16
Hay Nipa"el hi Aat di Ami'id di Pangulug nan Tatagud Jerusalem
1 Inalin goh Apo Dios ay ha"in di, 2 “Pahiwom ni' nan i'ibbam an iJerusalem ti nidugah an na"appuhiy ato'atonda 3 ta alyom ay dida an Ha"in an na'abbagbagtun Dios ya alyo' ay didan iJerusalem di, Paddungnay nalpu ayud Canaan an ay da'yu nan holag Amor ya holag Heth.* Ta"on un da Abraham ay Sarah di immannung an o'ommod nan Hudyu (Gen. 12:1-3) mu bo'on diday itudunah tu ti itudunay aat nan nahhun an nangiyammah nan siudad ad Jerusalem an nan holag Amor ya holag Heth. Ti ta"on hidin amatagun Abraham ya i"ihna ad Jerusalem ti waday indat Melchizedek an alid Salem (unu Jerusalem) ay hiya (Gen. 14:18). 4 At paddungnay mi'id di nangipapto' ay da'yuh din nitungawanyu, ya mi'id di namuguh hi puhogyu, ya mi'id di nangamoh ay da'yu, unu mi'id di nangilamuh hi ahin hi odolyu,† Ta"on un mid mangat ad ugwan mu hidin 1918 A.D. ya do'ol di nannig hinan Arabo ad Palestine hi umat hina an ugali. unu mi'id di lo'ob hi nami'lugdan da'yu. 5 At paddungnay mi'id ahan di nammo' ay da'yuh nangat ay dane an paddungnay un nonong ya intapal da'yu.‡ Hiyah ne ugalin nan do'ol an triboh abablubabluy hidin timpun din amahmahludan mumba'i, ya inatdah unda agguy penhod nan pa'ittungaw ti nan udum ya pahiwonday duppel at intapalday oha, ya nan udum ya itapalday binabai ta baliwanday linala'i, ya nan udum ya itapalday ung'ungngah un way akudangana, ya nan udum ya itapaldah un gun kumila nan ung'ungnga unu umday bilang di imbabaluyda. Ti nete"ah din nitungawanyu ya mi'id di namhod ay da'yu.
6 Ya hidin naluha' ya tinnig'un mahmo' ayun humane'he'yad an gun kumila, ya nadadala ayu, at inggohgoha' da'yu ta adi ayu matoy 7 ti impapto"u da'yuh engganah immilog ayu, at umat ayuh nan munlutbun nitanom. At maphod di pangod'odolyu, mu paddungnay numbobollad ayu damdama.§ Hay pohdonan hapiton ya agguy pay nalhin.
8 Mu hidin pidwanah nanniga' ay da'yu ya mabalin mahkay an malhin ayu, at inhophop'un da'yu din ambilog an lubung'u ta mahophopan nan paddungnay numbobolladanyu.* Hay pohdonan hapiton ya nun'ahawada. Ya intulag'un pa'appohdo' da'yu, at paddungnay bagi' mahkay da'yu. Ha"in an na'abbagbagtun Dios di nanapit ete.
9 Ya paddungnay inamoh'u da'yu ta na'ulahan nan inlamutyun dala,† Hiyah ne pumpa'ahwangana an bo'on nan dalan nitudo' hi verse 6. ya linamuha' da'yuh lanah bangbanglu. 10 Ya paddungnay linubunga' da'yuh nanginan lubung, ya hinapatusa' da'yuh nan nanginan lalat. 11 Ya indat'un da'yuy mun'apla'an an gina'u an umat hi ganeleng, ya buung, 12 ya hengheng an miyammah olongyu, ya hingat, ya nan ma"aphod an korona. 13 At paddungnay waday gina'uyuh balitu', ya silver, ya paddungna nongkay hi un ayu nalubungan hinan nanginan lubung. Ya hay ononyu ya nan tinapay an hay niyamma ya nan na'adyamu' an alena ya nan mantikan di olibo. Ya nan danum di iyu'an di inumonyu. At umat ayuh nan ma"apgohan an queen. 14 At dumalat ay danen inat'un da'yu ya paddungna nongkay hi un ayu numbalin hi ma"apgohan an babai, ya nundongol henen aatyuh nan abablubabluy.‡ Nundongol di aat nan iJerusalem hidin amatagun da David ay Solomon. Ha"in an na'abbagbagtun Dios di nanapit ete.
15 Mu dumalat at goh nan amaphodyu ya paddungnay numbalin ayuh puta. At malgom di linala'ih inagay'ayanyu ta elo'yu. 16 At hay nipaddungan danen linala'in enelo'yu ya nan bulul an dinayawyu. Ya inusalyu nan nun'abalul an indat'un da'yu ta inyammayuh pundayawanyun didah nan nun'abagtun lugal. At danen inatyu ya umipabohol ahan. 17 Ya din balitu' ya silver an din indat'un da'yu ya hinibugyuh linala'in bulul ta dayawonyu. Ya impilubungyun dida din mun'aphod an lubung an indat'un da'yu, ya ta"on un nan lanan di olibo ya nan incense ya indawatyun dida. 18 Ya din mun'aphod an naboldaan an lubungmu ya impilubungmun dida, ya indawatmun dida din indat'un lana ya incense. 19 Ya umat goh hidin ma'an an umat hinan na'adyamu' an alena, ya din mantikan olibo, ya din danum di iyu'an an indat'un da'yu ya ene'nongyu goh ay dida ti penhodyun pa'amlongon dida. Ha"in an na'abbagbagtun Dios di nanapit ete.
20 Mu unguhanyu pay hanan inatyu, at ene'nongyu nan indat'un imbabaluyyuh nan bululyu ta way ononda anu. 21 At pinatoyyu nan imbilang'uh imbabaluy'u ta ene'nongyu nongkay ay dida. 22 Ya anaad ahan ta dumalat ay danen gunyu aton ya agguyyu ninomnom din aat di a'ung'ungngayu an mi'id di nammo' ay da'yu an un nonong ya numbobollad ayu an humane'he'yad, ya nadadala ayu an tumana"ata"ang?
23 Mahmo' ayu ahan ti Ha"in an na'abbagbagtun Dios ya moltao' da'yu. 24 Ti ingnguhanyu damdama hana ti nun'amma ayuh pundayawanyuh nan bulul hinan way a'am'amungan di tatagu. 25 At paddungnay pinuhiyuy amaphodyu ti malgom an bulul an dayawon di udum an babluy, ya inyammayuh nan akalakalata ta dayawonyu goh, at umat ayu nongkay hinan putan malgom di agay'ayanyuh lala'i ta elo'yu. 26 Ya inyal'allayun nangipabungot ay Ha"in ti numbalin at goh ta nan tataguh nan udum an babluy di nundenolanyu an umat hinan i'Egypt. 27 At hiyanan minolta' da'yu ta ginubat da'yuh nan iPhilistia, at penlohday udum hinan lutayu.§ Hidin 701 B.C. an din gutud di na'abakan nan Hudyuh nan i'Assyria ya impaboltan nan Alin hi Sennacherib an alid Assyria nan udumnan lutan di i'Israel hinan iPhilistia ta hakuponda. At ta"on un dida ya manoh'adah nan nun'appuhin ugaliyu.
28 Ya ta"on un nan i'Assyria ya nundenlanyu. Mu hihidya damdaman ingguhanyu dida, 29 at ta"on un nan mumpungkumildun iBabylon ya nundenolanyu, mu ingnguhanyu goh damdama dida.
30 Uya'ana ahan hi anappuhiyu an mi'id di bainyu an umat ayuh nan umipabain an binabain puta. 31 Ti nun'amma ayuh pundayawanyuh nan kalata, ya nun'amma ayuh bulul an dayawonyuh nan way a'am'amungan di tatagu, at umat ayuh nan puta, mu onayna ti pabayadday odolda ya un da'yu an undan way lagbuyun danen inatyu. 32 At umat ayu nongkay hi babain ilugtapnay ahawana ti hay udum di pohpohdona an bo'on hi ahawana. 33 Nan babain puta ya mumpabayad, mu da'yu ya un at goh da'yuy umidat hinan pohpohdonyu ta pangagay'ayyun dida ta way aton nan do'ol an linala'in malpuh nan numbino'ob'on an abablubabluy an mangelo' ay da'yu. 34 At nat'on ahan di aatyu ti nan puta ya mumpabayadda ya unda me'yelo', mu da'yu ya paddungnay da'yuy mumbayad ya un da'yu elo'!”
Hay Amotaan ad Jerusalem
35 At inalin goh Apo Dios di, “Da'yun iJerusalem an mipaddung hi puta ya ihamadyu ni' an donglon tun hapito'. 36 Gapu ta bo'on Ha"in di pundenolanyu ti hay nundenolanyu ya nan udum an babluy, ya nundayaw ayuh nan bululda, ya inyal'allana an pinatoyyu nan imbabaluyyu ta ene'nongyun dida. 37 At amungo' an amin din babluy an nundenolanyu ta gubaton da'yu, at punhintitiganday apa"ianyu, at umat ayuh nan putan nabladan ta ma"attig an amin di aatna.* Hay ugalin nan mangabak hi buhuldah gubat ya pumboladonda didan nakaphul ta mabainanda. 38 Ya nan pummolta' ay da'yu ya umat hi moltan di pimmatoy ya immilugtap.† Hay pamatayanda ya puntapada dida (verse 40; Deut. 22:21-24; Jn. 8:5-7), unu bo'on ay ya gohbonda (Gen. 38:24). Ti dumalat hi bungot ya annel'uh nan'uganyun Ha"in ta nundayaw ayuh bulul at hiyanan patayo' da'yu, ya iyamohyuy dalayu. 39 Ipa'abak'u da'yu ay danen babluy an nundenolanyu ta mapa"i ayu. At pumpa"ida nan pundayawanyu ya nan pun'onnganyuh nan me'nong hinan bulul. Ya nun'aladan amin nan balitu'yu, ya silveryu, ya nan mun'aphod an lubungyu, at mi'id di ma'angang ay da'yu, at mipaddung ayuh nan putan nabladan. 40 Ya mumbabaddangda nongkay daden gunyu numbayadan an babluy ta punggayang da'yu, ya numpalang da'yu. 41 Ya pumpuulanday a'abungyu, ya paligligaton da'yuh hinagang nan do'ol an binabai. Ato' hina ta wan midinong di pundayawanyuh nan bulul, ya midinong goh di pumbayadanyuh nan do'ol an pundenolanyun tataguh udum an babluy. 42 Ya ma'at date ta wan ma'udyaan nan nidugah an bungot'un da'yun dumalat di nundayawanyuh nan bulul.
43 Ti hidin nangatanyuh nan adi maphod ya mi'id ahan di ninomnomyuh nan gun'u nangipapto'an ay da'yuh din paddungnay a'ippola'yu. At impabungota' an dumalat nan nun'appuhin gunyu inat, at hiyanan minolta' da'yu. Ha"in an na'abbagbagtun Dios di nanapit ete.”
44 Ya inalin goh Apo Dios di, “At hay gun hapiton di tatagun da'yu ya alyonday, Undan tuwali hay anungon di imbabaluy hi un bo'on hay ommod. 45 Ya immannung an inanungyu nan paddungnay hi inayu an din'ugnay ahawana ya imbabaluyna, ya ten umat ayu goh hinah nan i'ibbayu an din'ugyuy ahawayu ya imbabaluyyu. Umat ayuh na ti da'yu tuwali nan holag Heth ya holag Amor. 46 Hanan paddungnay pangpangullun binabain a'agiyu ya dida nan nunhitud Samaria an wah appit hi iggid hi un hagangon di buhu'an di algaw hi ad Israel ya nan nun'eheggon an babluy hidi. Ya nan nehnod ay da'yu ya didana nan paddungnay binabain u'udidianyu an ni'hitud Sodom an wah appit hi agwan hi un hagangon di buhu'an di algaw ya nan nun'eheggon an babluy hidi. 47 Ya hanan numbaholanday nangiyengngohanyu goh damdama, mu hay oha ya nidugdugah di numbaholanyu ya un dida. 48 At Ha"in an matattagun na'abbagbagtun Dios ya ten alyo' di on'onaynaat goh nan paddungnay a'agiyu an iSodom, ya ta"on un nan numpunhituh nan nunlene'wohda ya un da'yu. 49 Ti hay numbaholan nan paddungnay a'agiyu an iSodom ya ma'ahiggada ya mumpahiyada ti wadan amin di mahapulda, mu mi'id di alyon hi idatanda nan nun'awotwot, ya mid alyonan badanganda nan munhapul hi badang. 50 Ya wadada goh di udum an nun'appuhin gunda aton, at hiyanan tinnigyun inubah'u dida.
51 Mu gulat ta ipaddung di bahol nan i'ibbayun iSamaria hinan baholyu ya agguy ahan nigodwah nan baholyu, at on'onaynada ya un da'yu. 52 At hiyanan ad ugwan ya holtaponyu nan moltayu ta mabainan ayu. Ti nidugah ahan nongkay di numbaholanyu, at hiyanan on'onaynada ya un da'yu.
53 Mu ta"on hi un'u pina"i nan i'ibbayun iSodom ya nan iSamaria mu ipaphod'u dida ta mumbangngad nan maphod an aatda tuwali. Ya umat goh hinay ato' ay da'yu an pumbangngado' goh damdama nan maphod an aatyu tuwali. 54 Ya ma'at hana, at nidugah di bainyu an dumalat nan ina'inatyu. At awniat alyon nan i'ibbayun iSodom ya iSamaria di, Goh ya ten on'onayna tu'u ya un dida! 55 Mu gulat ta ipaphod'u nongkay nan i'ibbayun iSodom ya iSamaria ya ipaphod'u goh damdama da'yu. 56 Hidin hopapna ni' ya nidugah di pamihulyuh nan iSodom, 57 mu ad ugwan an na'innilaan nan nun'appuhin pangatyu ya nidugah at ahan di pamihul nan bimmabluy hinan heneggonyu ay da'yu an umat hinan i'Edom ya iPhilistia. 58 At hiyah ne moltayu ti nidugah ahan an nun'appuhi nongkay di pangatyu. Ha"in an Dios di nanapit ete.”
59 Ya inalin goh nan na'abbagbagtun Dios di, “Mahapul an moltao' da'yuh nan agguyyu nangatan hidin nuntutulagan tu'u. 60 Mu ta"on un umat hina ya adi' ibahhaw an aton din inali' hi ato' ay da'yuh din paddungnay a'eppola'yu. Ti nan inali' ya hiyah ne ma'at hi enggana. 61 At awniat nomnomonyu mahkay, ya bumain ayu nongkay hinan nun'appuhin ina'inatyu. Ya pumbalino' nan paddungnay i'ibbayun iSodom ya iSamaria hi paddungnay imbabaluyyu an ta"on hi un agguy niddum heteh din nuntutulagan tu'u. 62 Ya ipa'annung'u nan nuntutulagan tu'u, at hiyay panginnilaanyu mahkay an Ha"in di immannung an Dios. 63 Ya aliwa' nan numbaholanyu ta wa ay ta nomnomonyu din ina'inatyun nun'appuhi at un nonong ya didindinong ayu ti bumain ayu. Ha"in an na'abbagbagtun Dios di nanapit ete.”
*16:3 Ta"on un da Abraham ay Sarah di immannung an o'ommod nan Hudyu (Gen. 12:1-3) mu bo'on diday itudunah tu ti itudunay aat nan nahhun an nangiyammah nan siudad ad Jerusalem an nan holag Amor ya holag Heth. Ti ta"on hidin amatagun Abraham ya i"ihna ad Jerusalem ti waday indat Melchizedek an alid Salem (unu Jerusalem) ay hiya (Gen. 14:18).
†16:4 Ta"on un mid mangat ad ugwan mu hidin 1918 A.D. ya do'ol di nannig hinan Arabo ad Palestine hi umat hina an ugali.
‡16:5 Hiyah ne ugalin nan do'ol an triboh abablubabluy hidin timpun din amahmahludan mumba'i, ya inatdah unda agguy penhod nan pa'ittungaw ti nan udum ya pahiwonday duppel at intapalday oha, ya nan udum ya itapalday binabai ta baliwanday linala'i, ya nan udum ya itapalday ung'ungngah un way akudangana, ya nan udum ya itapaldah un gun kumila nan ung'ungnga unu umday bilang di imbabaluyda.
§16:7 Hay pohdonan hapiton ya agguy pay nalhin.
*16:8 Hay pohdonan hapiton ya nun'ahawada.
†16:9 Hiyah ne pumpa'ahwangana an bo'on nan dalan nitudo' hi verse 6.
‡16:14 Nundongol di aat nan iJerusalem hidin amatagun da David ay Solomon.
§16:27 Hidin 701 B.C. an din gutud di na'abakan nan Hudyuh nan i'Assyria ya impaboltan nan Alin hi Sennacherib an alid Assyria nan udumnan lutan di i'Israel hinan iPhilistia ta hakuponda.
*16:37 Hay ugalin nan mangabak hi buhuldah gubat ya pumboladonda didan nakaphul ta mabainanda.
†16:38 Hay pamatayanda ya puntapada dida (verse 40; Deut. 22:21-24; Jn. 8:5-7), unu bo'on ay ya gohbonda (Gen. 38:24).