3
Ninewening halak bolushidiki sewebler
Qanliq sheherge way!
U yalghanchiliq, zulum-zorawanliq bilen tolghan,
U olja élishtin héch qol üzgen emes! «Qanliq sheherge way!» — «qanliq sheher» Ninewe shehirini körsitidu, elwette; 1-3-ayetlerde, bösüp kirgen qoshunliri, shundaqla ularning qirghinchiliqi teswirlinidu.
Ah, qamchining qarsildashliri!
Chaqlirining daqangshiwatqan,
Atlarning chapchiwatqan,
Pingildap kétiwatqan jeng harwilirining sadaliri!
Qara, atliq leshkerlerning qangqishliri,
Qilichlarning walildashliri,
Neyzilerning palildashliri,
Öltürülgenlerning köplüki,
Ölükler döwe-döwe!
Jesetlerning sani yoqtur;
Ular jesetlerge putlishidu.
— Séhirlerning piri u,
— Ellerni pahishiwazliqi,
Jemetlerni séhirliri bilen sétiwétidu;
Sen shérinsuxen pahishining nurghun pahishilikliri tüpeylidin, «Séhirlerning piri u» — «u» bu yerde Ninewe shehirini körsitidu. «u... ellerni pahishiwazliqi, jemetlerni séhirliri bilen sétiwétidu; sen shérinsuxen pahishining nurghun pahishilikliri tüpeylidin,...» — Ninewedikiler rehimsizlik, zorawanliqtin hewes alghan bolupla qalmay, yene köp ellerge köp jadugerlik hem xurapatliq örp-adetlirini hem özlirining paskina butpereslikini tarqatqanidi.
Mana, Men sanga qarshiliship chiqqanmen, —
— deydu samawiy qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar,
Könglikingning étikini qayrip yüzüngge yépip, séni ashkarilaymen,
Ellerge uyat yerliringni,
Padishahliqlargha nomusungni körsitimen.
Üstüngge nijasetni tashlaymen,
Séni shermendichilikte qaldurimen,
Séni reswa qilimen.
We shundaq boliduki,
Séni körgenlerning hemmisi sendin qéchip: —
«Ninewe weyran qilindi! Uning üchün kim haza tutidu?» — deydu;
Men sanga teselli bergüchilerni nedin tépip bérimen? «Men sanga teselli bergüchilerni nedin tépip bérimen?» — Nahum peyghember mushu yerde söz oyini qilip özining ismi («teselli bergüchi» dégen menide) üstide kinayilik, hejwiy gep qilidu. U özining Yehuda xelqige bésharetliri bilen teselli bergenidi. Biraq «Ninewe shehiri üchün «Nahum»lar nedin tépilidu?».
Sen deryalarning otturisida turghan,
Etrapida sular bolghan,
Istihkami déngiz bolghan,
Sépili déngiz bolghan No-Amon shehiridin ewzelmusen?
Éfiopiyemu, Misirmu uning küch-qudriti idi,
Ularning küchi cheksiz idi;
Put hem Liwiyelikler uninggha yardemchi idi; «Put hem Liwiyelikler uninggha yardemchi idi» — «Put» dégen yurt hazirqi Somaliye. «Liwiye», yeni «Libya»ning qedimki ismi «Kush».
10 Umu élip kétilip, esirlikke chüshken;
Barliq kocha béshida bowaqliri chörüp tashliwétildi;
Ular uning mötiwerliri üchün chek tashlidi,
Uning barliq erbabliri zenjirde baghlan’ghanidi. «Umu (No-Amonmu, 8-ayetni körüng) élip kétilip, esirlikke chüshken; barliq kocha béshida bowaqliri chörüp tashliwétildi,....» — Misirdiki chong sheher «No-Amon» intayin mustehkem, hetta Asuriye shehiridin téximu «yéngilmes» idi. U Nil (déngizdek keng bolghan) deryasining töt éqimi arisigha jaylashqan bolup, 20000 jeng harwisi, 100 derwaziliq zor égiz sépili bar, töt memliket bilen ittipaqdash idi. Shunga u «yéngilmes bir sheher» dep hésablan’ghan. Biraq u Asuriye padishahi Ashurbanipal teripidin miladiyedin ilgiriki 665-yili rehimsizlik bilen bitchit qilindi.
11 Senmu mest bolisen;
Sen mökünüwalisen;
Sen düshmendin himaye izdep yürisen; «Senmu mest bolisen; sen mökünüwalisen,...» — «senmu mest bolisen» — tarixta köp küchlük sheherler özide turghuchilarning bixestelik qilishi we özliridin meghrurlinip haraq ichip mest bolushi bilen, düshmenler bösüp kirgen. No-Amonning ehwalimu belkim shundaq bolghan, Ninewening aqiwiti jezmen shundaq bolidu.
12 Séning barliq istihkamliring xuddi tunji méwige kirgen enjür derixining enjürlirige oxshaydu;
Birla silkise, ular yégüchining aghzigha chüshidu.
13 Mana, xelqing shehiringde qiz-ayallardek bolup qaldi;
Zéminingning qowuqliri düshmenliringge keng ichilidu;
Ot tömür taqaqliringni yep kétidu. «xelqing shehiringde qiz-ayallardek bolup qaldi» — bu ikki bisliq gep. Birinchidin Ninewe shehiridiki köp erler shu dewrdiki padishahi Sardonopolisqa egiship bechchiwaz bolup ketti. Sardonopolis özi ayalche kiyinip yüretti. Bu ishlar Xuda aldida özlirige jaza élip kélidighan éghir gunah idi. Ikkinchidin, jengge kelgende, Asuriye xelqi qiz-ayallardek qorqup kétip qachidighanliqini körsitidu.
14 Emdi muhasirige teyyarliq qilip su tartip qoy!
Qorghanliringni mustehkemle!
Séghiz topidin lay étip,
Hak layni cheylep qoy!
Xumdanni raslap qoy!
15 Ot séni shu yerde yep kétidu;
Qilich séni üzüp tashlaydu;
U séni chéketke lichinkisidek yewatidu;
Emdi özüngni chéketke lichinkiliridek köp qil,
Chéketkidek özüngni zor köp qil!
16 Sen sodigerliringni asmandiki yultuzlardin köp qilding;
Mana, chéketke lichinkisi qanat chiqirip, uchup kétidu! «chéketke lichinkisi qanat chiqirip, uchup kétidu!» — «chéketke lichinkisi ... uchup kétidu» dégenning menisi belkim Ninewening köp sodigerliri béshigha éghir kün chüshkende uninggha héch yardem bermey, «bikar telep» chéketkidek qéchip kétidu; 17-ayetnimu körüng.
17 Séning erbabliring chéketkilerdek,
Serdarliring mijir-mijir chaqchiqizlardek bolidu;
Mana ular soghuq künide chitlar ichige kiriwélip makan qilidu;
Quyash chiqqanda, ular qéchip kétidu,
Barghan yérini tapqili bolmaydu. «Séning erbabliring chéketkilerdek, serdarliring mijir-mijir chaqchiqizlardek bolidu; mana ular soghuq künide chitlar ichige kiriwélip makan qilidu» — chéketkiler soghuq waqitlarda «tonglap qétip qalidu», héch midirlimas bolup qalidu. Asuriyening eskerliri oxshashla jengge kirgende héch heriket qilmay, belkim qorqunchtin «qétip qalidu». Andin ular qéchip «uchup kétidu».
18 Chopanliring mügdep qaldi, i Asuriyening padishahi;
Séning aqsöngekliring jim yatidu;
Xelqing taghlar üstige tarqilip ketti,
Héchkim ularni yighmaydu; «Chopanliring mügdep qaldi, i Asuriyening padishahi.... xelqing taghlar üstige tarqilip ketti, héchkim ularni yighmaydu...» — «chopanliring» yeni «xelq padichiliring», «xelq baqquchiliring» belkim memliketning bixeterlikige mes’ul bolghanlarni, yeni padishahning ordisidiki wezir-wuzralirini körsitidu. Héchkim tarqilip ketken Asuriye xelqidin xewer élip ularni yighmaydu, baqmaydu.
«Xelqing taghlar üstige tarqilip ketti, héchkim ularni yighmaydu...» — Asuriye xelqi tarqitilghandin kéyin hergiz qaytidin bir el-yurt bolmighan.
19 Séning yarang dawasiz,
Séning zexming éghirdur;
Xewiringni anglighanlarning hemmisi üstüngdin chawak chalidu;
Chünki toxtawsiz rezilliking kimning béshigha kelmigendu?

3:1 «Qanliq sheherge way!» — «qanliq sheher» Ninewe shehirini körsitidu, elwette; 1-3-ayetlerde, bösüp kirgen qoshunliri, shundaqla ularning qirghinchiliqi teswirlinidu.

3:4 «Séhirlerning piri u» — «u» bu yerde Ninewe shehirini körsitidu. «u... ellerni pahishiwazliqi, jemetlerni séhirliri bilen sétiwétidu; sen shérinsuxen pahishining nurghun pahishilikliri tüpeylidin,...» — Ninewedikiler rehimsizlik, zorawanliqtin hewes alghan bolupla qalmay, yene köp ellerge köp jadugerlik hem xurapatliq örp-adetlirini hem özlirining paskina butpereslikini tarqatqanidi.

3:7 «Men sanga teselli bergüchilerni nedin tépip bérimen?» — Nahum peyghember mushu yerde söz oyini qilip özining ismi («teselli bergüchi» dégen menide) üstide kinayilik, hejwiy gep qilidu. U özining Yehuda xelqige bésharetliri bilen teselli bergenidi. Biraq «Ninewe shehiri üchün «Nahum»lar nedin tépilidu?».

3:9 «Put hem Liwiyelikler uninggha yardemchi idi» — «Put» dégen yurt hazirqi Somaliye. «Liwiye», yeni «Libya»ning qedimki ismi «Kush».

3:10 «Umu (No-Amonmu, 8-ayetni körüng) élip kétilip, esirlikke chüshken; barliq kocha béshida bowaqliri chörüp tashliwétildi,....» — Misirdiki chong sheher «No-Amon» intayin mustehkem, hetta Asuriye shehiridin téximu «yéngilmes» idi. U Nil (déngizdek keng bolghan) deryasining töt éqimi arisigha jaylashqan bolup, 20000 jeng harwisi, 100 derwaziliq zor égiz sépili bar, töt memliket bilen ittipaqdash idi. Shunga u «yéngilmes bir sheher» dep hésablan’ghan. Biraq u Asuriye padishahi Ashurbanipal teripidin miladiyedin ilgiriki 665-yili rehimsizlik bilen bitchit qilindi.

3:11 «Senmu mest bolisen; sen mökünüwalisen,...» — «senmu mest bolisen» — tarixta köp küchlük sheherler özide turghuchilarning bixestelik qilishi we özliridin meghrurlinip haraq ichip mest bolushi bilen, düshmenler bösüp kirgen. No-Amonning ehwalimu belkim shundaq bolghan, Ninewening aqiwiti jezmen shundaq bolidu.

3:13 «xelqing shehiringde qiz-ayallardek bolup qaldi» — bu ikki bisliq gep. Birinchidin Ninewe shehiridiki köp erler shu dewrdiki padishahi Sardonopolisqa egiship bechchiwaz bolup ketti. Sardonopolis özi ayalche kiyinip yüretti. Bu ishlar Xuda aldida özlirige jaza élip kélidighan éghir gunah idi. Ikkinchidin, jengge kelgende, Asuriye xelqi qiz-ayallardek qorqup kétip qachidighanliqini körsitidu.

3:16 «chéketke lichinkisi qanat chiqirip, uchup kétidu!» — «chéketke lichinkisi ... uchup kétidu» dégenning menisi belkim Ninewening köp sodigerliri béshigha éghir kün chüshkende uninggha héch yardem bermey, «bikar telep» chéketkidek qéchip kétidu; 17-ayetnimu körüng.

3:17 «Séning erbabliring chéketkilerdek, serdarliring mijir-mijir chaqchiqizlardek bolidu; mana ular soghuq künide chitlar ichige kiriwélip makan qilidu» — chéketkiler soghuq waqitlarda «tonglap qétip qalidu», héch midirlimas bolup qalidu. Asuriyening eskerliri oxshashla jengge kirgende héch heriket qilmay, belkim qorqunchtin «qétip qalidu». Andin ular qéchip «uchup kétidu».

3:18 «Chopanliring mügdep qaldi, i Asuriyening padishahi.... xelqing taghlar üstige tarqilip ketti, héchkim ularni yighmaydu...» — «chopanliring» yeni «xelq padichiliring», «xelq baqquchiliring» belkim memliketning bixeterlikige mes’ul bolghanlarni, yeni padishahning ordisidiki wezir-wuzralirini körsitidu. Héchkim tarqilip ketken Asuriye xelqidin xewer élip ularni yighmaydu, baqmaydu. «Xelqing taghlar üstige tarqilip ketti, héchkim ularni yighmaydu...» — Asuriye xelqi tarqitilghandin kéyin hergiz qaytidin bir el-yurt bolmighan.