1  * 2Kol 5:7 Vetumaqana tolaʼai? Eda vetumaqana Yaubada ʼinaya ana alamani baʼe: Tauna eda ʼebeluʼita vane ge ana ʼitamo, ta tua eda vetumaqana ʼinega kahalamani aqiaqiea nawale eda luʼita vane nana ana aqiaqi naʼifoqe ʼidaya, ʼinega ge wese kana venuana magilafu. 2 Lova tuta nugwenugweina ʼinaya Yaubada tomotau ʼawahaqiaqiedi edi vetumaqana ʼinega.

3  * Nug 1:1; Same 33:6; Ion 1:3 Eda vetumaqana ʼinega kahalamani aqiaqiea vonigo Yaubada ena vona ʼinega kuyavata qabudi viaqidi, ʼinega baʼitagana yani qabudi kaʼiteʼitedi lova iʼifoqe ge taha yani adi ʼitamo ʼidiega, ta ʼesi ena vona ʼinega iʼifoqe kavovo.

4  * Nug 4:3-10 Taha ʼebevetalatutula ena neimi: Eibolo ena vetumaqana ʼinega guba aqiaqina aʼuya Yaubada ʼinaya, ta tuana Keni ena guba ge aqiaqina. ʼInega Eibolo Yaubada matanaya vetunutunuqa, mana guba nana ʼawahaqiaqiea, ta Keni ena guba ge daʼawahaqiaqiei. ʼInega vonahaqiaqi, Eibolo lova yawaina niʼa gumwala, ta ena vetumaqana baʼitagana nawale eda ʼebeʼita.

5  * Nug 5:21-24 Ta Inoki ena vetumaqana ʼinegana Yaubada ʼewa vaneqea mahalaya ta ge ʼaliga visiqina davebaei bwaʼobwaʼoya, ʼinega tomotau ge adi fata Inoki ida lobei. Ta nugweta Yaubada qaiawa Inoki ena vetumaqana weaqina, ʼinega ʼawahaqiaqiea, ta ʼabiboda ʼewa vaneqea mahalaya. 6 ʼInegana ge taha toga ana fata Yaubada nagiveqaiawei ʼeguma ge davetumaqanei, mana ʼeguma taha toga nuanuana namai Yaubada ʼinaya e luaqiaqiea be navetumaqana aqiaqi vonigo Yaubada nana toatoa. Ta wese luaqiaqiea be navetumaqana vonigo Yaubada ana tosaliavo veʼia aqiaqina naneidi.

7  * Nug 6:13–7:1 Ta wese Noa ena vetumaqana ʼinega taha waga qiduana viaqia ena susuyavo sabi ʼetoyavuidi. Tauna Yaubada ena vona matayagea tuta nana vonea veilaqe qiduana nawale naʼifoqe bwaʼobwaʼoya, lova ge taha ʼidewani daʼifoqe. Ta waga nana ʼinega Noa me ena gadeavo ʼetoyavua ilobea veilaqe nana ʼinega, ta mali qabu gebu, ta ʼesi iveilaqe vataya. Ta Noa ena viaqa baʼe ʼinega veʼiteda vonigo totoa bwaʼobwaʼo qabudi luveifadi, ta Noa ena vetumaqana ʼinega Yaubada matanaya vetunutunuqa.

8  * Nug 12:1-5 Ta wese Ebelamo ena vetumaqana ʼinega Yaubada matayagea tuta nana ena gaba noqolia ta voneaya vonigo ena diʼwe nanogei be natauya mali diʼwe ʼinaya. Yaubada vona fofofola Ebelamo ʼinaya be diʼwe nana naʼewea ta omoʼe ʼinaya naveʼabaga. Baʼe diʼwe nana Ebelamo ge dahalamania ta tua vematamatayaga ʼinega tauya. 9  * Nug 35:12 Ta diʼwe vonavona fofofolana ʼinaya Ebelamo ena didi yubai vutuvutudiega viaqia ta ʼinaya toa kavona wagawaga. Ta wese ʼidewani Aisake be Iakobo itoa ʼaiqa, mana taudi wese vona fofofola nana ilobea Yaubada ʼinega. 10 Ebelamo baʼe ʼidewani toa ʼaiqa, mana ena vetumaqana ʼinega luʼita vane taha ʼabaga qiduana weaqina. Ta ʼabaga nana Yaubada tauna ena nuenuega ʼivaʼavaʼaia ta viaqia toatoa vatayana.

11  * Nug 18:11-14; 21:2; Lom 4:19 Ebelamo ena vetumaqana ʼinega ana fata navetamana. Tauna niʼa vekofekofe, ta moqanena Sela wese kofekofedi ta gagalidi. Ta Ebelamo alamani aqiaqiea Yaubada ena vona fofofola ge wese navenuafania, ʼinega moqanena ivenatuna. 12  * Nug 15:5; 22:17 Vonahaqiaqi, Ebelamo tawa vekofekofe otaqa, ta tua baʼe ʼoloto nana ʼinega qabu qidua vaʼinena iviʼoi ta iveʼeala kavona ʼwadiʼwadima mahalaya ta wese kavona gelasa balabalaya, ge ada fata kana avodi.

13  * Nug 23:4; 1Yani 29:15; Same 39:12; 1Fit 2:11 Baʼe tomotau diavona me edi vetumaqana iʼaliga. Ta yani diavona Yaubada niʼau vona fofofoledi ge ida ʼewedi, ta ialamani aqiaqiea nawale ina lobedi, ʼinega vona fofofola diavona ibaʼebaʼeyedi, ta weaqidi iqaiawa. Ta taudiega tomotau ʼidia isimana ʼifoqe edi toa bwaʼobwaʼoya kavona be wagawaga ʼidewani. 14 Vonahaqiaqi, ʼeguma wagawaga dina baʼe ʼidewana ivona ʼaiqa ʼinega ada fata kana alamani aqiaqiea vonigo taudi edi ʼabaga aqiaqi nawale isalisalia. 15 Ta taudi ge ida nuanua edi ʼabaga ʼebeʼituʼituala weaqina, mana ʼeguma edi nuanua ʼidewana e ʼinega adi fata be ida ʼevivi ʼabaga diavona ʼidia, 16 ta ʼesi taudi ʼabaga aqiaqina isalia, e tauna ʼabaga nana mahalaya. ʼInegana Yaubada ge dainiyauyau tomotau diavona edi ʼawa-Yaubada ʼinaya weaqina, mana tauna edi ʼabaga qiduana niʼau ʼivaʼavaʼaia mahalaya.

17  * Nug 21:12; 22:1-14 Lova Yaubada Ebelamo ʼinaya vona fofofolayea vonigo taha natuna naviʼoi, e ʼinega viʼoi. Ta tuta nana Yaubada Ebelamo sitonovia ta voneaya, “Natuhu ʼaidega otaqina Aisake una vegubayea.” E ʼinega gwama nana ge davegagalea, ta ʼesi ena vetumaqana ʼinega awafelea. 18 Tauna gwama nana weaqina lova Yaubada vona fofofola vonaya, “Natuhu Aisake ʼinega nawale eu gadeavo qabudi ina viʼoi.” 19  * Lom 4:17 Ta Ebelamo nuaia vonigo ʼeguma natuna naluveʼaligia e ʼinega Yaubada ana fata nagiveyawaha ʼeviviea. Ta vonahaqiaqi, ana ʼita kavona be Ebelamo natuna Aisake ʼaligega daʼewa ʼeviviei.

20  * Nug 27:27-29,39-40 Ta wese Aisake ena vetumaqana ʼinega natunavo Iakobo ta Iso vona veyolubedi edi tuta maimai weaqina.

21  * Nug 47:31–48:20 Ta wese Iakobo ena vetumaqana ʼinega Iosefa natunavo vona veyolubedi. E baʼe yani nana viaqia tuta nana niʼau vekofekofe be tuta goyona yawaina nagumwala. ʼInega vona veyoluba nana ʼinaya ena kewala ʼinaya atuveʼalata ta iwaʼodu Yaubada ʼinaya.

22  * Nug 50:24-25; ʼIfo 13:19 Ta wese Iosefa ena vetumaqana ʼinega me Isileli vonedi edi ʼifoqe diʼwe Itifita ʼinega weaqina. Baʼe yani nana viaqia tuta nana yawaina sabi gumwagumwalina. Ta wese vebibinedi vonigo luluna ina yakia tuta nana ina tutuvila.

23  * ʼIfo 1:22; 2:2 Ta wese Mosese inana be tamana edi vetumaqana ʼinega natudi iaʼukwaivea waiʼena toi ʼidia, mana gwama nana ge gwama kavokavovo ʼidewani. Me Itifita edi kini ena luvine waiwaina ge ida mwaninivei ta ʼesi gwama nana iaʼukwaivea.

24 Ta wese Mosese ena vetumaqana ʼinega tuta nana vekilakai ge nuana tomotau ina ʼinanei vonigo tauna me Itifita edi kini Felo tubuna, mana tauna ge Felo nana natuna natu otaqidi. 25 Mana Mosese ge nuana tuta kukusana ʼinaya naqaiawa bwaʼobwaʼo ana ilivu luveifana weaqina, ta ʼesi nuanuana Yaubada ena tomotauyavo edi toa vita gamonaya tauna wese maega ina toa. 26 Ta ge nuana Itifita ana kulufa kaikaiwabuna naʼewedi, ta ʼesi nuanuana visiqa navebaea Keliso weaqina, mana alamani aqiaqiea nawale ana veʼia aqiaqina Yaubada ʼinega nalobea. 27 Ta wese Mosese ena vetumaqana ʼinega Itifita nogei ta tauya. Ta ge damwaniniva kini nana ena diavilavila weaqina, ta ʼesi me ena giwalifatu tauya vavava, mana kavonaya be Yaubada daʼitei ʼiawanaya ena vetumaqanega. 28  * ʼIfo 12:21-30 Ta wese Mosese ena vetumaqana ʼinega me Isileli vonedi maʼoda ʼAuvivia Sagalina ina viaqa ʼaiqei, ʼinega vebibinedi lami sulalinega edi ʼawa ana dadala ina luitaitalea, be yaqisa luveʼaliga ana tovaleʼewa Yaubada ʼinega me Isileli edi ʼunutauyavo meʼolotodi ge naluveʼaligidi.

29  * ʼIfo 14:21-31 Ta wese me Isileli edi vetumaqana ʼinega qabudi Mwadeʼwa Bweabwealina ivaukamanea bwaʼobwaʼo afailinega. Ta ʼabibodadiega me Itifita ivamulitalaʼobedi sabi vaukamana, ʼinega wese mwadeʼwa sivetuba ʼevivi ta qabudi yagwataqodi.

30  * Ios 6:12-21 Ta wese me Isileli edi vetumaqana ʼinega ʼabaga Ieliko ana ʼali qiduana ta waiwaina iluvivilia ʼaubena seveni ʼidia, e ʼinega ʼali nana ʼavalabwegea.

31  * Ios 2:1-21; 6:21-25; Iem 2:25 Ta wese tokodada Leabi ena vetumaqana weaqina me Isileli ge ida vunuqia, mana lova edi tolufonufonu magilafudi Leabi ʼebeʼewedi ta aʼukwaivedi ena vanuea.

32  * Toluv 6:11–8:32; 4:6–5:31; 13:2–16:31; 11:1–12:7; 1Sam 1:1–1Kin 2:11 ʼInega ʼevisa wese ʼebevetalatutula tovetumaqana weaqidi ena simanei ʼimia? ʼEguma Gidioni* Gidioni “Gideon” Yaubada venuaʼivinea vonigo me Isileli naʼetoyavuidi adi aviayavo ʼidiega. Ta Gidioni venuana magilafu, ta Yaubada ʼebeʼita taha taha ʼidiega veʼitea be navetovamatana. ʼInega toluavia ʼevisa dimo maega adi aviayavo ivewaiwai vaʼinedi. (Toluv daʼa 6, 7 be 8) be, Balaki† Balaki “Barak” tauna lova me Isileli toluavia adi tovamatana taha, ta vamatanedi avia ana tuta ʼinaya, ta adi aviayavo iluvegwamumuidi. (Toluv daʼa 4 be 5.) be, Samisoni‡ Samisoni “Samson” tauna ʼoloto tovewaiwai otaqa ta me Diu adi tovanugweta qiduana. Ta waiwai nana ʼiuna mana Yaubada inana vonedi be natudi debana ge ina daʼei, ta vona nana imatayagea. (Toluv daʼa 13-16) be, Iefeta§ Iefeta “Jephthah” tauna toluavia qiduana, ta ʼabiboda vetoluvine me Isileli ʼidia. (Toluv daʼa 11) be, kini Deibida be, Samuela ta wese Yaubada ena tovesimasimana qabudi edi vetumaqana weaqina ena veluluʼuyayei ʼimia, e ʼinega nawale tuta ena givekue vaʼinea. 33  * Dan 6:1-27 Taudi tovetumaqana diavona edi vetumaqana ʼinega mali diʼwe maega ivedavi ta ivewaiwai vaʼinedi ta luvine tunutunuqina ʼinega iʼabiluvinedi, ʼinega Yaubada ena vona fofofolayavo ilobedi. Ta wese yubai laioni sasasadi iluvinedi be ge adi fata ʼawadi ina laʼei. 34  * Dan 3:23-27 Ta wese ʼaiwe yamwayamwana qiduana adi fata ina ʼweunidi, be wese adi fata adi aviayavo ʼidiega ina dena be yaqisa ge ina luveʼaligidi kefatega. Ta edi tuta dawalili ʼinaya Yaubada givewaiwaiedi, ʼinega vedavi ana tutaya adi aviayavo ivewaiwai vaʼinedi ta iʼwavina yavuledi. 35  * 1Kin 17:17-24; 2Kin 4:25-37 Ta wese vetumaqanega vivine vaidi moqanediavo luluveʼwaividi ʼaligega iloba ʼeviviedi. Ta wese vaidi tovetumaqanayavo iveilaqe, mana adi aviayavo isitonovidi be vonigo Yaubada ida vegeqea. Ta ge nuanuadi Yaubada ina nogei, ʼinega taudiega iawafeledi veilaqe ʼinaya, mana ialamania vonigo nawale ʼaligega ina yaʼitoto ʼevivi ʼinega yawai aqiaqi otaqina ina lobea. 36  * 1Kin 22:26-27; Iel 20:2; 37:15; 38:6 Ta wese vaidi tovetumaqanayavo tomotau igivenuʼwedi ta gwavudi iʼesitevea ʼebevunuqa ʼinega. Ta wese vaidi seni ʼinega iyoqonidi ta iaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona gamonaya. 37  * 2Yani 24:21 Ta vaidi tovetumaqanayavo lukwalukwadi yubai goti be sifi ʼwafidiega ivekaleko ta iluvivila dadana. Ta tuta qabuna vita ilobedi adi aviayavo ʼidiega, ta wese tomotau iveilivu veifedi. Vaidi daboyega iʼauveʼaligidi, ta vaidi iludaʼa magilafuyedi ta wese vaidi kefatega iluveʼaligidi. 38 Tovetumaqana diavona bwaʼobwaʼo ana ilivu ge daluvibwainedi, mana taudi tomotau aqiaqi otaqidi. ʼInega diʼwe tomotau geqana be wese bwanaga ʼidia iluyaba dadana. Ta wese vetoa bwaʼobwaʼo gamonaya be vatuʼubu ʼidia itoa dadana.

39 Baʼe tomotau diavona Yaubada ʼawahaqiaqiedi edi vetumaqana ʼinega. Ta ge taha toga ʼidiega ena vona fofofolayavo dalobedi edi tuta toaya, 40 mana Yaubada ena nuenuega yani aqiaqi otaqina niʼa venuaʼivinea weaqida, be yaqisa taudi be itaʼa maega kana vetunutunuqa otaqa Yaubada ena nuanua ʼidewana.