Nhwalo Gwambone oguandikigwe na
Matayo
Kilongoi
Nhwalo Gwambone oguandikigwe na Matayo nga gumwe kati ja itabu ncheche Mulilagano Liyono yenie ilanduli kutama kwa Yesu Kilisto padunia. Kila kitabu kikemigwa, “Injili” mana gakwe, “Nhwalo Gwambone.” Yenie iandikigwa kuboka pukujomoka Yesu, uandikigwa na Matayo na Maluko na Luka na Yohana. Akachomi bamanyi kipolaje chaka chuandikigwa nhwalo gwambone gwa Matayo, bapemelelanga pangaje uandikigwa chaka cha 60 kuboka pukubelekwa Kilisto. Uyo bamanyije paali puandikigwa, nambu ajingi baachanga gwenio uandikigwa ku Palestina andaje ku kilambo chuku Yelusalemu.
Nhwandiki Matayo ojwakiba ntocha kodi, tango nu kupambuligwaje na Yesu kube napunji jwakwe. Uyo amanyikana ku liina lya Lawi. Matayo akiba jumwe kati ja achandundame komi na abena na baandakila akachomi biki Yahudi. Ganga gabonekana kipola gambu gwatumi majandiko kupeta 60 kuboke mu lilagano lya lolo. Apala kulaya kutenda Yesu nga Masia, Nkomboi jwenio nga ojwalondoligwa na akalondoli. Kabe Matayo alongi kipola muno kukulenga kingwana cha uhuke jwa Nnoongo Akayahudi bayobalela kutenda Masia akaba nngwana jwa chilikali padunia. Matayo alanduli kipola kukana mawacho genia nu kulaya kingwana chu uhuke cha Nnoongo.
Nhwalo Gwambone gwa Matayo nga kitabu chu kualala kutumbu mu Nhwalo Gwambone gambu gwa mapungu gakwe goa agatumike kuboka Majandiko ga lolo. Genia galonda Malagano mabena. Akachomi balenga Matayo ajigite kengama andi pikibi kitabu cha Musa, chenie nga kitabu chukutumbula mu Lilagano lya Lolo. Matangacho ga Yesu ga pikitombi (Matayo lipungu lya 5-7). Gawechi kulandanikigwa na chalia ja Nnoongo jampa Musa (Kombake Tolati 19:3-23:33).
Agabi mukitabu
Matayo mu kitabu chakwe atumbwi kulenga nhwalo gu kubelekwa kwa Yesu Kilisto na atumbwi na kulenga nhwalo gu liengo lyakwe mulipungu lya 1-4.
Kabe Matayo alengite kipola nhwalo gwa liengo lya Yesu nu kubola kwakwe kwoa mulipungu lya 5-25.
Matayo ajomole kitabu chakwe kukulanduli panakati ji liengo lya Yesu mu kiu chakwe nu kuyoka kwakwe (Lipungu lya 26-28).
1
Lungolo lwa Yesu
1 Lungolo lwa Yesu Kilisto, kibelei cha Daudi, ngi kibelei chu Ulaimu.
2 Kuboka pu Ulaimu kuika Nngwana Daudi, yenje ngi ibelei yenie, Ulaimu ngapoto mwana Isaka, Isaka ngapoto mwana Yakobo, Yakobo ngapoto mwana Yuda, ni inunu yakwe,
3 Yuda ngapoto mwana Felisi na Zela amamundu bakiba Atamali, Pelisi ngapoto mwana Esiloni, Esiloni ngapoto mwana Lami. 4 Lami ngapoto mwana Aminadabu, Aminadabu ngapoto mwana Nashoni na Nashoni ngapoto na mwana selemani, 5 Selemani ngapoto mwana Boazi amamundu Laabu. Boazi ngapoto mwana Obedi amamundu Lutu, Boazi na Lutu bakibanga achikibelei ba Obedi, Obedi ngapoto mwana Yese, 6 Yese nga ngapoto mwana Nngwana Daudi. Daudi ngapoto mwana Solomoni amamundu abakiba anaba Uliya. 7 Solomoni ngapoto mwana Leoboamu, Leoboamu ngapoto mwana Abiya. Abiya ngapoto mwana Asa, 8 Asa ngapoto mwana Yaashafati, Yaashafati ngapoto mwana Yolamu, Yolamu ngapoto mwana Uzia, 9 Uzia ngapoto mwana Yotamu, Yotamu ngabe na mwana, Aazi ngapoto mwana Ezekia. 10 Ezekia ngapoto mwana Manase, Manase ngapoto mwana Amoni, Amoni ngapoto mwana Yosea. 11 Yosea ngapoto mwana Yekonia, na akanung'una. Kingobu chenie kikiba kiamo Akayahudi kapeleka kukilambo chuku Babiloni.
12 Kuboka pikitamo cha Akayahudi kujenda ku Babiloni, Yekonia ngapoto mwana Shetieli, Shetieli ngapoto mwana Zelubabeli. 13 Zelubabeli ngapoto mwana Abiudi, Abiudi ngapoto mwana Eliakimu, Eliakimu ngapoto mwana Azoli. 14 Azoli ngapoto mwana Sadoki, Sadoki ngapoto mwana Akimu, Akimu ngapoto mwana Eliudi. 15 Eliudi ngapoto mwana Eliazeli, Eliazeli ngapoto mwana Matani, Matani ngapoto mwana Yakobo, 16 Yakobo ngapoto mwana Yusufu, ojwakiba angwana ba Maliamu amama ba Yesu ojwakonda Kilisto.
17 Penia ikapeta ibelei komi na ncheche kuboka pu Ulaimu mpaka Daudi, ni ibelei komi na ncheche kuboka pa Daudi mpaka pa Akayahudi pabatoligwa ubanda Kujenda ku Babiloni, ni ibelei komi na ncheche kuboka pabatoligwa ubanda kuika kingobu cha Kilisto Nkomboi.
Kubelekwa kwa Yesu Kilisto
18 Kubelekwa kwa Yesu Kilisto kukiba yene, Maliamu amamundu Yesu akankobeka Yusufu. Nambu tangu nu kutamangaje pamwe andi pibi analome na akege, Maliamu ngabonekana abi na ndumbo kuwecho gwa Uhuke jwa Chwapi. 19 Magambu Yusufu akiba na majendo ga mbone nnongi ja Nnoongo, apaije kunkoya oni Maliamu, ngapala kunneka kukunyegela. 20 Pakiba akaacha genia Mpakachi jwa Angwana kuboka Kumbengu ngampitila mumaloto kulenga, “Yusufu, mwana jwa Daudi, makajobokaje kuntola Maliamu kube aanabinu magambu ndumbo ejabinajo kuwecho gwa Uhuke jwa Chwapi. 21 Abakupoto mwana munalome mumpa liina lyakwe Yesu, magambu jwenio nga ojwapakakombola bandu bakwe mumabaja gabe.”
22 Genia goa gapitila lilenganile lilobe lya Angwana elibalenga kupete nnondoli jwa Nnoongo, 23 “Munkege jwangamanya analome aiba na ndumbo apotola mwana munalome, nangweto binkema Imanueli” kulenga, “Nnoongo abi pamwe natwenga.”
24 Yusufu apajimuka mulugono, ngatenda genia agalenga mpakachi jwa Angwana kuboka Kumbengu, nganto Maliamu kube aanamundu. 25 Nambu bagolokingeje kindanda chimweje mpaka Maliamu apapotola mwana munalome Yusufu ngampe liina mwana jwenio Yesu.