7
Ma Stiven Aa Lengi Be Dengdeng
1 Baiv aa de luqa i ai de qat drlem sa ruirl se ama qaqer ip kerl kuarl te ama aurl muqas muqas ip ten bandemiis sagel ama Ngemumaqa, dai ka snanpet ne ma Stiven ma’, “Kua medu ngia taqen mavik?”
2 De ma Stiven ka guirltik ma’, “Gua rluavik de gua lavu, maikka ngene narli gua lengi. As maikka murl i qurl ama murlka ma Abram pet ma Mesapatamia i as kuasik ka mit savet ma Haran, de vet lungera ama niirl de ama Ngemumaqa ka men pe aa ansinki be qa men gel ma Abram. 3 De ama Ngemumaqa qa ruqun ma Abram ma’, “Ngia iit navet gia qerlingki de ngi iit namene gia qaqet dap ngi iit saver ama qerlingki i diip ngu reqerl a ngi na qi.”
4 Baiv aa de qa mit naver araa aiverem ma Kaldia, (i maikka aa aiverem) dap ka mit saver iaiq ama qerlingki ma Haran.
Baip ma Abram aa mam ka ngip de ama Ngemumaqa qa ruqun ma Abram ip ka ren savet luum aa ama aiverem, i luum iara i qurl uut ama Isrelkena per a uum. 5 Dav ama Ngemumaqa dai quasiq ai qa qurl ma Abram te a nge ama aiverini ama giliini namene luum aa ama aiverem, ip mager ip ka tis uum ai qatikka gua aiverem aa. Maikka quasik. Dav ama Ngemumaqa dai sa qa meraqen ne aa dlek sagel ma Abram ma’,
“Diip laip ngu qurl a ngi te luum aa ama aiverem, be ngen gia laanivas dai diip kurli ra ver a uum. Dap pet lungera ama niirl i ama Ngemumaqa qa taqen sagel ma Abram dav as kuasiq ai ma Abram a rluaqi qia sel a nge ama rluimka. 6 De ama Ngemumaqa qa qurl ma Abram te iang ama lengi ma’,
“Diip gia laanivas dai diip ta iit ip kurli ra ver iaiq ama qerlingki (i iari rat drlem sa uas tem ki), be diip kurli ra raquarl lura i ret matna dap kuasik te tal ama ranbandem. De diip lura i re uas tem ta ip deng per ama ages ama 400 na nget. 7 Dap diip nasat de ngu kot se lura i ra tu ama merlenka ver a ra.”
De saqiaskerlka ama Ngemumaqa qa ruqun ma’, “Diip laip (lua i qe kot se ama qaqet pet ma Isip) dai gia laanivas dai diip ta iit navet luqia ama qerlingki i kurli ra ver a qi, dap diip ta ren ip te Lautu sagel ngua pet luqi iara ama luqupki.” 8 Baiv aa de ama Ngemumaqa qa meraqen ma Abram ne ama Lengi ama Dlek-pem-nget. I qa ruqun ip diiv ama gilta ama quatta mai navet ma Abram aa laanivas dai diip te sik ip ta ru ama merlengaqa men araa qetdeng. De diip liina i ra mak dai iini nge taarl ne araa tuaqevep sever ama lengi i ama Ngemumaqa qa qurl ma Abram.”
“Baiv aa de ama Abram aa rluaqi qia sel ama gilka i aa rlenki ma Aisak, be naqatikka aip naser ama niirl ama ngeriqit ngen ama depguas de aa mam ka sik per a qa. Baip nasat de ma Aisak ka ngerlvet de saqikka qa rekmet ne liina sever aa uimka ma Jekop. Baiv aa de ama barl ma Jekop de saqikka qa rekmet ne liina sever ama malepka ngen a iam na ra i aa uis. (Ka sik men araa qetdeng i as lua i ama iames ta). Be lura ama malepka ngen a iam na ra dai auur a murlta ama barlta.”
9 De ma Stiven ka mat nade ama lengi raqurliani ma’, “Be lua i auur a murlta dai ama barlta de maikka ama qurek per araa rut ne ma Josep i araa gilka. Be ra ral ama ranbandem ip ta ru qa mer iari araa ngerik i qatti araa lengiqa i qa muqas. De ra mit se qa savet ma Isip. Be qet matna dap kuasiq ai qe tal ama ranbandem. Dav ama Ngemumaqa dai quasiq ai ngerlangken per a qa na qa. 10 De ama Ngemumaqa dai ka uas tem ka i lua i ama merlen-iirang nge men per a qa. De ama Ngemumaqa qa mat naver a qa i qa qurl a qa re ama adrlem ama slurlnget lua i qa maarl de qa taqen ma Parau i ama King navet ma Isip. De ma Parau qa mu qa ip ke uas te ama Gaman aa rleriirang mai pet ma Isip. De qa quarl te ngene ma Parau aa rang ama rleriirang pe aa vetki.* Stt. 41.30-55
11 Baiv aa de ver iang ama niirl de ama getki ama slurlki qia men pet ma Isip de ver ama qerlingki ma Kenan. Be maikka ra mai dai lenges na ra. De auur a murlta navet ma Isrel dai quasik mager ip tet lu re a nge ama asmes banas. 12 Dap ma Jekop ka narli ama lengi ma’, Ai iang ama asmes pet ma Isip, de qa nem lura aa uis ip ta iit ip te ral a nge ama asmes i lua i re rarles saatmit. 13 Lua i saqiaskerlka ra tit savet ma Isip ip ma iiram, de ma Josep ka sil bareq aa barlvik ma’, “Ma Josep na ngua, (i a ngen a gilka).”
De vet lungera ama niirl de ma Parau kat drlem ai ma Josep aa barlviq aa. 14 Baiv aa de ma Josep ka ruqun aa barlvik ma’, “Ngen diit ngene ruqun auure mam ma Jekop ip ka ren ip kurli qe na uut pet ma Isip. De qerlka qa ruqun ngene lura i ra naver a qa ip ta ren. (Maikka lura mai dai ama 75 na ra.)
15 “Baiv aa de ma Jekop ke ne aa laanivas ta mit savet ma Isip sagel ka be qurli ra ver ama ainkul. Be qatikka ra mai ra ngip se vet ma Isip.
16 Baip maget de ra ral ama ngipta i ma Jekop ke ne aa uis araa lan navet ma Isip de ra mu nget mer ama matmatki vet ma Saikam. As maikka murl ma Abram ka van pet luum aa ama aiverem nagel lura vet ma Amo.”
17 De ma Stiven ka tat nade ama lengi i qa taqen taqurliani ma’, “Sa auur a laanivas navet ma Isrel dai sa re riirl be buup na ra be buuv araa qerlingki vet ma Isip. I qurli ra raqurla be ama qares iv ama Ngemumaqa qe perleset mer aa lengi sever a ra. 18 De vet lungera ama niirl de iaq ama King ke rarles ip ke uas te ma Isip, dap kuasik kat drlem ai se ma Josep ka matna ama rletki ama atluqi barek ma Isip. 19 Dap luqa ama King dai qe kaak te ama Isrelkena be qa sev are ves. De luqa dai qerl kurl a ra re ama merlen-iirang de qerl kurl a ra re ama getget, de qe tuqun ama lavu ama nankina ma’,
“Aip lua i ngene tal ama arluis ama quatta de mager ip ngene rlu na ra samer ama kainaqi ip tep ngip.”
20 De vet lungera ama niirl de ma Moses aa nan kia sel a qa. Be maikka aa sakngaqi dai maikka ama atluqi. De aa nan ki uas tem ka de qirl kurl a qa re ama qumek be deng per ama iaquan ama depguas i qatikka qurli qa ve ama vetki. 21 De aa nan ki narligel ama King be qia met ma Moses de qia mu qa darliik de luqa ama King aa uimki kia lu qa de qia mer a qa de qia uas tem ka be maikka raquarl ai araa uimka katikka.
I Murl Ma Moses I Qe Uas
22 Baiv aa de ma Moses ka su re ama adrlem-per-a-ra araa adrlem mai i ra navet ma Isip. Be maikka qa dai ama barlka na qa. Be qe tekmet ne ama rleriirang ama barliirang. De ai de qel sil ne ama lengi ama dlek-pem-nget bareq ama qaqet.
23 Baip lua i ma Moses aa ages ama malev ama rlatpes de maikka qa tu aa qevep madlek ai vadiip ke lu aa qaqet pet ma Isrel. 24 Baiv aa de qa tit dai qa lu iak navet ma Isip i qe uamet ne iak navet ma Isrel. Baiv aa de qe narli ip ka tat naver aa lengiqi-met-ka ip ke guirltik barek luqa ne ama vu i qe uamet ne aa lengiqi-met-ka. Be qa uamet ne luqa navet ma Isip be qa ngip.
25 Taqurla de ma Moses ka mu aa qevep ai diiv aa qaqet tat drlem ai ama Ngemumaqa ka mak na qa ip ke veriktem se ra navet ma Isip nagel ara qumespik. Dap kuasiq ai rat drlem sevet liina. 26 Aip bigia de ma Moses ka lu iaiam navet ma Isrel i ian dresna, de qe narliip ke tekmer ip ma uupka varlen me iam. Be qa ruqun ma’,
“Kuasik mager iv uan dresna. I uin naver a na dai quasik mager iv uan dresna taqurla.”
27 Dap luqa i qe tekmet mavik se a rluaqa dai qa qirlvem ma Moses i manau, de qa ruqun na qa ma’,
“Ngia tu gia qevep ai nemka na ngi be ngiat den ip ngi uas tem uut. Katikka quasik mager ip ngi seserl ver ama viirang parlen me uut. 28 Ani ngi narliip ngi veleng ngua ip taquarl mani ngia veleng luqa navet ma Isip.”
29 Baip ma Moses ka narli raqurla de qa uaik be qa mit saver iaiq ama qerlingki i ra tis ki ma Midian. Be qurli ma Moses pet luqia ama qerlingki se ama ainkules be qa ngerlvet be qa sel ama rluimiam ama quariam.
30-32 Baiv aa de saqiaskerlka qurli ma Moses se iang ama ages ama malev ama rlatpes. De ver iaq ama nirlaqa i maikka ver ama niirl de qurli ma Moses gelna ne ama damki ma Sainai dai qa lu ama altingki mer mengem ama gilem, i uum ngeret tekmet dap kuasiq ai ama mengem arla ngerik ngen a nger arken nget dang. Ama Slurlka ka rekmet nanas be qa raquarl ama Angeluqa i qurli qa mer ama altingki. Be ngemerl ma Moses i qet lu liina de qa mit sagel na dai qa narli ama Slurlka qa taqen sagel ka raqurliani ma’,
“Ngua dai maikka a ngen a murlta araa Ngemumaqa, i ma Abram, Aisak, de ma Jekop araa Ngemumaqa.”
De ma Moses dai maikka qeng ning maden be ngeterl a qa be saqias kuasik ke narliip kem ngim. 33 Baiv aa de ama Slurlka qa ruqun ma Moses ma’,
“Ngia rerl ama luut navet gia ilaing de ngia raarl aa. I ama Ngemumaqa qa mak ne liina iara ama aiverini ip katikka bareq a nas.”
34 De ama Ngemumaqa qa ruqun ma’,
“Sa ngua lu ama qaqet navet ma Isip i maikka re tekmet ne ama vu sagel gua qaqet. De ngu narli ai re tal ama merlen be qurli ra i rek nak. Dav iara ngua men ip ngu veriktem se ra namer ama tekmeriirang i ama merlen-iirang. Ngi lu maikka ngia raarlviit i ngum nem ngi savet ma Isip.”
35 Dap luqa ma Moses dai mekai lura ama qaqet navet ma Isrel dai mekai ra iing aa lengi i mekai ra ruqun na qa ma’, “Ngia tu gia qevep ai nemka na ngi be ngi narliip ngi uas tem uut de ngi narliip ngi seserl ver ama viirang parlen me uut.”
Dap luqa dai murl ama Ngemumaqa qa mak na qa ip ka dai ama uaska na qa, de qa dai ip ke veriktem se ama Isrelkena nagel araa qumespik. I murl ama Ngemumaqa qa mak na qa savet luqia ama rletki lua i ama Angeluqa qa qurl a qa re ama lengi. (Lua i qa men samer ama altingki i ama rligel mer ama mengem.)
36 Dai murl ma Moses ke ruirl se ama qaqet, be murl ke tekmet ne ama rleriirang i maikka iirang muqas i maikka ama dlek-pem-iirang pet ma Isip. I murl ka mit se ra be ra merarlik men ama kaska ama slurlka i ra tis ka ma Qerekka-na-qa.
Baiv aa de qurli ra se ama malev ama rlatpes ne ama ages per ama qerlingki i ama ausaqi na qi.
37 De luqa ma Moses dai murl ka ruqun aa qaqet navet ma Isrel ma’,
“Diiv ama Ngemumaqa qe nem iaq ama qaqeraqa sagel ngen i ama Slurlka aamki na qa ip ke sil ne ama lengi sever a nas bareq a ngen. I qatikka luqa dai diip ka naver a ngen, i qatikka diiv ama Ngemumaqa ke mak na qa ip taquarl murl ka mak na ngua. 38 I luqa ma Moses i murl kurli qa qe ne ama qaqet lua i ra iing demna ver ama qerlingki i ama ausaqi na qi. I murl kurli qa qe ne auur a murlta, de qurli qa, qe ne ama Angeluqa i luqa i qa taqen sagel ka ver ama damki ma Sainai. Be murl ma Moses ka ral ama aa lengi. I lungera ama lengi i ngere teqerl a uut ne ama Ngemumaqa aa tekmeriirang ama atliirang.
39 Dav auur a murlta ta iing ma Moses aa lengi, de ra ngim temanau na qa, dap maikka re narliip te guirl savet ma Isip. 40 Murl lua i ma Moses kek sik sep ma damki reves ma Sainai ip ka ter ama Ngemumaqa aa lengi, de ama Isrelkena ra men sagel ma Moses aa rarlimka ma Aron. Be ra ruqun na qa ma’,
“Sa ma Moses ka mit, be ani diip kuasik ke guirl. Taqurla be ngi rekmet na qerang ip mager iv ariq uuret lu iirang de uure Lautu saver iirang, i liirang aa ip taquarl ama Ngemumaqa, iv ariq iirang nge tat never auut per auur a mugunes. De diiv iirang ngere ruirl se uut. 41 De vet lungera ama niirl de ra rekmet ne ama viini, i ra mat naver ama bulmakauqi are uimini ne ama gol.
Baiv aa de ren bandemiis sagel luqa ama Slurlka ama kaak-ka i sa ra rekmet na qa. De maikka aiv aa de ra rekmet ne ama asmeski de ama arlias per a ra navet luqa i qatikka ra rekmet na qa. 42 Ai de re tekmet taqurla de ama Ngemumaqa qa ngim temanau na ra de aa ding se ra ip te Lautu sever ama nirlaqa, a iaqunki de ngen ama ualdang per ama uusepka.
I liina nge men ip taquarl murl ama Ngemumaqa aa Aamki na ra, ta iil taqurliani,
Ngen ama qaqet navet ma Isrel, lua i murl ngen diit se ama ages ama malev ama rlatpes pet luqia ama qerlingki i ama ausaqi na qi, de murl pet lungera ama niirl de ngene peleng ama aurl muqas muqas de ngenerl kuarl tem nget ip ngenen bandemiis dap kuasiq ai ngenen bandemiis sagel ngua. Maikka quasik.
43 I qatikka murl ngen Lautu saver ama tekmeriirang i qatikka iirang nge men mer a ngen a ngerik.
De murl ngen diit de ngene tal liina i iini ngerem ngim ip taquarl ama ualdengaqa i ra tis ka ma Rapan. Taqurla be diip ngua ra ngen de ngu nem ngen saver iaiq ama luqupki sangis i ma Babilon iinamuk dap nakka sarem ki imanau. Amos 5.25-27
44 De katiaskerl ma Stiven ka taqen ma’,
“Murl auur a murlta ra tit per ama qerlingki i ama ausaqi na qi. De murl te tal iaiq ama Vetki barek ama Slurlka i luqia dai ama qasiquatka ai qa ruqun ma Moses ip ke matna vet luqia ama Vetki barek ama Slurlka. De ama Ngemumaqa qa su qa ip ke matna ver a qi, de murl ta matna raqurla. 45 Baip naset lungera ama niirl de auur a murlta be iari ra met luqia araa lavu araa “Haus Sel” de murl te tal ki. I lua i ra tit naset ma Josua be ra uirl se luum aa ama aiverem i mekai ama Ngemumaqa ka nem iari ama qaqet naver a uum. De qatikka ama “Haus Sel” dai qurli qi aa be deng pet lungera ama niirl i qurli ma King Daivit per a nget. 46 Baip maget de ma Daivit dai qurli qa mager, i ama Slurlka ka mat naver a qa. De qa snanper aip kua mager ip ke teq a nge ama Lautu-vem-ki ama Slurlki. I maikka ke narliip ke teq a Slurlka aa Vetki ip ke uas te ma Jekop aa laanivas. 47 Dav ama Ngemumaqa dai quasik ke narliip taqurla. Dap ma King Solomon ma Daivit a uimka dai qa matna vet luqia ama Ngemumaqa aa Lautu-vem-ki.
48 Dap katikka auur a Slurlka dai kuasik mager ip kurli qa ve a qiq ama vetki taquarl lungera i ai de uure tekmet na nget. I sa liina dai murl iak ka sil ne ama Ngemumaqa aa lengi taqurliani, 49 Ama Slurlka ka meraqen ma’,
‘Per ama luqupki de ama uusepka aa rlan dai kurli ngua de ngu uas te gua rleriirang. De ama aivetki mai dai qurli qi vet gua arlim i ngu uas tem ki.’ Ais. 66.1
Taqurla dai maikka ama revan i quasik mager ip ngen daarl ne gua a nge ama vetki i mager ip ngua tuqun de masmas per a ngua vem ki. 50 Ngene lu katikka ngua dai murl ngua matna ver ama tekmeriirang mai.”
51 Katiaskerl ma Stiven ka taqen ma’, “Ngen dai ai de quasik ngene narligel, de ngen taquarl ama qabaing per a ra. Be ngen taquarl auur a murlta i ai de quasik te narligel ama Slurlka aa Qevepka ama Glasingaqa!”
52 “Katikka ngen drlem ai murl auur a murlta ra lenges ne ama Ngemumaqa aa Aamki na ra. Maikka be ra veleng iari i ai de rel sil ne aa lengi, i rel sil sever a qa i ama Seserlka na qa.
Dap pet lunger iara ama niirl dai sa ngen sil se qa de ngen peleng ka. 53 Ama revan i sa ngen su re ama Slurlka aa lengi i nge men nagel ama Angeluqena, dap maikka quasiq ai ngene narligel lungera ama lengi de ngen mit kut nget.”
Ta Veleng Ma Stiven I Qel Sil Sevet Ma Iesus
54 Dap lua i ma Stiven kel sil ba ra i lura i qurli ra ver ama Kaunsil araa Kaivung dai maikka araa rut nge maarl be maikka re lalangmet. 55 Dap ma Stiven dai maikka buup ka ne ama Slurlka aa Qevepka be maikka qem ngim piit sev ama uusepka be qet lu ama Ngemumaqa aa ansinki de qet lu ma Iesus i qurli qa ve aa Mam a merlmerliit. 56 De ma Stiven ka sil ba ra ma’,
“Ngene narli iara ngua lu bing men ama uusepka be ngua lu ma Iesus i qurli qa ve aa Mam aa merlmerliit i ama Barlka na qa.”
57 Dap maikka lura mai dai katikka ra vesdet mer araa asdem ne araa ngerik de maikka res nes maden, ip kuasik mager ip te narli aa lengi. De ra aang be ra uurut per a qa. 58 De ra qiarlet met ka be deng i ra mit se qa seruarl ne ma Jarusalem, be ra rlumet na qa ne ama dul. De lura i ra serlin a qa ne ama lengi dai ra mer araa serlap naver a nas de ra mu nget gelna ne iaq ama lugutka i aa rlenki ma Saul.
59 Be qatikka ra veleng ma Stiven ne ama dul. Dap ma Stiven dai ke raring taqurliani ma’, “Gua Barlka Iesus, ngi at gua qevepka sagelemiis!” 60 De qa aan aa buum de maikka kes nes slep ma’,
“Gua Barlka, kuasik mager ip ngi guirltik araa viini ba ra.” Ma Stiven ka meraqen taqurla de qa ngip.