Xudaning buyruqi bolmisa xelqni sanaqtin ötküzüshke qetiiy bolmaytti (mesilen, «1Tar.» 21:1-5ni körüng). ■ Chöl. 1:2 13 Royxetke élinip, sanaqtin ötkenlerning hemmisi bérishi kérek bolghini shuki, herbiri muqeddes jaydiki shekelning ölchem birliki boyiche yérim shekel bersun (bir shekel yigirme gerahqa barawer kélidu). Bu yérim shekel Perwerdigargha «kötürme hediye» bolidu. □ «muqeddes jaydiki shekelning ölchem birliki boyiche» — «shekel» kümüshning ölchimi bolup, adette 11.4 gramgha barawer bolushi mumkin. «Muqeddes jaydiki shekelning ölchem birliki» shübhisizki, pütkül el üchün özgermes ölchem bolsun dep, muqeddes jayda saqlan’ghan muqim békitilgen birnechche xil ölchem birliki bolsa kérek. ■ Law. 27:25; Chöl. 3:47; Ez. 45:12 14 Royxetke élinip, sanaqtin ötkenler, yeni yigirme yash yaki uningdin chonglarning herbiri Perwerdigargha shu «kötürme hediye»ni bersun. 15 Öz jéninglargha kafaret keltürüsh üchün Perwerdigargha kötürme hediye bergininglarda bay kishi yérim shekeldin artuq bermisun, kembeghel kishimu yérim shekeldin kem bermisun. 16 Sen Israillardin shu kafaret pulini tapshurup élip, jamaet chédirining xizmitige béghishlap ishletkin; u pul Israillargha Perwerdigarning huzurida esletme süpitide jéninglargha kafaret keltüridighan bolidu.■ Mis. 38:25
Ibadet chédirining eswabliri
□30:1 «Xushbuygah » — munasiwetlik sxémini körüng.
□30:4 «ikki yénigha» — yaki «ikki burjikige». Munasiwetlik sxémini körüng.
□30:8 «gugumda» — 12:7diki izahatni körüng. «chiraghlarni tizip yaqqanda» — chiraghlar daim yéniq turidu, asasen öchürülmeydu (27:20, «Law.» 24:2ni körüng). Mushu söz belkim chiraghdanning üstidiki yette qedehni bir-birlep chüshürüp, zeytun méyini quyup andin qaytidin yandurushni bildürüshi mumkin.
□30:12 «ularni sanighiningda herbir adem öz jéni üchün Perwerdigargha kafaret puli tapshursun» — Némishqa sanaqtin ötküzülüsh wejidin kafaret keltürüshi kérek? Xelqning sanini éniqlashtin ikki xil gunah peyda bolushi mumkin: (1) Israil xelqi özlirining köplükini bilip, tekebburliship kétishi mumkin; (2) qiyinchiliqqa duch kelgende, ular Xudagha tayanmay, belki öz küch-qudritige tayinishi mumkin idi. Israillardin bu pulni élish ulargha özlirining gunahliq tebiiti toghruluq agahlandurushtin ibret idi; derweqe bu pul muqeddes chédirda ulargha kafaret keltürüshke kahinlar terepidin ötküzülidighan xizmette ishlitiletti (16-ayet). Xudaning buyruqi bolmisa xelqni sanaqtin ötküzüshke qetiiy bolmaytti (mesilen, «1Tar.» 21:1-5ni körüng).
□30:13 «muqeddes jaydiki shekelning ölchem birliki boyiche» — «shekel» kümüshning ölchimi bolup, adette 11.4 gramgha barawer bolushi mumkin. «Muqeddes jaydiki shekelning ölchem birliki» shübhisizki, pütkül el üchün özgermes ölchem bolsun dep, muqeddes jayda saqlan’ghan muqim békitilgen birnechche xil ölchem birliki bolsa kérek.
■30:13 Law. 27:25; Chöl. 3:47; Ez. 45:12
□30:23 «500 shekel» — texminen 6 kilogram.
□30:24 «bir hin» — texminen 3.6 litr.
□30:29 «eng muqeddes nersiler» we «muqeddes» — muqeddes chédirdiki barliq jabduqlar «eng muqeddes» we «muqeddes» dep bölinidu. «eng muqeddes» bolghanlargha tegkenler shu munasiwet bilen alahide «Xudaningki» dep hésablinatti (30:29, «Law.» 6:18, 27, «Ez.» 46:20nimu körüng).
□30:32 «ademning bedinige» — ibraniy tilida «ademning etlirige». «muqeddes mesihlesh méyi ademning bedinige quysa bolmaydu» — bezi alimlar buni «kahinlardin bashqilargha quysa bolmaydu» dep chüshinidu. Lékin «Zebur» 132:2ge qarighanda, mesihlesh méyi kahinlarni mesihlep quyulghanda ularning bedinige tegmey, belki bash kiyimidin éqip saqaldin ötüp kiyim-kécheklirige chüshetti.
□30:33 «Kimki... yat birsige sürse,...» — démek, kahinlardin bashqilarning üstige. «u öz xelqi arisidin üzüp tashlinidu» — 19:12diki izahatni körüng.
□30:34 «déngiz qululisi méyi» — yaki «oniqa» yaki namelum birxil ösümlükning yélimi. «aq déwirqay» — yaki «galbanum». Buning puriqi achchiq bolsimu, dorilargha ileshtürülgende ularning köyüsh waqtini uzartidu we ularni téximu xush puraqliq qilidu.