17
Hay Numpattayan da David ay Goliath
1 Ya impa'ayag nan iPhilistia an amin nan tindaluda ta umuyda mi'buhul, at na'amungdad Sokoh an babluy ad Judah. Ya nungkampudah nan numbattanan di ad Sokoh hi ad Azekah hidih ad Ephes Dammim. 2 Ya hi Saul ya nan tindalunan holag Israel ya na'amungda ta nungkampudah nan duntug an wadan di Nundotal an Elah ta hiyay nundadaanandan mangubat hinan iPhilistia. 3 At nundinammang nan iPhilistia ya nan holag Israel, ya waday nundotal an lutah numbattan.
4 Ya wada han bimmuhu' an nalpuh nan nungkampuan nan iPhilistia an ongol ya mangam'ameh an hay ngadana ya hi Goliath an iGath. Ya hay anta'nangna ya nahuluk hi hiyam di umpi. 5 Ya nan uklupna ya gambang, ya gambang goh nan magayad an inlubungna, an hay damotna ya hi'itangan nabongle ta han pituy kilu. 6 Ya nahu'luban goh di buhuynah gambang, ya waday inhe'langnan adu"oy an pahulna an gambang goh di aatna. 7 Ya hay inongol di gayangna ya umat hi baliga an hay damot nan gumo'na ya pitu ta han godway kilu, ya nan tindalun mangmangdon hinan hapiawna ya hiyay mangipangpang'u ya un hiya.
8 Ya timma'dog hi Goliath, ya nuntu'u' hinan titindalun holag Israel an inalinay, “Undan gahin un ayu umalin amin an mi'pattoy ay ha"in? Unna' oh'ohhan iPhilistia, at un oha goh di pot'onyuh umali ta mumpatoy ami! 9 Ya gulat ta abalinanan mi'pattoy ay ha"in ta patayona' ya mumbalin amih baalyu, mu gulat ta abako' ta hiyay patayo' ya da'yuy mumbalin hi baalmi!” 10 Ya intuluy han iPhilistia an nuntu'u', ya inalinay, “Ad ugwan an algaw ya angito' nan tindalun di holag Israel! Honogonyuy ohan lala'i ta mumpatoy ami!”
11 Ya unat goh dengngol Saul ya nan holag Israel henen hinapit nen iPhilistia ya munlungdayada, ya nidugah di ta'otda.
Hay Inayan David hinan Kampun Saul
12 Hi David ya wah dih nan wadan amanan hi Jesse ad Bethlehem hidid Judah. Hi Jesse an holag Ephrath ya waluday linala'in imbabaluyna. Henen gutud di nun'alian Saul, ya na'alla'ay ahan hi Jesse. 13 Ya nan tulun mina'ilog an linala'in imbabaluy Jesse ya niddumdah nan tindalun Saul an umuy mangubat hinan iPhilistia: hi Eliab di pangpangullu, ya hi Abinadab di otob, ya hi Shammah di miyatlu. 14 Ya hi David di udidian. 15 Mu hi David ya umu'udduman immanamut an mamadang ay amanan mangipahtul hinan kalniluda an numbangngad an umuy an muntamun Saul.
16 Ya napat di algaw hinan ahelhehelhelong ya amunhimunhinag di nangangi'angitan Goliath hinan holag Israel.
17 Ya wada han ohay algaw ya inalin Jesse ay David di, “Alam di hinhalub hinan nahanglag an bogah ya himpuluh nan tinapay, ya nunnaudom an iyuy hinan kampun wadan nan a'agim. 18 Ya ni'yodonmu din himpulun cheese* Unu keso. ta idatmuh nan kapitan nan linibun tindalun numpapto' ay dida. Ya innilaom di aat nan a'agim, ya alyom ay dida ta ipiyaliday tudo'da ta panginnilaa' hi aatda. 19 Nan a'agim, ya nan i'ibbadan tindalun holag Israel, ya ta"on nan Alin hi Saul ya wah didah nan Nundotal an Elah an mi'buhuldah nan iPhilistia.”
20 Ya nanelhelong hi David an bimmangon, ya tinaynana din kalnilunah nan ohan mumpahtul, ya enodnana din ma'an, ya immuy an inunudna din inalin amanan hi Jesse. Ya heden nidatnganah nan nungkampuan nan i'ibbanan holag Israel ya dengngolna nan ahitutu'u' an umuy mi'gubat. 21 Ya nan tindalun di iPhilistia ya nan tindalun di holag Israel ya numpundadaandan gumubat, at numpunhagganganda. 22 Ya tinaynan David din kalganah nan wadan di ap'apun di tindalu, ya nakak ta umuyna apngaon nan a'agina, ya minahmahanay aat di umatanda. 23 Ya heden punhahahapitandan hina"agi ya bimmuhu' din iPhilistia an mangam'ameh an hi Goliath an iGath, ya timma'dog hinan hinagang nan iPhilistia, ya nuntu'u' an umat hidin immangi'angitanah din hopapna.
24-25 Ya himmanapit nan linala'in holag Israel an alyonday, “Tinnigyuh nen ongol an lala'in gun bumuhu'? Manu ay gun bumuhu' ya un ditu'u angi'angiton an holag Israel! Dengngolyu din inalin nan ali tu'u an nan mamatoy anun hiya ya ipa'adangyana, ya ipahawana nan babain imbaluyna, ya an amin nan pamilyana ya adida mumbayad hi buwitda.”
Ya unat goh tinnig din linala'in holag Israel hi Goliath ya ma'atta'otda, at numpangalayawda.
26 Ya immuy hi David an nunhanhan hinan udum an linala'in ni'tata'dog, ya inalinan diday, “Hay ngadan di midat hinan tagun mamatoy enen ongol an tagun iPhilistia ta mapogpog nan gunna pamadngopadngolan ay ditu'u? Un anggay ene han adi mangulug ay Apo Dios an iPhilistia ya pinadngopadngolana nan tindalun nan matattagun Dios?” 27 Ya impidwan nan tatagu din gunda inalih ma'at hinan tagun mamatoy ay Goliath.
28 Ya unat goh dengngol Eliab an din pangpangullun agina din pi'hapitanah nan linala'i ya ma'abbungot ay David an inalinay, “Anaad ta immali'ah tu? Ya hay manalimun mah hidin tuttulun kalnilum hinan mapulun? Inila' an munlayah'a, ya nappuhi nan wah nomnommu ti un'a immalih tu ta tigtigom nan munggugubat!”
29 Ya inalin David di, “Anaad? Undan way inat'u? An unna' munhanhan ya ammuna!” 30 Ya nakak hi David ta tinaynana han agina, at immuy hinan udumnan linala'in nunhanhan, ya numpapaddung di nambalda.
31 Ya unat goh waday nangngol hinan inalin David, ya immuydan nangibaag ay Saul, at impa'ayagna hiya. 32 Ya inalin David ay Saul di, “Adi ayu tuma'ot enen iPhilistia ti ha"in an baalmuy umuy ta da'miy mumpattoy.”
33 Ya inalin Saul ay David di, “Mi'id ologmun umuy an mi'pattoy ene han iPhilistia ti he"a ya un'a ahan unga, ya hiya ya impa'enghanay gubat an nete"ah din a'ungana!”
34 Mu inalin David ay Saul di, “Ha"in di nanahalimun hinan kalnilun ama, ya wada ay di umalih nan layon unu bear hi inalahan an mangilayaw hinan imbaluydan uyaw 35 ya numpudug'u, ya pinang'ula', ya penloh'u nan uyaw an inya'amelna. Mu wa ay ta munhiggung ta mi'pattoy ay ha"in ya enedon'uh nan pangalna, ya pinatoy'u. 36 Ha"in an baalmu ya pinatoy'u nan layon ya bear hi inalahan, at umat hinay ato' enen agguy nakugit an iPhilistia an mangangi'angit hinan tindalun nan matattagun Dios!” 37 Ya inalin goh David di, “Hi Apo Dios an namaliw ay ha"in hinan layon ya nan bear hi inalahan di mamaliw goh ay ha"in hinan iPhilistia!”
Ya inalin Saul di, “At umuy'a, ya hi Apo Dios di okod ay he"a!”
38 At indat Saul ay David nan gina'un di umuy mi'gubat an umat hi uklup di mi'gubat ya nan gambang an mihu'lub hi hanin di odol. 39 Ya unat goh impadah David an inggina'u ta impadahnan mangidalan ta umuy mu mi'id ologna ti agguy emmenghan hiyay umat hina. At inalin David ay Saul di, “Mi'id olog'un mangidalan ti humewol ti agguy'u impa'engha!” Ya nun'aan mah David din inggina'una.
40 At inodnanay hul'udna, ya impadehnan immuy. Ya pinilinay lemah nan mun'aphod hi nun'a'imul an batuh nan ginnaw, ya inittunah din luyun o'odnanah un mumpahtul, ya ino'odnana din paldi'itna, ya immuy an ni'haggangan ay Goliath.
Hay Namatayan David ay Goliath
41 Ya immuy hi Goliath an manamun David an impangpang'un din mun'od'odon hi hapiawna. 42 Ya unat goh tinnig Goliath hi David ya numpahalna hiya ti alyonay un ung'ungnga an mumpepenglay angahna, ya mapmaphod di tigawnan unga. 43 Ya inalin Goliath ay David di, “Unna' dan ahu† Bahaom nan footnote di Deut. 23:18 ta innilaom di anaad ta hay ahuy inalin Goliath. ta nan hul'udmuy inod'odnam?” At nun'idut han iPhilistia an nan ngadan nan numbino'ob'on an diosday‡ Hay na'abbagtun bulul di iPhilistia ya hi Dagon (bahaom nan footnote di I Sam. 5:2), ya kinulugda goh nan babain bulul an hi Ashtoreth (I Sam. 31:10). nangidutnan David. 44 Ya inalin goh Goliath ay David di, “Umali'ah tu ta ipihda' he"ah hamuti ya nan a'animal hi inalahan!”
45 Ya inalin David ay Goliath di, “He"a ya hay odonmun immalin mi'pattoy ay ha"in ya hay hanggap, ya ohan adu"oy an gayang, ya ohan ho'ho'dod an gayang! Mu hay bumadang ay ha"in hinan pi'hanggaa' ay he"a ya nan Ap'apun nidugah di abalinana an Ap'apun nan tindalun holag Israel an angi'angitom! 46 Ya ad ugwan an algaw ya iyabulut Apo Dios an mangabaka', at patayo' he"a, ya pinutula' di ulum! Ya impihda' nan lamohmu ya nan titindalun nan iPhilistia hinan hamuti ya nan a'animal hi inalahan hitun luta, ya ta mundongol an amin hitun alutaluta ta innilaondan wagwadah Apo Dios hinan holag Israel! 47 Ta way panginnilaan nan i'ibba' an na'amung hitu an hi Apo Dios ya bo'on hay hanggap ya gayang di pamaliwnah nan tataguna ti Hiyay mangiyabulut hi mangabak eten gubat, at idatnay abalinanmi ta da'yuy abakonmi!”
48 Ya unat goh wan na'uy hi Goliath ta umuyna damuwon hi David mu nunnaudon David an timmagtag ta immuyna dinamu hiya. 49 Ya innal David di ohah batuh din nangittuwanan luyu, ya pinaldi'itnah Goliath, ya nuntongan ne'nah nan tu'pawna, ya nalimuh din batuh ulun Goliath, ya natu"in an nunlu'bub hinan luta.
50 At hay nangabak David ay Goliath ya ammuna din paldi'itna ya han ohan batu, ya pinatoynah Goliath an ta"on un mi'id hanggap hi inodnana. 51 At timmagtag hi David, ya immuy an nanu'nut hinan hanggap Goliath ta hiyay namutulnah uluna.
Ya unat goh tinnig nan iPhilistia an natoy nan ehngeldan mangab'abak ya timma'otda, ya numpangalayawda. 52 Ya ahitutu'u' din tindalun di holag Israel ya nan holag Judah hi nangabakda, at numpudugda nan iPhilistia ta nangamung ad Gath ya hidih nan pantaw di allup ad Ekron. Ya numpatoyda dida, at awakilat an nun'iwallangda nan nun'ahugatan ya nan nun'atoy an iPhilistia hinan dalan an mete"ah ad Shaaraim ta nangamung ad Gath ya ad Ekron. 53 At numbangngad nan tindalun holag Israel an namdug hidin iPhilistia ta immuydah din immapalan nan binuhulda, ya nun'alada nan gina'uh di. 54 Hi David ya inalana din ulun Goliath ta inyuynad Jerusalem,§ Mu hay nahhun an inat David ya unna iyuy nan ulun Goliath ad Jerusalem ya inyuynah nan Alin hi Saul (verse 57). Ya heden timpu ya bagin nan iJebus nan siudad ad Jerusalem ti agguy pay inabak nan Hudyu didah di, at mid mapto' ya awni pay ta hay nangabakan da David ay dida di timpun di nangiyayanah din ulud Jerusalem (II Sam. 5:1-9; bahaom nan footnote di II Sam. 5:9). mu impatangnah nan immapalana din almas Goliath.* Palpaliwan ya indawat David nan hanggap Goliath ay Apo Dios, at niwallang hinan Tuldan Abung (I Sam. 21:9).
Hay Nanginnilaan Saul hi Ngadan Aman David
55 Ya unat goh ina'amang Saul di umayan David an mi'pattoy ay Goliath ya inalinan Abner an ap'apun nan tindaluy, “Hay ad imbaluy nin enen unga?”† Inilan Saul hi David ti hiya din gun muntukal hi alpa, ya gunna o'odnan di hapiawna. Mu hay hinanhanana ya nan ngadan amana ta way atonan mangipa'annung hinan intulagna ti inalina an nan pamilyan di lala'in mangabak ay Goliath ya adida mumbayad hi buwit (I Sam. 17:25).
Ya tembal Abner an inalinay, “Immannung ahan, Apu Ali, an mi'id di inila'.”
56 Ya inalin han Alin hi Saul di, “Eka mahmahan ta innilaom di ad imbaluy ay hiya.”
57 Ya unat goh numbangngad hi David hi nalpahan di namatayanan Goliath ya initnud Abner ta iyuynan Saul an ino'odnana din ulun Goliath. 58 Ya imbagan Saul ay hiyan alyonay, “Hay ad imbaluy ay he"an unga?”
Ya tembal David an inalinay, “Ha"in di imbaluy nan baalmun hi Jesse hi ad Bethlehem.”
*17:18 Unu keso.
†17:43 Bahaom nan footnote di Deut. 23:18 ta innilaom di anaad ta hay ahuy inalin Goliath.
‡17:43 Hay na'abbagtun bulul di iPhilistia ya hi Dagon (bahaom nan footnote di I Sam. 5:2), ya kinulugda goh nan babain bulul an hi Ashtoreth (I Sam. 31:10).
§17:54 Mu hay nahhun an inat David ya unna iyuy nan ulun Goliath ad Jerusalem ya inyuynah nan Alin hi Saul (verse 57). Ya heden timpu ya bagin nan iJebus nan siudad ad Jerusalem ti agguy pay inabak nan Hudyu didah di, at mid mapto' ya awni pay ta hay nangabakan da David ay dida di timpun di nangiyayanah din ulud Jerusalem (II Sam. 5:1-9; bahaom nan footnote di II Sam. 5:9).
*17:54 Palpaliwan ya indawat David nan hanggap Goliath ay Apo Dios, at niwallang hinan Tuldan Abung (I Sam. 21:9).
†17:55 Inilan Saul hi David ti hiya din gun muntukal hi alpa, ya gunna o'odnan di hapiawna. Mu hay hinanhanana ya nan ngadan amana ta way atonan mangipa'annung hinan intulagna ti inalina an nan pamilyan di lala'in mangabak ay Goliath ya adida mumbayad hi buwit (I Sam. 17:25).