4
1 Hi Apo Dios ya hi Jesu Kristu an nan munhumalyan amin hi tatagun natoy ya mataguh tun pumbangngadanan mun'ap'apu, ya iniladah ten itugun'un he"a. 2 Atom an amin di abalinam an mangipa'innilah nan Hapit Apo Dios hinan malgom an gutud an ta"on unda abuluton unu pihulon. Ihamadmun muntudtudu ta kumulugday mangngol, ya tugunom nan mangamangat hi nappuhi ta idinongda, ya tugunom damdama goh nan kimmulug ta inaynayundan mangat hi maphod. Anuham an muntudtuduh nan Hapit Apo Dios hinan tatagu an ta"on hi un mabayag ya unda ma'awatan. 3 Ti awniat waday gutud an adi donglon di tataguy Makulug an Ma'unud ti way ohaan umuy mannig hi muntudtudun dida an ta"on un nibahhaw di itudtududan dida, mu ta miyunnud at hinan pohdonda. 4 At du'gonda nan Makulug an Ma'unud ta nan nibahhaw an un hay nalpuh nomnom di taguy unudonda. 5 Mu he"a ay ya emayaam an amin di atom, ya anuham nan malgom an punligatam an gapuh pangunudam ay Apu tu'u, ya inaynayunmun mangitudtuduh aat Jesu Kristuh nan tatagu, ya atom an amin di ipatamun Apo Dios ay he"a.
6 Alyo' an amin hatun he"a ti paddungnay umata' hinan nihiit an Onong an Ma'inum* Heten me'nong an ma'inum ya nihiit hinan puun di pun'onngan an niddum hinan udumnan me'nong (Num. 15:1-12; 28:7, 24). ti magadyuh di ataya',† Napatoy hiyad Rome hidin 67 unu 68 A.D. hidin nun'alian Nero. Hay itudun nan tradisyon ya naputulan hiya ti adi mabalin an milanhah nan krus ti hiyah ne paniaw an style hi pamatayan hinan iRome (mu bo'on iRome da Jesu Kristu ay Apostoles Peter, at hiyanan nilanhadah nan krus), at iRome hi Paul (Ac. 16:37). at magadyuh goh di panayna' hitun luta. 7 Ya inat'un amin di abalina' ti inat'un amin di impatamun Apo Dios ay ha"in, at ad ugwan ya nalpah mahkay.‡ Gapu ta hidin 35 A.D. di kimmulugan Paul hinan kalatan miyuy ad Damascus ya gapu goh ta hidin 67 unu 68 A.D. di nabaludanad Rome at hay 32 unu 33 an tawon di nuntamuanan Apo Dios. Ya umata' hinan mi'yabbak an nangabak ti inunud'un amin di Tugunan ha"in, ya innaynayun'uy pangulug'u. 8 At ad ugwan ya mundenola' ti wada nan nehod ay ha"in an hiyah ne nan ma"ap'aphod an lagbu' an idat nan nahamad an Apu tu'uh tun punhumalyaana. Mu bo'on ya anggay ha"in di pangidatanah umat hinan lagbu ti ta"on nan udum an mamannod hi pumbangngadana.
Hay Aat di Nunligatan Paul
9 Ipadahmuy abalinam ta munnaud ya immali'ah tu 10 ti ten nuntaynana'. Hi Demas ya hay nitaguanah tun lutay nonomnomona, at hiyanan immuy ad Thessalonica. Ya ta"on un da Crescens ay Titus ya mi'idda goh hitu. Immuy hi Crescens hinan Provinciad Galatia, ya immuy hi Titus hinan Provinciad Dalmatia.§ Unu ad Albania. Hay oha goh hi ngadana ya Illyricum (Rom. 15:19). 11 Ya anggay hi Luke hi wah tun ha"in. At ayagam hi Mark ta itnudmuh tun umaliam ti hiyay un'unnud an baalo' hinan tamu'.* Bahaom nan footnote di Col. 4:10 ta innilaom di aat nan pinumhodan Paul ay Mark. 12 Ya hennag'uh Tychicus ad Ephesus. 13 Ya odnam ni' din jacket'un tinayna' ad Troas ay Carpus hi un'a umali, ya pi'yalam nan numbino'ob'on an nali'up an pepel† Hanan nali'up an pepel ya hay bilau an wah nan pingit di wangwang di niyammah aatna. Ya mid mapto' ya hiyanay alibluliblun intudo' Paul. goh an bagi', ya namama nan nali'up an hay up'up di animal di niyamma.‡ Mid mapto' ya hanan nali'up an hay up'up di animal di niyamma di alibluliblun nitud'an di Old Testament.
14 Hi Alexander an ohan munhibug ya do'ol di pahiwnan ha"in, mu okod hi Apo Dios an mangiballoh. 15 At hiyanan emayaam di atonan he"a ti nidugah di ngohoynah din gun tu'u intudtudu.
16 Din hopap di nahumalyaa'§ Hiya ya nan hopap di timma'doganah nan kultih kason den timpu an 67 A.D. an bo'on nan datin timma'doganah nan datin kasonad Rome hidin 62 A.D. ya mid nangihtigun ha"in ti tinaynana'. Mu olom ni' ya adi moltaon Apo Dios dida. 17 Mu ta"on hi unna' tinaynan mu wagwadah Apu tu'un ha"in, ya indatnay anatulid'un manginaynayun an mangulgud an amin hinan Tugun Apo Dios hinan Hentil. Ya dumalat goh nan badangna ya nabaliwana' hinan tatagun nunnomnom an mamatoy ay ha"in an ayda layon. 18 Ya binaliwana' goh ay Apu tu'uh an amin an nappuhin ma'at ay ha"in ta midduma' hinan pumpapto'anad abuniyan. Hiyay na'abbagbagtuh mid di pogpogna! Amen!* Hay pohdonan ibaga ya hene ya abuluto' ahan!
Hay Nangipaadan Paul hi Punnomnoman di I'ibbanan Hiya
19 Alyom ay da Priscilla ay Aquila ya da Onesiphorus an hina"amay apngao' dida.
20 Mi'id hituh Erastus ti tinayna' ad Corinth, ya tinayna' hi Trophimus ad Miletus ti nundogoh.† Ta"on hi un wadan Paul nan nidugah an abalinanan nangipa'adaog hi lewohon di taguh din hopap di ministryna mu hidin angunuhna ya paddungnay nakapoy ti agguyna inabalinan an nangipa'adaog ay Trophimus an nundogoh. At kulugon nan udum an gapu ta dimmo'ol nan alibluliblun nitud'an di New Testament ay didah din 67 A.D. at adida mahapul di umipanoh'a. 21 At ipadahmuy abalinam ta dumatong'ah tu ya un lumawang.
Ya inalin da Eubulus, ya hi Pudens, ya hi Linus,‡ Waday tradisyon an alyonan hi Linus ya numbalin hi bishop ad Rome hidin nalpahan din natayan da Paul ay Peter. ya hi Claudia, ya nan udum ay ha"in di apngaon da'yu goh ay dida.
22 Middum ni' hi Apu tu'un hi Jesu Kristun da'yu, ya Hiya ni' di mangipadutu' ay da'yu amin.

*4:6 Heten me'nong an ma'inum ya nihiit hinan puun di pun'onngan an niddum hinan udumnan me'nong (Num. 15:1-12; 28:7, 24).

†4:6 Napatoy hiyad Rome hidin 67 unu 68 A.D. hidin nun'alian Nero. Hay itudun nan tradisyon ya naputulan hiya ti adi mabalin an milanhah nan krus ti hiyah ne paniaw an style hi pamatayan hinan iRome (mu bo'on iRome da Jesu Kristu ay Apostoles Peter, at hiyanan nilanhadah nan krus), at iRome hi Paul (Ac. 16:37).

‡4:7 Gapu ta hidin 35 A.D. di kimmulugan Paul hinan kalatan miyuy ad Damascus ya gapu goh ta hidin 67 unu 68 A.D. di nabaludanad Rome at hay 32 unu 33 an tawon di nuntamuanan Apo Dios.

§4:10 Unu ad Albania. Hay oha goh hi ngadana ya Illyricum (Rom. 15:19).

*4:11 Bahaom nan footnote di Col. 4:10 ta innilaom di aat nan pinumhodan Paul ay Mark.

†4:13 Hanan nali'up an pepel ya hay bilau an wah nan pingit di wangwang di niyammah aatna. Ya mid mapto' ya hiyanay alibluliblun intudo' Paul.

‡4:13 Mid mapto' ya hanan nali'up an hay up'up di animal di niyamma di alibluliblun nitud'an di Old Testament.

§4:16 Hiya ya nan hopap di timma'doganah nan kultih kason den timpu an 67 A.D. an bo'on nan datin timma'doganah nan datin kasonad Rome hidin 62 A.D.

*4:18 Hay pohdonan ibaga ya hene ya abuluto' ahan!

†4:20 Ta"on hi un wadan Paul nan nidugah an abalinanan nangipa'adaog hi lewohon di taguh din hopap di ministryna mu hidin angunuhna ya paddungnay nakapoy ti agguyna inabalinan an nangipa'adaog ay Trophimus an nundogoh. At kulugon nan udum an gapu ta dimmo'ol nan alibluliblun nitud'an di New Testament ay didah din 67 A.D. at adida mahapul di umipanoh'a.

‡4:21 Waday tradisyon an alyonan hi Linus ya numbalin hi bishop ad Rome hidin nalpahan din natayan da Paul ay Peter.

© 2018 WBT