1  12:1 Mt 16:6; Mk 8:15Ma ghala pətsa va ki na, mbaꞌa mbəzli gar diwəy diwəy diwəy, ɓasəshi, ka dza tə ndə tə ndə va ɗaŋshi. Dza Yesəw mbaꞌa ghati gəzə kwəma pərɓa kaa mbəzli ta səɗa ci, ma kə na: «Ndəghwə tə ghwəy ghən tsa ghwəy va is tsa ka Farisahi va. Ɗi naa gəzəy, ndəghwə tə ghwəy ghən tsa ghwəy va ngəɗipə tsa ɓəni ghəshi va kaa mbəzli. Sa ka ghəshiy dzay, mbaꞌa ghəshi ɓəti ghən tsa shi ka mbəzli slar slar ni, a tsəgha na ghəshiw. 2  12:2 8:17; Mk 4:22Ya wa kwəma mbəmbə na gwaꞌay ta dzəti ngwəla dza na. Ya wa kwəma dza məndiy ghələhwə gəzə nzəy, ta sənata dza məndi. 3 Va tsəgha, ya wa kwəma dza ghwəy gəzəhwə taa nza mbə kwəsliy, ta favə dza məndi havəghwə tə ngwəla. Ya wa kwəma dza ghwəy ɗahwəhwə kaa ndə mbə ciki kəəli kəəliy, ta zlapata kwəma va dza məndi mə ɗal pi pərikə tə ngwəla, ka favə məndi» kə.

4 Zhini ma kə Yesəw ɓa na: «Ma nə ya kaa ngəŋwəyəy madigahiray, ka hazləni ghwəy va mbəzliy dzaa mbay pəəsliti vəgha ghwəy ma. Na niva mbəzliy, nihwəti shiy tiɓa ghəshi dzaa mbay mənti dzəghwakən shi vaw. 5  12:5 Ebr 10:31Kadiwəm, e citəŋwəy ntsa təɓə na ghwəy hazləni və. Va Hyala pə ghwəy hazləni. Ghənzə na ntsaa dzaa mbay pəəsliti ndə, zhini mbaꞌa bərci və ta zhiniy ndəghambə ntsa va mbə ghwə diɓa. Ə gəzaŋwəy ya, gəla tsava ndə na sa təɓə ghwəy hazləni və.

6 A ghwəmmə sənay, cifə ka məndiy tanavə ꞌyegwer tiytiyhi kaa ndə tə dala bakə. Ya tsəgha nzə kiy, ka zamti ghən Hyala ta tsahwəti mbə shi ya kwətiŋəw! 7  12:7 21:18Ghwəy kiy, ya shəti mbə ghən ghwəy gwanashi na mbəra mbəra na ghəshi, kwətiŋ kwətiŋ tsa shi gwaꞌa va Hyala. Njana nzana tsəgha kiy, ka hazləni ghwəy tepə ma. A ghwəy nay, ya njaa na ꞌyegwer ɗaŋ tsa shiy, ka zamti ghən Hyala ti shi ya kwətiŋəw, hanaɓa ghwəy ghwəy ke ngəri ki ka na zəzə maa dzəkən ghwəy na» kə Yesəw.

8 Zhini ma kə Yesəw ɓa na: «Ə gəzaŋwəyee, ya wa ntsaa dzaa ni: “Ndə nəw Yesəw nzee nee” kə kwa kwəma mbəzliy, ta gəzə dzee yən Zəghwə yakə ndə ngəri, kwa kwəma ka kwal Hyala kwərakwə: “Tsee ndə na tsatsa” pən. 9  12:9 9:26; Mk 8:38Ma ntsaa dza vaa ni: “Sənay ndee Yesəw na yaw” kə kwa kwəma mbəzliy, tsəgha dzee gəzə yən Zəghwə yakə ndə ngəri kwərakwə kwa kwəma ka kwal Hyala: “Sənay tsava ndə yaw” pən.

10 Ya wa ntsaa dzaa gəzəkə kwəma hwəvə hwəvə naa dzəkənee yən Zəghwə yakə ndə ngəriy, ta pəlay dza Hyala mbə nəfə nzə. Ma na ntsaa gəzakən kwəma sawaa dzəkən *Safə tsa Hyala ɗewɗew tsay, ka dza Hyalaa pəlay tsava ndə mbə nəfə tsa nzə teepəw.

11  12:11-12 21:14-15; Mt 10:19-20; Mk 13:11Mbaꞌa kə məndi dzaa kəəsəghəŋwəy dzəti ngwəvə mbə *ciki ɓasəva tsa ka Zhəwifə, ya dzəghwa kwəma mezhizhə, ya va nihwəti mbəzli dikə dikə ni ta slaŋwəy ngwəvəy, sa ka ghwəy tsəhəŋwəy na, əntaa ghwəy taa zəzə njasa dza ghwəy mənti ta mbəliŋwəy, ya kwəma dza ghwəy gəzə ma. 12 Sa nzanay, gwaꞌa dza Safə tsa Hyala ɗewɗew tsaa citəŋwəy kwəma dza ghwəy gəzə ghala vici va» kə.

13 ꞌWakəvə tsahwəti ndə mbə mbəzliy ɓasəshi va, mbaꞌa maɗiy, ma kə kaa Yesəw na: «A Metər, gəzanci kaa zədirə a ghəci zləɓa ghəy təhə shi zəmə ghi tsa dəŋəy» kə. 14 Ma kə Yesəw ngəci na: «A madiga, wa ntsaa fəyra ta sləka kwəma kən ghwəy, ya ta təhəŋwəy shi ghwəya?» kə. 15  12:15 1Tim 6:9-10Dzəghwa ma kə kaa mbəzli gwanashi na: «Mənim məhərli, ndəghwə tə ghwəy ghən tsa ghwəy va nəghətaa ghwəy məniŋwəy ka mbəzli ka ɗi gəna. Sa nzana, ya njaa na gəna ɗaŋ tsa nzə va ndəy, ka ɓanavə piy gəna va kaa ndəw» kə.

16 Sa gəzəkə na kwəma va ki na, dza na mbaꞌa ɓəlanakəshi fir. Ma kə na: «A tsahwəti ndə niy nza tiɓay, ndə gəna ghəci tərəŋw. Mbaꞌa veher və. Ma sa zati na za ti shi na, tərəŋw shiy mənishi tə veher va. 17 Ma sa nashi na shiy mənishi və tsəgha ki na, dza na mbaꞌa dzay dzəmbə təkə kwəma mbə ghən ci kwətiy, ma kə na: “Njaa dzee məni tay? Sanay, daw na pi vəya ta shikə shi zakee ni gwanashi” kə, war ka zəzə kwəma, war ka zəzə kwəma. Ma kə ki na: 18 “Yawa kadiw na gha ki. E sənay njasa dzee mənti nana ki. A dzee bakwamti gəzhemer ya ni gwanashi, kee dza na mbaꞌee zhiniy nga ngati ni dikə dikə ni. Kee dza ki na ɓasə ɓasə ɓasaghwa shi zakee kwa shi, lə nihwəti shi vəya gwaꞌa. 19  12:19-20 Cem 49:21Sa kee mənti tsəgha ki, ma pən taa ni kaa ghən tsee na, a ghən tsee! A shiy mənishi va gha dalala nana ki, ɗaŋ gəna, lə shi zəmə paf paf paf, məkəŋa ta piya gar ɗaŋ. Nana kiy, a pə ghaa dəkəva, ka zəmə shiy, ka sa shi sa, ka vəshi” kə. 20 Ma kə Hyala kaa ngəci na: “Gha niy ya, sa kama məhərli tsa ya jəw tsətsə mbə ghən ci! Avanay, ndatsə ndatsə, tə vərɗi ndatsə nay, ta mətiŋa dza gha. Sa ka gha mətiŋa kiy, ya shi gha ni gwanashi ɓasəti gha kaa ghən tsa gha na, wa ntsaa dza zəməshia?” kə» kə Yesəw. 21 Ma sa kəɗamti Yesəw ɓəli fir tsa va, zhəghwa ma kə na: «Ava tsəgha dza naa nza lə ntsaa kəslimbə ghən va war mbə tsəni shiy kaa ghən tsa ci, ma dza kwa kwəma Hyala na, ndə ndərma ghəci» kə.

22  12:22-32 11:3Ma ləy hwəm kwəma va ki, ma kə Yesəw kaa *mbəzli ta səɗa ci na: «Ava va tsəgha nə ya ngəŋwəy kiy, ka kəslimbə ghən ghwəy mbə zəzə kwəmaa dzəkən shi zəməə dzəghwa hwər ghwəy, ya dzəkən shiy dzəkən ghən ghwəy ma. 23 Sa nzanay, a piy tsa ndə taŋəti shi zəmə ndə. A vəgha ndə taŋəti shi pa naa dzəkən ghən ci diɓa, pən. 24  12:24 Cem 147:9Nashim ghaməkəhi, njasa ka ghəshiy zəmə shiy di. Ka za ghəshiw, ka məni shiy ghəshi səəkə kwamtiw, tamə və shiw, gəzəm və shiw. Ya tsəgha nzə kiy, Hyala zəmanshi na shiy. Ghwəy kiy, diməɓa tə ghwəy na kwa kwəma Hyala kən ꞌyegwer. 25 Mbaꞌa pə ghwəy kəslimbə ghən mbə zəzə kwəma tsəgha kiy, ka dza ghwəy mbay mətsahakən viciy dzəkən na slavəŋwəy Hyala ya jəw nzə na? Ka mbay ghwəy tepəw. 26 Njana nzana kala mbay ghwəy mənti na jəw na kwəma kiy, wa shiy mənishi zəzə ghwəy kwəma tərəŋw dzəkən niy tərmbə shiya? 27  12:27 1Mezh 10Nashim fəhiy mbərə ghwə tə gamba njasa ka ghəshiy təɓə kyasə tsa shi. Ghəshiy, kar ghəshiy mənəhwə sləniw, ka cislivə kwəbeŋer ghəshiw. Ya tsəgha nzə e gəzaŋwəyəy, ya ndə nja mazə *Saləmaŋw, ghəci saa niy nza vaa ndə shiy na, səəkə naa pakən kwəbaŋ ka təɓə nja fəhiy mbərə ghwə va tə gambaw. 28  12:28 Mt 14:31A ghwəy sənay, mbərə ghwə kiy, ka nzay nza naw, ka ndə nata ndatsə na kwəma gagaw, həzliməy ghənzə shəkəta, mbaꞌa ghwə dzaa ndamti. Ya tsəgha nzə kiy, kar Hyalaa ghasləti, ka təɓə wəzə. Hanaɓa ghwəy ghwəy mbəzli dza naa pakənŋwəy ma kwəbeŋerəy gwəramti wəzə ki na. Ma ghwəyəy ɓanavə nefer ghwəy ghwəy kaa Hyala gwanashiw. 29 Ka tasə ghən tsa ghwəy ghwəy lə papala shi dza ghwəy zəmə, lə shi dza ghwəy sa, ka zəzə, war ka zəzəə dzəkən shi ma. 30 Ma na gəla niva shiyəy, mbəzliy nəw ma Hyala məni shi tikə tə hiɗi na shiy tasəva lə pala niva shiy. Na na ghwəyəy, a Didi va ghwəy. Gwaꞌa sənashi na niy kama va ghwəy shiy. 31 Wəzəɓa ɓanavə ghwəy nefer ghwəy kaa Hyala na, nza ghənzə sləkəŋwəy. Ma nza Hyala ndaŋwəy niva shiy» kə.

32  12:32 Ezay 41:14; Lk 22:29Ma kə Yesəw diɓa na: «A mbəzlee ni, ya kala ɗaŋ nza ghwəyəy, ka hazləni ghwəy ma. Sa nzanay, a Dəŋwəy tsa mə ghwəmə vəshiy ta ɓəŋwəy dzəti pətsa dza naa sləkə mə ghwəmə. 33  12:33 Mt 6:19; 6:20; Lk 11:41; 18:22; SləniKY 2:45; 4:34-37; Kwəl 3:1-2A gəzaŋwəy ya, mbalam pamtim səkəm tə shi va ghwəy, nza ghwəy tahanavə gəna dza ghwəy kwəmavə ti shi kaa ka ndərma. Pavəm mbəl tsaa hali ma. Ɗi naa gəzəy, ghəra sləni ta shi mə ghwəmə. Sa nzana məɓay, ka dza shi va kərəshiw, ka mbə ndə ghəliy kətəghəvay dzəvəgha shiw, ka mbə ləmaa ndəbəhwəshiw. 34 Sa nzana tə pətsa nza shi gha nza bama ti shiy, war tiɓa ka məhərli ghaa nza kwərakwə» kə.

35  12:35-36 Mt 25:1Zhəghwa ma kə Yesəw ɓa na: «Pəhətəvaŋwəyəm ta ghəra sləni ya hwəmɓa, mbaꞌa ghwəy tsəꞌwaghwa ghwə kwa gərkəwahi ghwəy, kala hi ma ghwəy. 36  12:36 ShiZhŋ 3:20Məniŋwəyəm nja ka ghəra sləniy ndəghə ntsa ghəranci ghəshi sləni, dzaa zhəkə mbə ɓə mali. Ya vici hwəm səəkə nay, war favə ma ghəshi har tsa ci na, ka ghwənanci dəgha. 37 Sa dza ntsa ghəranci ghəshi va sləniy zhəghəkəvay kəsashiy, vəshi na va ka sləni va, sa nzana mbə ndəghə səəkə tsa ci ghəshi niy nza, kala hi ma. A gəzaŋwəy ya, ta na navay, tsəgha na, ta pakən kwəbeŋer sləni ci dza ntsa va, mbaꞌa pəhantəvay ta ghəra sləni. Ka na dza na, ka harshi a ghəshi nzəyshi. Sa ghəshi nzəyshi na, ka təhanshi shi zəmə ghəci. 38 Mbaꞌa kə ntsa va zhəghəkəvay ya mbə daŋkala vərɗi, ya tə kwa taŋa ngələkə, səəkə na ghəshi mbə ndəghə kala ɓəhwə ma hiy, vəshi na ta niva ka sləni. 39  12:39 Mt 24:43Favə tə ghwəy kwəma ɗee na gəzaŋwəy wəzə. A ghwəy sənay mbaꞌa kə ndə ghi sənay vəghwə tsa dza ndə ghəliy səəkəə dzakə ghi tsa ciy, ta fə ghən dza na ti. Ka dza naa zlay kwal kaa ndə ghəli ta dzakəw. 40  12:40 Mt 24:42Va tsəgha, ma ghwəy kwərakwə kiy, gwəmatəvaŋwəyəm ya hwəmɓa. Sa nzanay, geꞌi lə vəghwə tsa təkəti ma ghwəy dzee səəkə yən Zəghwə yakə ndə ngəri» kə.

41 Ma sa gəzəkə Yesəw tsəgha, ma kə Piyer ngəci na: «A Ndə sləkəpə, kwataka kaa ngəŋəy ɓəli gha fir tsa ta naa, naa kaa mbəzli gwanashi?» kə.

42  12:42-44 19:17-19Ma kə Yesəw zləɓanci na: «Favə tə ghwəy, e gəzaŋwəy kwəmaa dzəkən ntsa fəy məndi ta nighəə dzəkən sləni nihwəti mbəzli. Ntsaa fə ghən ta sləni ci, ka ghəra lə məhərliy, kaa ngəci dza ndə ghi tsa ghəranci na va sləniy zlatanavə ndəghwə pətsa kəghi tsa ci, nza ghəci ɓanshi shi zəmə kaa nihwəti ka sləni kəyɓa sa ka vici zəmə shiy mənta. 43 Ghala vəghwə tsa dza ndə ghi tsa vaa səəkə, mbaꞌa kə kəsay ndə sləni tsa ci va, ghəci mbə tsəva lə sləni gəzanci na va wəzə wəzəy, vəshi na ta tsava ndə ghəra sləni. 44 Ə gəzaŋwəy ya, ta na navay, tsəgha na, ta fanambə shi və gwanashi dza ntsa va mbə dəvə ndə sləni tsa ci va. 45 Ma mbaꞌa kə ndə sləni tsa va ghavə təkə mbə nəfə tsa ci: “Ka dza ntsee tsa dikə tsaa zhikə ɓəlaŋəw” kə, dza na tapə, dzəmbəy mbə didiꞌwə nihwəti ka ghəra sləni tiɓa, shiy zhər lə miꞌi gwaꞌa, war ka zəmə shi zəmə ci, ka sa shi sa, ka ghiy, 46 war ghəci mbə məni shi ci va tsəgha ki na, ka ntsa ghəranci na va sləni dza vətəghə səəkəy, fəca viciy niy bərkəti ma ndə sləni tsa va səəkə tsa ci, geꞌi lə leriy niy bərkəti ma na diɓa. Sa naa səəkə na, saꞌ saꞌ sanamiy ngəraꞌwə kaa ndə sləni tsa va tərəŋw, mbaꞌa dzaa jakayshi tə na shi kwəma lə mbəzliy kəsəvə ma sləni ci va bekir divi.

47  12:47 Zhk 4:17Ma ndə sləni tsaa sənashi shi ɗi ntsa ghəranci na sləni, dza na kala gwəmava ghəci ta sləni va, kala məni ma shi ɗi ntsa ghəranci na va sləni ghəciy, tərəŋw dza məndiy dəꞌwəti. 48 Ma na ndə sləni tsaa sənashi ma shi ɗi ntsa ghəranci na sləni, dza na mbaꞌa təvəti kwəma gar dəꞌwə məndi tiy, jəwə dza məndiy dəꞌwəvə. Ava tsəgha dza naa nza, ma ntsa ɓanavə Hyala shiy ɗaŋəy, shiy ɗaŋ dza naa ɗəw və. Ma ntsa zlanay na sləni dikə nay, tərəŋwɓa və dza naa ɗəw sləni» kə.

49 Zhəghwa ma kə Yesəw ɓa na: «Ma səəkə tsee tsay, ghwə na sa ɓəkee dzəti hiɗi. Ma tə ɗi tsee kə nzay, tsətsə na ghənzə pəhəpəhə. 50  12:50 Mk 10:38Ta sa ngəraꞌwə dzee ya njaaꞌa. Mbə hazləni na nəfə tsee tərəŋw, paꞌ fəca dza naa səəkəy dzəkənee. 51  12:51 2:14Zərkəə ɓəkee kaa mbəzli nə ghwəy bay na? Awə, a gəzaŋwəy ya, waa tihə mbəzli na sa ɓəkee dzəti hiɗi. 52  12:52-53 14:26; 21:16; Mt 24:10; Mk 13:12Ghala ndatsə, mbaꞌa kə mbəzli kəghi tsa kwətiŋ tsa cifəy, ta tihəvərivashi dza ghəshi. Mahkan nihwəti kwa na shi bəla, ka ɓə nəfəə dzəkən ni bakə ni va, bakə nihwəti kwa na shi bəla, ka ɓə nəfəə dzəkən ni mahkan ni va. 53  12:53 Mishe 7:6Ka ɓə nəfə didiy dzəkən zəghwə ci, zəghwə kwərakwə na, ka ɓə nəfəə dzəkən dəy. Məməy, ka ɓə nəfəə dzəkən zha nzə, zha kwərakwə na, ka ɓə nəfəə dzəkən mbəghəta. Ma mashiy mali na, ka ɓə nəfəə dzəkən makwa nzə, makwa na, ka ɓə nəfəə dzəkən shəta» kə.

54 Dzəghwa, ma kə Yesəw kaa vərəm tsa tiɓa va kwərakwə na: «Sa ka ghwəy nashi kwəleɓi kwa ghwəməy, ta səəkə dza van, pə ghwəy ni, war ghwəla ka gha nighə na, van səəkəy kataŋ. 55 Dzəghwa ɓa, mbaꞌa pə ghwəy nay safə zhəghəkəvay səəkə ləykə ka viy dzatikəy, a fəghwə səəkəta, pə ghwəy ni, ka gha nighə na məndi mbə fəghwə kataŋ. 56 Ghwəy kiy, ka ngəɗi mbəzli lə kwəma pərikə tə ngwəla nza ghwəy. Mbaꞌa ghwəy sənay nighə pətsa mə ghwəmə lə pətsa tə hiɗi ta gəzə shiy dzaa məniva kiy, sa wana mbay ma ghwəy sənashi shi ɗi shiy məniva ni sanaa gəzəa?» kə.

57 Ma kə Yesəw ɓa na: «Wa slən tsa shiy mənishi, mbay ma ghwəy təra na təɓə məndiy məni kwəma dəꞌwə ghən tsa ghwəya? 58 Mbaꞌa kə ntsa nza ghwəy mbə həərəva liy harŋaa dzəti ngwəvəy, dzəghə tə gha sləka kwəma va ghwəy li kwa kwalŋwəy, vantaa ghəci dzaa pəmanavəŋa kaa ka sla ngwəvə, vantaa ka sla ngwəvə dzaa pəmanavəŋa kaa ka sawji, vantaa ka sawji dzaa kalaghwaŋa kwa fərshina. 59 Ghalaɓa kiy, ka dza məndiy pəlaŋa tepə, kala war sa ka gha wamti kwəma gwaꞌa gwaꞌa njasa dza məndiy slavəŋaw» kə.