12
మాయబుద్దిచి రిసొ యేసు సంగిలిసి
1 తెదొడి * 12:1 నెంజిలె, జా అర్దుమ్‍క ‘లచ్చజిన్ మాన్సుల్’ మెన రెగ్డ అస్సె.ఒగ్గర్ ఒగ్గర్‍జిన్ మాన్సుల్ యేసుతె బెర జా ఎక్కిలొక ఎక్కిలొ సుఁద సుఁది జతె తతికయ్, యేసు తొలితొ జోచ సిస్సుల్ తెన్ లట్టబుక దెర, “పరిసయ్యుల్ జేఁవ్ సొంత సికడ్తి బుద్ది ఇండితి నాయ్. పోడియొ కెర్తి పీట్‍తె కీసి జా పోడియొ కెర్తిసి ఎత్కిక పులయెదె గే, దస్సి పరిసయ్యుల్ చి జా మాయబుద్ది దెకిలె, అన్నె మాన్సుల్ కి దస్సి మాయబుద్ది సికుక జయెదె. జాకయ్ తుమ్ జాగర్త దెకన. 2 డంకి జలిసి కిచ్చొ జలెకి కెఁయఁక తెఁయఁక నే డీస్తె తయె నాయ్. లుంకడ్లిసి కిచ్చొ జలెకి కెఁయఁక తెఁయఁక ఎత్కిక నే జాన్‍తి రితి జెయె నాయ్. ఆకర్‍క డీసెదె, ఆకర్‍క జానుప జయెదె. 3 అందర్‍తె తుమ్ కిచ్చొ సంగ తస్తె గే, ఉజిడ్‍తె సూనయ్ జయెదె, చి అన్నె కోయి నెంతె కెవ్డివొ డంకన కిచ్చొ కచి కండయి సంగ తస్తె గే, మేడల్‍చ ఒర్నెల్ తెంతొ సాట్ప జయెదె.
కక్క బింక గే నే బింక గే యేసు సంగిలిసి
(మత్త 10:28-31)
4 “జాకయ్, గోతుసుదల్, తుమ్‍క ఆఁవ్ కిచ్చొ మెంతసి మెలె, తుమ్‍చి ఆఁగుక మారుక తెరితసక తుమ్ బియఁ నాయ్. జేఁవ్‍చి పడ్తొ తుమ్‍క అన్నె కిచ్చొ అల్లర్ కెరుక నెతిర్తి 5 నాయ్, గని తుమ్ కక్క బింక గే తుమ్‍క సంగితసి. కక్క మెలె, మాన్సుచి ఆఁగుక మార్లి పడ్తొ జోవయింక వెల్లి ఆగి గొయ్‍తె గల దెతి అదికారుమ్ తిలొ దేముడుకయ్ తుమ్ బియఁ. తుమ్ జోకయ్ బియఁ మెన తుమ్‍క ఆఁవ్ సంగితసి.
6 “ఈంజ దేసిమ్‍చ మాన్సుల్ పాఁచ్ గెర్‍పిట్టల్ దొన్ని కాసుక వికుల, గెద. జలె, దసచక ‘విలువ’ మెన మాన్సుల్ నే దెకిలెకి, దేముడు జోవయింతె ఎక్కిక కి పఁవ్సె నాయ్. 7 దేముడు తుమ్‍చి ఉప్పిర్ కెద్ది ప్రేమ అస్సె మెలె, తుమ్‍చి బోడిచ సెండి వాడల్ ఎత్కి మొత్తుమ్ కెత్తి అస్తి గే, జొయ్యి జానె. జాచి రిసొ తుమ్ బియఁ నాయ్. తుమ్ పిట్టల్‍చి కంట ఒగ్గర్ విలువ అస్సుస్.
యేసుక నంపజలెగిన, మాన్సుల్‍చి మొక్మె ఒప్పన సంగుక అస్సె
(మత్త 10:32-33; 12:32; 10:19-20)
8 “జలె, తుమ్‍క ఆఁవ్ కిచ్చొ మెంతసి మెలె, కో అంక నంపజా యేసుక్రీస్తుకయ్ ఆఁవ్ నంపజా అస్సి, మెన మాన్సుల్‍చి మొక్మె ఒప్పనుల గే, అంచయ్ మాన్సుల్, మెన, పరలోకుమ్‍తె దేముడుచ దూతల్‍చి మొక్మె ఆఁవ్ మాన్సు జా జెర్మున్ అయ్‍లొసొ ఒప్పనిందె. 9 గని, మాన్సుచి మొక్మె కో అంచి రిసొ జోచొ నెంజి మెనుల గే, దస్సి, ఒత్త దూతల్‍చి మొక్మె జోవయించి రిసొ ‘అంచ నెంజితి’ మెన ఆఁవ్ సంగిందె.
10 “అన్నె, కో గడియ బమ్మ జా కెర ఆఁవ్ మాన్సు జా జెర్మున్ అయ్‍లొసొచి రిసొ అన్మానుమ్ కోడు లట్టబుల గే, జోవయింతె ఎత్కి మాన్సుచి జా పాపుమ్ చెమించుప కెరుక జయెదె. గని, దేముడుచి సుద్ది తిలి ఆత్మక కో దూసుప కెరుల గే, జోవయింతె కచి పాపుమ్ చెమించుప జయె నాయ్.
11 “అన్నె కిచ్చొ మెలె, తుమ్‍చి ఉప్పిరి కోపుమ్ జల యూదుల్ తుమ్‍క నిందల్ కెర జోవయించ సబ గెరల్ నెంజిలె అదికార్లుచి మొక్మె, నెంజిలె రానల్‍చి మొక్మె పరిచ్చ కెరుల, గని తుమ్ కీసి రుజ్జు నఙనుక గే, కిచ్చొ జబాబ్ దెంక గే, తుమ్ కిచ్చొ సంగుక గే, తుమ్ బియఁ నాయ్. 12 కిచ్చొక మెలె, తుమ్ కిచ్చొ సంగుక గే తెదొడ్‍క, జయి గడియయ్ పరలోకుమ్‍చొ దేముడుచి సుద్ది తిలి ఆత్మ తుమ్‍క సికడెదె” మెన యేసు సంగిలన్.
సొమ్సారుమ్ జతి ఆసక జితిస్‍చి రిసొ యేసు సంగిలిసి
13 తెదొడి ప్రెజల్‍తె ఎక్కిలొ యేసుక ఇసి మెలన్: “ప్రబు, అమ్‍చి ఆస్తితెచి అంచి వాట దెవుస్ మెన అంచొ అన్నొక సంగు” మెలన్. 14 యేసు, జలె, జోక, “ఓ మాన్సు, జోక చి తుక నెడిమి తీర్పు దెతొసొ ఆఁవ్ జతి రితి, జోచి తుచి ఆస్తి వంటితి రితి, దస్సి కెరిందె మెన కో అంక టీఁవ అస్తి?” 15 జనాబ్‍క అన్నె, “తుమ్ సూన. సొమ్సారుమ్ దొర్కు కెరంతి ఆస నే జతి రితి తుమ్ జాగర్త తెన్ తా. మాన్సుక కెద్ది సొమ్సారుమ్ తిలె కి, † 12:15 నెంజిలె, ‘జో ఒగ్గర్ దీసల్ జితి రితి సెలవ్ దెతిసి నెంజె’. నెంజిలె ‘జోవయింక జియడ్తిసి నెంజె, జోవయించి జీవితుమ్‍క నిజుమ్ ముక్కిమ్ తిలిసి నెంజె’.జోవయించి ఆత్మక జియడ్తిసి నెంజె, జా” మెలన్.
బుద్ది నెంజిలొ సొమ్సారిచి టాలి
16 తెదొడి జనాబ్‍క యేసు ఏక్ టాలి సంగిలన్. కిచ్చొ మెలె, “సొమ్సారి ఎక్కిలొ తిలన్. జోచి బుఁయితె చెంగిల్ పంటొ పికడ్లన్. 17 గట్టిఙ పంటొ పికిత్‍కయ్ కిచ్చొ ఉచర్లన్ మెలె, ‘అంచి దాను సువుక టాన్ దెరె నాయ్. కీస్ కెరుక?’ మెన ఉచర, అస్సె, 18 ఒహొ, జాని. దాన్ కొట్లు తియంత గెరల్ సేడవ కెర, అన్నె వెల్లెల్‍చ బందయిందె, చి ఒత్తయ్ అంచ దాన్ చి అంచి సామన్ ఎత్కి తియనిందె. 19 అన్నె, కిచ్చొ మెననిందె మెలె, తుయి అద్రుస్టుమ్‍చొ! కెత్తిగే వెర్సుల్ తుక కామ్‍క జెతిసి తుక సొమ్సారుమ్ అస్సె. సుక్కుమ్ తెన్ తా, చి ఇస్టుమ్ అయ్‍లి రితి కా పియ సర్ద కెరంతె తా జి మెననిందె మెలన్. 20 గని దేముడు జో మాన్సుక, ‘తుయి బుద్ది నెంజిలొ వెర్రి సుదొ, తుచి. జీవు ఆజి రాతికయ్ కడ నెంక జెవుల. జయి అంచి ఆడ్ర. తుకయ్ తుయి కుడవన్లిసి తెదొడ్‍క కచి జయెదె?’ మెలన్. 21 జలె, కో ఈంజ లోకుమ్‍చి ఆస్తి కుడవన సొమ్సారుమ్ కెరనుల చి దేముడుక పఁవ్స జో దెతి ఆత్మ సొమ్సారుమ్ జోక తయె నాయ్ గే, జోచి గత్తి ఈంజ టాలిచొ మాన్సుచి గత్తి ఎక్కి” మెన యేసు సంగిలన్.
‘కీసి జా జిమ్‍దె?’
(మత్త 6:25-34; 6:19-21)
22 “జాకయ్, ఆఁవ్ తుమ్‍క కిచ్చొ మెంతసి మెలె, ‘కిచ్చొ కమ్‍దె గే, కిచ్చొ గలనుమ్‍దె గే, కీసి జా జిమ్‍దె’ మెన తుమ్‍చి మెన్సుతె చింత గలన నాయ్. 23 కిచ్చొక మెలె, అన్నిమ్‍చి కంట మాన్సుచి ‡ 12:23 నెంజిలె ‘జీవు’.ఆత్మ ముక్కిమ్ గెద, పాలల్‍చి కంట ఆఁగ్ విలువ గెద?. 24 కాడల్‍చి రిసొ తుమ్ ఉచర. జేఁవ్ ఉంపితి నాయ్, పంటొ లాయితి నాయ్, చి జోవయింక కొట్లు నాయ్ కొట్లు గెరల్ నాయ్ జలెకి, దేముడు జోవయింక అన్నిమ్ దెతయ్. జలె, పిట్టల్‍చి కంట తుమ్ ఒగ్గర్ విలువ అస్సుస్ గెద? కచితుమ్ తుమ్‍క దొర్కు జలిసి జో దొర్కు కెరెదె. 25 పడ్తొ, తుమ్‍చితె కో కెద్ది చింత గలన్‍లెకి, § 12:25 నెంజిలె, ‘జోవయింక దిల దీసల్‍చి కంట జోవయించి ఇస్టుమ్‍క అన్నె దీసల్ జింక జయెదె గె?’జోచి బత్కుక కొల్తక అత్తెక్ జవుస్ ఒగ్గర్ కెరనుక తెరె గే? నెత్రె. 26 దస్స ఇస ఇదుద్ల కమొ జర్గు కెరుక నెతుర్సు జలె, అన్నె తిల కమొ జర్గు కెరుక కిచ్చొక బమ్మ జతసు?
27 “డొంగ్రెచ పుల్లొ కీసి వడ్డితతి గే, తుమ్ ఉచర. జేఁవ్ కామ్ కెర్తి నాయ్, పాలల్ వీంతి నాయ్. జలెకి, ఎదివాట్ సొమ్సారుమ్ కలుగు జలొ పూర్గుమ్‍చొ రానొ సొలొమోను కి ఈంజేఁవ్ పుల్లొచి రితి సూటి కెరనుక నేన్లొ. 28 తుమ్ తొక్కి నముకుమ్ తిలస, ఏక్ కోడు ఉచర. ఆజి బట్టి వడ్డితి, గని కలిక డయ దెతి వెర్రి చివ్వర్‍క దేముడు ఎదిలి సూటి కెర్తయ్, జలె, కచితుమ్ తుమ్ మాన్సుల్‍క అన్నె చెంగిల్ గలంతిసి దొర్కు కెరెదె. 29 అన్నె, ‘అన్నిమ్ కీసి దొర్కు జయెదె, పితిసి కీసి దొర్కు జయెదె?’ మెన తుమ్ బమ్మబుద్ది తెన్ తా నాయ్. 30 కిచ్చొక మెలె, ఈంజ లోకుమ్‍చ ఎత్కి మాన్సుల్ ఇస వస్తువల్ దొర్కు కెరనుక ఆస జతతి. ఇస సామన్లు తుమ్‍క కి దొర్కు జతతి మెన తుమ్‍క అబ్బొది జతొ దేముడు జానె. 31 తూమ్, కిచ్చొ కెరుక అస్సె మెలె, * 12:31 నెంజిలె ‘జోచి రాజిమ్ ఈంజ లోకుమ్‍తె ఎదార్దుమ్ బార్ జతిస్‍క ఆస జాచి జోక గవురుమ్ కెర్తి బుద్ది ఇండ’.జోచి రాజిమ్‍తె బెద, జోక గవురుమ్ కెర్తి బుద్ది ఇండుక ఆస జా, చి దొర్కు జల ఈంజేఁవ్ అన్నె వస్తువల్ కి తుమ్‍క జో దొర్కు కెరెదె.
పరలోకుమ్‍తెచి ఆత్మ సొమ్సారుమ్‍క ఆస జతిస్‍చి కోడు
32 “అంచి ఇదిలిసి మంద జల అంక నంపజలస, తుమ్ బియఁ నాయ్. కిచ్చొక మెలె, † 12:32 లూకా 22:29-30, డీసయ్‍లిసి 5:10, 20:4, 6 చి తిమోతిక రెగిడ్లి దొన్ని నంబర్ ఉత్రుమ్ 2:12 దెక.జోచి రాజిమ్‍తె తుమ్ బెద జో తెన్ ఏలుప కెర్తి రితి అంచొ అబ్బొసి జలొ దేముడుచి ఉద్దెసుమ్. 33 తుమ్‍చ ఆస్తుల్ విక గెల కెర, బీద సుదల్‍క జా డబ్బుల్‍క తుమ్ దర్ముమ్ దాస. పరలోకుమ్‍తెచి పోర్న నే జతి రగుమ్ పాడ్ నే జతి రగుమ్ సెంచెల్ కోడు దొర్కు కెరన తా. జేఁవ్ సెంచెల్‍తె కిచ్చొ తంక మెలె, పాడ్ నే జతి, కేన్ చోరు జా దనుమ్‍క పాసి గెచ్చుక నెతిర్తి, చి కేన్ కీఁవు జాక కంక నెతిర్తి. 34 తుమ్ కేన్ లోకుమ్‍తె దనుమ్ సంపాదన కెరన తస్తె గే, ఒత్త తిలిస్‍చి రిసొ తుమ్‍చి పెట్టి ఉచర్తె తస్తె.
యేసు అన్నె ఉత్ర జెతిస్‍క తెయార్ జా
(మత్త 24:42-51)
35-36 “పెండ్లి విందు తెంతొ బుల జెతొ కేన్ ఎజొమాని గెరి అన్నె జెతిస్‍క జోచ సేవ కెర్తస జోచ పాలల్ చెంగిల్ కుంచన దీవు లంబడ తా, జో అయ్‍లె కెవ్డితె ఉంక్రయ్‍లె కెవ్డి ఉగ్డ దెంక మెన, రకితె తవుల, గెద. తుమ్, జలె, దస్సి తెయార్ జా తా. 37 ఆఁవ్ ఎజొమాని అన్నె ఉట్ట అయ్‍లె, అంచ సేవ కెర్తస రితసతె కో చెదొయ్ తా రకితె తిలె, జోవయింకయ్ చెంగిలి. తుమ్‍క కిచ్చొ కచితుమ్ మెంతసి మెలె, ఆఁవ్ అంచి పాలుమ్ కుంచన జోవయింక అన్నిమ్‍క వెసడ దా, జోవయించి రిసొ జొగుడ దెయిందె. 38 అన్నె ఆల్సిమ్ అయ్‍లి రితి సొక్కుక నెంజిలె కుకుడొ వాంసెనె అయ్‍లె, తెద్ది గడియ గెలె కి కో దస్సి చెద్దొయ్ తా రకితె తవుల గే, జోవయింక చెంగిలి!
39 “గని ఏక్ టాలి తుమ్ చెంగిల్ అర్దుమ్ కెరన. కిచ్చొ మెలె, కేన్ సమయుమ్‍క చోరు జెయెదె మెన గెర్‍చొ ఎజొమాని కో జలెకు జాన్‍తొ జలె, ‡ 12:39 ఈంజ మత్తెలి తొలితొ రెగిడ్ల సగుమ్ పుస్తకల్‍తె ‘జో చెద్దొయి తత్తొ, అన్నె’ చి కోడు తయె నాయ్.జో చెదొయి తత్తొ, అన్నె చోరు జోచి గెరి పెసితి అవ్‍కాసుమ్ తతి రితి గేర్ ములితొ నాయ్. 40 జలె, తుమ్ తెయార్ జా తా రకితె తంక అస్సె. కిచ్చొక మెలె, తుమ్ నే ఉచర్లి సమయుమ్‍క ఆఁవ్ మాన్సు జా జెర్మున్ అయ్‍లొసొ అన్నె జెయిందె” మెన యేసు సంగిలన్.
41 తెదొడి పేతురు “ప్రబు, ఈంజ టాలి § 12:41 ఏక్ వేల సిస్సుల్‍కయ్ పేతురు ఉచర్తయ్.అమ్‍కయ్ సంగితసి, గే ఎత్కిజిన్‍చి రిసొ గె?” మెన యేసుక పుసిలన్. 42 యేసుప్రబు జోక, “ప్రయానుమ్ గెచ్చుక మెన ఎజొమాని బార్ జంక జలె, జోచ గేర్‍చక దెక సమయుమ్‍క అన్నిమ్ దెంక మెన జో నిసాన నిదానుమ్‍చొ గొత్తి సుదొ కో జవుల? 43 జో ఎజొమాని అన్నె ఉట్ట అయ్‍లె, జో గొత్తి సుదొ జో ఎజొమాని తియార్లి కామ్ కెర్తె తిలె, గొత్తి సుదొక చెంగిలి. 44 దస్సి నిదానుమ్ కెర తయెదె మెలె, తుమ్‍క ఆఁవ్ కిచ్చొ కచితుమ్ మెంతసి మెలె, జో ఎజొమాని అయ్‍లె, జోచి ఆస్తి ఎత్కిచి ఉప్పిరి జో చెంగిల్ రకిలొ గొత్తి సుదొక అదికారుమ్ దెయెదె. 45 గని జో గొత్తి సుదొ ఏక్ వేల ఎజొమాని ఆల్సిమ్ కెర్తయ్ మెన ఉచర, జోచి జత జల అన్నె మున్సుబోద గొత్తి సుదల్‍క జలెకి, తేర్‍బోద గొత్తి సుదల్‍క జలెకి, పెటుక చి కంక పింక సూరు పియ మచ్చుక దెర్లె, 46 ‘ఎజొమాని ఆజి జెయె నాయ్’ మెన గొత్తి సుదొ ఉచర నే రకితె దీస్‍క, గడియక జో ఎజొమాని ఉట్ట జెయెదె చి, జోక * 12:46 నెంజిలె టాలిక ‘కండ గెలెదె’.మొర్తి సిచ్చ తియడ కెర, జోక † 12:46 నెంజిలె ‘నిదానుమ్ నెంజిలసక’.నంప నెంజిలస సిచ్చ జతిస్‍తె జో గలెదె.
47 “జో కిచ్చొ కామ్ కెరుక మెన జోచొ ఎజొమాని తియార అస్సె గే కేన్ గొత్తి సుదొ జానె గని జోచొ ఎజొమానిచి ఇస్టుమ్ జర్గు కెరె నాయ్ అన్నె జా జర్గు కెరుక తెయార్ కి జయె నాయ్ గే, జోవయింక ఎజొమాని గట్టిఙ పెటయెదె. 48 జోచొ ఎజొమానిచి ఇస్టుమ్ కిచ్చొ జయెదె గే నేన కెర, పెట్తి సిచ్చచి ఎదిలి తప్పు కేన్ గొత్తి సుదొ కెరెదె గే, జోక ఎజొమాని తొక్కి పెటయెదె. కక్క దేముడు ఒగ్గర్ బుద్ది గే, సెక్తి గే, ఆస్తి గే, కిచ్చొ గే దా తయెదె గే, జో మాన్సు నిదానుమ్ తెన్ జా వాడిక కెర ప్రబుచి సేవ కెరుక అస్సె, చి అమ్‍క ‘దస్సి నిదానుమ్ కెర్ల గే, నాయ్ గె’ జో ప్రబు దెకెదె. దస్సి, కచి అత్తి జో ఒగ్గర్ సొర్ప కెర తయెదె గే, జో మాన్సు అన్నె లాబుమ్ తెన్ అన్నె దెంక అస్సె.
యేసు అయ్‍లిసి ఎక్కి సేంతుమ్ కెరయ్‍తిసి నెంజె
(మత్త 10:34-36)
49 “బూలోకుమ్‍చి ఉప్పిరి ఆగి సువుక అయ్‍లయ్, చి జా ఆగి అప్పె లంబ తత్తి జలె ఆఁవ్ ‘చెంగిల్’ మెన్‍తయ్. 50 ఏక్ మాన్సు మాములుమ్ పానిచి బాప్తిసుమ్ నఙనుక జలె, కీసి పానితె డుఙుక తయెదె గే, దస్సి ఆఁవ్ స్రెమల్‍తె డుఙ మొరుక అస్సె, చి జా పూర్తి జర్గు జతె ఎదక అంచి పెట్టి కెద్ది బాద సేడ్తసి!
51 “జలె, అంక ‘జో బూలోకుమ్‍తె అయ్‍లిసి మాన్సుల్‍తె ఎక్కి సేంతుమ్ కెరెదె’ మెన తుమ్ ఉచర్తసు గె? ఆఁవ్ అయ్‍లిసి సేంతుమ్ దెయె నాయ్, గని ఆఁవ్ అయ్‍లి రిసొ మాన్సుల్ జట్లు జవుల. 52 మెలె, అప్పె తెంతొ ఎక్కి గెరి పాఁచ్‍జిన్ తిలె, జట్లు జవుల. దొగుల ఏక్ జట్టు జా, తీగ్ల ఏక్ జట్టు జా, దొగులచి ఉప్పిరి తీగ్ల విరోదుమ్ జవుల. నెంజిలె, తీగ్లచి ఉప్పిరి దొగుల విరోదుమ్ జవుల. 53 దస్సి, పుత్తుస్‍చి ఉప్పిరి అబ్బొసి విరోదుమ్ జయెదె, అబ్బొస్‍చి ఉప్పిరి పుత్తుసి విరోదుమ్ జయెదె, దువిస్‍చి ఉప్పిరి అయ్యసి చి, అయ్యస్‍చి ఉప్పిరి దువిసి విరోదుమ్ జవుల, చి సూనుస్‍చి ఉప్పిరి అత్తస్, చి అత్తస్‍చి ఉప్పిరి సూనుసి విరోదుమ్ జవుల” మెన యేసు సంగిలన్.
కాలుమ్ కీసిచి గే చినితిస్‍చి రిసొచి కోడు
(మత్త 16:2-3)
54 యేసు ప్రెజల్‍క, “పడమర పక్క పాని దెతి మబ్బు అయ్‍లె, ‘పాని పెటెదె’, మెన తుమ్ బేగి సంగితసు గెద, కచితుమ్ జర్గు జతయ్. 55 పడ్తొ దచ్చెన పక్క తెంతొ వాదు వీర్లె, ‘ఆజి గట్టిఙ వేడి కెరెదె’ మెన చినితె చి, దస్సి జర్గు జయెదె గెద? 56 తుమ్ ఉప్రమెన్సుచొ మాన్సుల్! తుమ్ చినితిస్‍క ‘నేనుమ్’ మెంతసు. బుఁయిక చి ఆగాసుమ్‍క దెకిలె కీసి కెరెదె గే చినితసు జలె, ఈంజ కాలుమ్‍తె జర్గు జతిసి దెకిలె ఈంజ కాలుమ్‍క కీసిచి గే చినుక నెతుర్సు గె? చినుక తెరితసు, గెద” మెన సంగిలన్.
నేరిమ్ వయడ్తొసొ తెన్ నేరిమ్ జలొసొ సేంతుమ్ కెరంతిస్‍చి టాలి
(మత్త 5:25-26)
57 యేసు అన్నె కిచ్చొ బుద్ది జోవయింక ఉచరయ్‍లన్ మెలె, “తుమ్ కిచ్చొ కెర్లె చెంగిల్ తయెదె గే, కిచ్చొక చినుస్ నాయ్? 58 తుచి తగు సూనితొ తీర్పు కెర్తొస్‍తె గెచ్చుక మెన తుక నేరిమ్ వయడ్తొసొచి తుయి నేరిమ్ జలొసొ వట్టె గెతె తిలె పొది, జోవయింతెన్ తుయి సేంతుమ్ జంక దెకను. నెంజిలె, తీర్పు కెర్తొసొతె తుక ఒర్గొడ తిలె, తుచి తగు సూన్లె, తీర్పు కెర్తొసొ తుక జమాన్లుచి అత్తి సొర్ప కెర దెయెదె, చి జమాన్లు తుక జేల్‍తె గల దెయెదె. 59 ‡ 12:59 ఈంజ కోడుచి అర్దుమ్ కిచ్చొ మెలె, 59. తుమ్‍క ఆఁవ్ కిచ్చొ మెంతసి మెలె, తుమ్‍చి పాపుమ్‍చి రిసొ తుమ్‍క నేరిమ్ వయడ్తొ ఎత్కి అదికారుమ్ తిలొ దేముడు తెన్ తుమ్‍చితె కో మదెనె సేంతుమ్ జసు నాయ్ గే, ఈంజ లోకుమ్‍చ మాన్సుల్‍క పరిచ్చ కెర తీర్పు కెర్తి పొదిక, సిచ్చ జస్తె, చి జా సిచ్చచి రునుమ్‍చి ఆకర్‍చి కాసు ఎద కి పూర్తి తీర్సుప కెర్తె ఎదక మెలి కోడు, తుక ములుక నెంజె. జా తీర్సుప కెరుక నెతుర్సుచి రిసొ జా సిచ్చ కుట్టె నాయ్. కీసి సేంతుమ్ జంక మెలె, అమ్‍చి పాపుమ్ ఒప్పన యేసుక నంపజా పాపుమ్‍బుద్ది ముల జోచి ఇస్టుమ్ కెరుక దెరుక.ఆఁవ్ తుమ్‍క కిచ్చొ మెంతసి మెలె, తుయి తుచి సిచ్చచి ఆకర్ కాసు ఎద కి తుయి పూర్తి తీర్సుప కెర్తె ఎదక, తుక ములుక నెంజె.”
*12:1 12:1 నెంజిలె, జా అర్దుమ్‍క ‘లచ్చజిన్ మాన్సుల్’ మెన రెగ్డ అస్సె.
†12:15 12:15 నెంజిలె, ‘జో ఒగ్గర్ దీసల్ జితి రితి సెలవ్ దెతిసి నెంజె’. నెంజిలె ‘జోవయింక జియడ్తిసి నెంజె, జోవయించి జీవితుమ్‍క నిజుమ్ ముక్కిమ్ తిలిసి నెంజె’.
‡12:23 12:23 నెంజిలె ‘జీవు’.
§12:25 12:25 నెంజిలె, ‘జోవయింక దిల దీసల్‍చి కంట జోవయించి ఇస్టుమ్‍క అన్నె దీసల్ జింక జయెదె గె?’
*12:31 12:31 నెంజిలె ‘జోచి రాజిమ్ ఈంజ లోకుమ్‍తె ఎదార్దుమ్ బార్ జతిస్‍క ఆస జాచి జోక గవురుమ్ కెర్తి బుద్ది ఇండ’.
†12:32 12:32 లూకా 22:29-30, డీసయ్‍లిసి 5:10, 20:4, 6 చి తిమోతిక రెగిడ్లి దొన్ని నంబర్ ఉత్రుమ్ 2:12 దెక.
‡12:39 12:39 ఈంజ మత్తెలి తొలితొ రెగిడ్ల సగుమ్ పుస్తకల్‍తె ‘జో చెద్దొయి తత్తొ, అన్నె’ చి కోడు తయె నాయ్.
§12:41 12:41 ఏక్ వేల సిస్సుల్‍కయ్ పేతురు ఉచర్తయ్.
*12:46 12:46 నెంజిలె టాలిక ‘కండ గెలెదె’.
†12:46 12:46 నెంజిలె ‘నిదానుమ్ నెంజిలసక’.
‡12:59 12:59 ఈంజ కోడుచి అర్దుమ్ కిచ్చొ మెలె, 59. తుమ్‍క ఆఁవ్ కిచ్చొ మెంతసి మెలె, తుమ్‍చి పాపుమ్‍చి రిసొ తుమ్‍క నేరిమ్ వయడ్తొ ఎత్కి అదికారుమ్ తిలొ దేముడు తెన్ తుమ్‍చితె కో మదెనె సేంతుమ్ జసు నాయ్ గే, ఈంజ లోకుమ్‍చ మాన్సుల్‍క పరిచ్చ కెర తీర్పు కెర్తి పొదిక, సిచ్చ జస్తె, చి జా సిచ్చచి రునుమ్‍చి ఆకర్‍చి కాసు ఎద కి పూర్తి తీర్సుప కెర్తె ఎదక మెలి కోడు, తుక ములుక నెంజె. జా తీర్సుప కెరుక నెతుర్సుచి రిసొ జా సిచ్చ కుట్టె నాయ్. కీసి సేంతుమ్ జంక మెలె, అమ్‍చి పాపుమ్ ఒప్పన యేసుక నంపజా పాపుమ్‍బుద్ది ముల జోచి ఇస్టుమ్ కెరుక దెరుక.