatia sa Qavuna pude mani lopu tagoa sa vina hinokarana e Karisito, gua. Ba se Saula sapu ta pozae Paula, si ta siṉie nia sa ṉiniraṉira tanisa Maqomaqo Hope, ke doṉo toto la ia sa se Elimasi, meke zama la ia sa, 10 “Na tuna e Setani si agoi! Meke na kana tadi doduru lineana. Siṉia na sinekesekei kaleadi sa mua tinoa, vea lopu kaqu noso hokara si goi pude ṉoṉovalia sa vina tumatumae hinokara tanisa Baṉara? 11 Sa ṉiniraṉira tanisa Baṉara si kote raza koa goi kamahire, meke kote behu paki si goi, meke lopu kote dogoria goi sa kalalasa,” gua se Paula.
Meke behu va hodaka sari matana sa tie, ke hata tie si asa pude taṉinia sa limana meke turaṉia, gua. 12 Totoso dogoria sa Qavuna gua sapu ta evaṉa, si va hinokara si asa, sina magasa sisigiti nia sa sa vina tumatumaena sa Baṉara.
Gua sapu Ta Evaṉa pa Anitioki pa Popoa Pisidia
13 Meke taluarae pa Paposi se Paula, meke saripu luli koasa, meke la pa vasileana Peqa pa popoa Pamipilia. Vasina si ta luarae koa rini se Zone Maka, meke pule la nana pa Zerusalema. 14 Ba arini si topue ene pa Peqa, meke la kamo pa vasileana Anitioki pa popoa Pisidia. Meke nuquru la habotu pa sinaqoqi tadi na tie Ziu si arini pa rane Sabati. 15 Meke sipu beto ta tiro sa Tinarae te Mosese, meke sari na kinubekubere tadi na poropita, si tozi la ni rina palabatuna sa sinaqoqi tadi na tie Ziu si arini, meke zama, “Be guana koa nana keke zinama vinaritokae, sapu hiva tozia gamu koa gami, si boka zama kamahire,” gua si arini.
16 Ke gasa turu se Paula, meke va mokomoko ni limana sa sarini meke zama guahe si asa, “Gamu kasa na tie Izireli, meke gamu na Zenitailo pu va lavatia sa Tamasa, mi avoso mae! 17 Sa Tamasa tadigita na tie Izireli, si ele vizati sari kasa na tamada pukerane, meke va evaṉae ni keke butubutu lavata Sa si arini, sipu koa si arini pa Izipi. Meke turaṉa vura ni Sa si arini pa Nana ṉiniraṉira lavata.* Ekd 1:7, 12:51 18 Totoso malohoro si arini pa rinaṉeraṉe koari ka made ṉavulu vuaheni, sipu ene si arini pa qega, ba aqu ni Sa si arini.* Nab 14:34; Diut 1:31 19 Va kilasi Sa sari ka zuapa butubutu huporo pa Kenani, meke poni ni Sa sari dia pepeso koari na Nana tie pude na dia tinagotago.* Diut 7:1; Zos 14:1 20 Sari doduru ginugua hire si ta evaṉa pa korapadi ri ka made gogoto lima ṉavulu vuaheni.
Beto asa, si va turui Tamasa sari na dia tie varipitui* Dia tie varipitui si hoke harupi rini sari na tie koari na dia kana, meke hoke kopu ni rini sari na butubutu Izireli osolae kamo sa totoso tadi na baṉara. pude turaṉi, osolae kamoa koe Samuela sa poropita.* Zaz 2:16; 1 Samuela 3:20 21 Beto asa, si tepa ia ri na tie si pude va turua si keke dia baṉara, gua. Gua asa, ke va malumu poni Sa se Saula, sa tuna e Kisi pa butubutu te Benisimane. Meke ka made ṉavulu vuaheni si koa baṉara se Saula.* 1 Samuela 8:5, 10:21 22 Mudina sapu va betoa Tamasa se Saula, si hobe la nia Sa se Devita pude koa baṉara. Meke zama guahe sa Tamasa koasa guguana e Devita: ‘Ele dogoria Rau sapu se Devita, sa tuna e Zese, sapu kote luli sari hiniva pa buloqu Rau. Sa tie pu kote boka evaṉi saripu gua hiva ni Rau pude taveti sa,’ gua.* 1 Samuela 13:14, 16:12; Sam 89:20 23 Pa tutina e Devita si ponia Tamasa koe Izireli se Zisu pude na Hinarupu tadi na tie, gua sapu ele va tatara nia Sa. 24 Sipu lopu ele vura mae se Zisu koari na tie, si tarae se Zone koa ri doduru tie Izireli, pude madi kekere meke luara pani sari na dia sinea, meke ta papitaiso.* Mk 1:4; Lk 3:3 25 Meke sipu tata va hokotia e Zone sa nana tinavete ninabulu, si zama si asa, ‘Esei tugo guni nau gamu si arau? Lopu arau si Asa sapu kaqu mae! Ba korapa luli mudi mae tu koa rau si Asa, meke pude kokotuṉu gore pude nabulu nia mo si Asa, na rupahia sa Nana sadolo, ba lopu garoqu rau,’ gua se Zone.* Mt 3:11; Mk 1:7; Lk 3:16; Zn 1:20,27
26 Gamu kasa turaṉamami pa tutina Ebarahami, meke gamu na tie Zenitailo pu pamaṉa nia sa Tamasa; sa inavosona sa tinaharupu hie, si ta garunu mae pude tadigita. 27 Sari na tinoni pu koa pa Zerusalema, meke sari na dia koimata, si lopu doṉo gilania rini se Zisu, meke sari na kinorokorotae tadi na poropita, saripu hoke ta tiro pa doduru rane Sabati koasa guguana Sa. Ba sipu zutua rini si Asa meke va matea, si va gorevura ia mo rini sapu gua ta korotae koa Sa. 28 Meke lopu boka vagia rini si keke ginugua sea koa Sa, pude zutua, meke va matea si Asa; ba tepa ososo nia rini koe Paelati pude kaqu tava mate tugo si Asa, gua.* Mt 27:22-23; Mk 15:13-14; Lk 23:21-23; Zn 19:15 29 Meke sipu ele va gorevura betoi rini sari doduru kinorokorotae pu ta kubere koasa guguana Sa, si va gore vagia rini pa korosi sa tinina Sa, meke la vekoa rini pa lovu.* Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Zn 19:38-42 30 Ba va turu pulea Tamasa si Asa pa minate. 31 Meke soku rane si vura vata dogoro si Asa koa rini pu ele luli somana koa Sa pa Qaleli, meke mae pa Zerusalema. Meke arini sari na tie pu korapa tozi va sosodea si Asa koari na tie Izireli.* TTA 1:3 32 Ke gami hire si mae pude tozia koa gamu sa Inavoso Leana. Sa vina tatara sapu ele tozia Tamasa koari na tiatamada pukerane si 33 tava gorevura kamahire koa gita kasa na tutidia, totoso va turu pulea Sa pa minate se Zisu. Tava gorevura sapu gua ta kubere pa Sam vina rua, sapu zama guahe:
‘Na Tuqu soti si Agoi,
ṉinoroi si ta evaṉae
na Tamamu Goi si Arau,’ gua.* Sam 2:7
34 Meke gua pule hie si ta zamae, koasa guguana sapu va toa pulea Tamasa si Asa pa minate, pude lopu kaqu muzi sa tinina:
‘Kaqu ponigo Rau sa minana hinokara, meke madina,
sapu va tatara nia Rau koe Devita,’ gua si Asa.* Ais 55:3
35 Meke pa keke vasina pule pa Kinubekubere Hope, si gua pule hie si ta zamae:
‘Sa Mua Nabulu Hopena, si lopu kaqu va malumia Goi
pude muzi tinina,’ gua.* Sam 16:10
36 Ba se Devita si ele mate tu, meke ta pomunu turaṉae koari na tiatamana, meke muzi sa tinina totoso va hokotia sa pa nana ninabuluna sa hiniva te Tamasa pa nana totoso. 37 Ba Asa sapu va turu pulea sa Tamasa pa minate, si lopu hite muzi sa tinina.
38-39 Kasa turaṉamami, hiva tozi va gilanani gamu gami si hie; sapu pa korapa pozana e Zisu, si ta tarae koa gamu sa tinaleosaena sa sinea. Meke koasa tie hie, si ari doduru pu va hinokaria si Asa, si kaqu ta rupaha koari na tinazutudi rina dia sinea, sapu lopu boka vagia gamu koa sa Tinarae te Mosese. 40 Mi kopu puleni gamu, pude mani lopu ta evaṉa koa gamu gua sapu ta zamae koari na poropita, sapu guahe:
41 ‘Gamu na tie pu va karia sa Tamasa! Mi doṉo mae, mamu magasa meke mate.* Hbk 1:5
Ura gua sapu korapa tavetia Rau koa gamu kamahire, si keke tiṉitoṉa sapu lopu kaqu boka va hinokaria gamu.
Meke be atu tozini gamu keke tie,
ba lopu kaqu va hinokaria tugo gamu!’ gua,” gua se Paula.
42 Meke sipu korapa taluarae dia pa sinaqoqi sari Paula e Banabasi, si ruvati rina tinoni sari kara, pude pule la meke zama pule ni sari ginugua hire pa Sabati maehe, gua. 43 Totoso taluarae koasa vinarigara sari na tinoni, si sokudi rina tie Ziu, na tie Zenitailo saripu lulia sa linotu Ziu, si luli koari kara. Ke sovutu va ṉiṉirai rina apositolo si arini, pude di lopu luaria sa tataru variharupi te Tamasa.
44 Meke sipu kamo pule sa rane Sabati, si tata doduru tie mo koasa vasileana, si varigara pule la pude avosia sa zinama te Tamasa. 45 Totoso dogoria rina tie Ziu sa puku tinoni lavata pu varigara, si kono sisigiti nia ke tokea rini se Paula koari na nana zinama, meke zama va kaleania rini si asa. 46 Ba mataqara sari Paula e Banabasi, meke zama guahe sari kara: “Ta hivae si pude koa gamu si kaqu ta tarae kekenu sa zinama te Tamasa. Ba sina kilua gamu si asa, meke lopu balabala va garogaro puleni gamu si gamu, pude boka vagia sa tinoa hola; ke kote karovo la si gami koari na tie Zenitailo. 47 Ura zama guahe sa Baṉara koa gami:
‘Ele vizata gamu tugo Rau si gamu pude na kalalasa koari na tie Zenitailo,
pude boka paleke la nia sa Qua hinarupu koari na tie pa vina betona sa popoa pepeso,’ gua,” gua sari kara.* Ais 42:6, 49:6
48 Totoso avosia rina tie Zenitailo sapu gua asa, si qetu hola si arini, meke va lavatia rini sa zinama te Tamasa. Meke sari doduru pu ta vizatadi pude vagia sa tinoa hola si va hinokara.
49 Meke ta urahae la sa zinama te Tamasa pa doduruna sa pinaqaha popoa asa. 50 Ba sovutu va kaleani ri na tie Ziu sari na koimata pa vasileana, meke sari na barikaleqe arilaedi tadi na tie Zenitailo pu pamaṉa nia sa Tamasa. Podalae qoraqora ni rini sari Paula e Banabasi, meke ṉoṉovali meke hitu taloa ni rini sari kara pa popoa sana. 51 Gua asa ke tavusu pani ri karua apositolo sari na kavuru pepeso pa nenedia, pude na vina balau koa rini sapu kaqu va kilasi sa Tamasa si arini; meke ene hola la dia pa Aekoniami sari kara.* Mt 10:14; Mk 6:11; Lk 9:5, 10:11 52 Sari na tie pa Anitioki pu va hinokara, si koa qetuqetu hola, meke ta siṉie nia rini sa Maqomaqo Hope.

*13:6 Sa ginuana sa pozapoza “Ba” pa zinama Hiburu si na “tuna”. Soku tie koari na tie Ziu si ta pozae “Zisu”. Se “Ba-Zisu” hie si keke tie matemateana.

*13:17 Ekd 1:7, 12:51

*13:18 Nab 14:34; Diut 1:31

*13:19 Diut 7:1; Zos 14:1

*13:20 Dia tie varipitui si hoke harupi rini sari na tie koari na dia kana, meke hoke kopu ni rini sari na butubutu Izireli osolae kamo sa totoso tadi na baṉara.

*13:20 Zaz 2:16; 1 Samuela 3:20

*13:21 1 Samuela 8:5, 10:21

*13:22 1 Samuela 13:14, 16:12; Sam 89:20

*13:24 Mk 1:4; Lk 3:3

*13:25 Mt 3:11; Mk 1:7; Lk 3:16; Zn 1:20,27

*13:28 Mt 27:22-23; Mk 15:13-14; Lk 23:21-23; Zn 19:15

*13:29 Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Zn 19:38-42

*13:31 TTA 1:3

*13:33 Sam 2:7

*13:34 Ais 55:3

*13:35 Sam 16:10

*13:41 Hbk 1:5

*13:47 Ais 42:6, 49:6

*13:51 Mt 10:14; Mk 6:11; Lk 9:5, 10:11