6
Israilning ⱨakim-ⱨɵkümdarliriƣa way!
I Zionda hatirjǝm olturƣanlar ⱨǝm Samariyǝ teƣiƣa tayinip aman-esǝn yaxiƣanlar!
I ǝllǝrning kattisining ǝrbabliri!
Israil jǝmǝti silǝrni izdǝp kelidu —
— Silǝrning ⱨalinglarƣa way! Mis. 19:5; Yǝr. 2:3
Silǝr hǝlⱪⱪǝ: — «Kalnǝⱨ xǝⱨirigǝ berip kɵrünglar;
Xu yǝrdin «büyük Hamat» xǝⱨirigǝ beringlar,
Andin Filistiylǝrning xǝⱨiri Gatⱪa qüxüp beⱪinglar;
Bular silǝrning ikki padixaⱨliⱪinglardin ǝwzǝlmu?
Ularning qegrisi silǝrningkidin kǝngmu?» — dǝp mahtinip sɵzlǝysilǝr. «bular silǝrning ikki padixaⱨliⱪinglardin ǝwzǝlmu?» — «ikki padixaⱨliⱪ» — birinqisi ximaliy padixaⱨliⱪ — Israil, paytǝhti Samariyǝ; ikkinqisi jǝnubiy padixaliⱪ — Yǝⱨuda, paytǝhti Yerusalem.
«Siler hǝlⱪⱪǝ:... mahtinip sɵzlǝysilǝr» degǝn sɵzlǝr ǝslidiki tekisttǝ yoⱪ. Bu ayǝttǝ aydinglaxturuxⱪa tegixlik bir mǝsilǝ bar: — ayǝttiki sɵzlǝrni Amos eytⱪanmu yaki Samariyǝdiki ǝmirlǝr Samariyǝning bihǝtǝrliki toƣruluⱪ mahtinip eytⱪanmu? Bizningqǝ Samariyǝdiki ǝmirlǝr eytⱪan boluxi kerǝk; qünki ǝgǝr pǝyƣǝmbǝr agaⱨlandurux tǝrizidǝ soriƣan bolsa, soalning ǝksiqǝ soriƣan bolatti, — Yǝni «Bu xǝⱨǝrlǝr silǝrning ikki padixaⱨliⱪinglardin ajizmu?» dǝp soriƣan bolatti. Xunga bu sɵzlǝrni ⱪoxtuⱪ. Bu üq xǝⱨǝrning ⱨǝmmisi düxmǝnning ⱨujumiƣa duq kelip, andin ƣuliƣan bolsa kerǝk — biraⱪ ⱨazirƣiqǝ bu ixlar toƣruluⱪ tarihiy hatirilǝr yoⱪ.
I yaman künni keqiktürmǝkqi bolƣanlar!
Silǝr jǝbir-zulumning ⱨɵkümranliⱪini ornitip, uni ɵzünglarƣa yeⱪin ⱪilmaⱪqi bolisilǝr, Əz. 12:27; Am. 5:18
Pil qixida nǝⱪixlǝngǝn kariwatlar üstidǝ yatisilǝr,
Diwanliringlar üstidǝ kerilip yatisilǝr,
Pada topidin pahlanlarni,
Kala ⱪotanliridin mozayni tallap yǝysilǝr,
Qiltar aⱨangiƣa tǝngkǝx ⱪilip eytisilǝr,
Dawuttǝk ɵzünglarƣa sazlarni ijad ⱪilisilǝr, Yǝx. 5:12
Xarabni qinilǝp-qinilǝp iqisilǝr,
Ɵzünglarƣa sǝrhil mayliⱪ ǝtirlǝrni sürisilǝr,
— Biraⱪ kɵnglünglar Yüsüp jǝmǝtining ziyan-zǝhmiti üqün ⱨeq azablanmaydu! Yǝx. 5:11,12
Xunga ular tunji ǝsirgǝ qüxkǝnlǝr arisida ǝsirgǝ elinidu;
Kerilip yatⱪanlarning ǝyx-ixriti ahirlixidu. «Xunga ular tunji ǝsirgǝ qüxkǝnlǝr arisida ǝsirgǝ elinidu; kerilip yatⱪanlarning ǝyx-ixriti ahirlixidu» — tarihiy mǝlumatlardin ⱪariƣanda, Asuriyǝ imperiyǝsi mǝlum bir yurtⱪa tajawuz ⱪilƣanda, awwal xu yurttiki mɵtiwǝrlǝrni ǝsir ⱪilip epketix aditi bar idi.   Yǝx. 5:13
Rǝb Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱨayati bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilƣanki,
— dǝydu Pǝrwǝrdigar, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Huda,
— Mǝn Yaⱪupning ƣururidin bizar boldum,
Uning orda-istiⱨkamliridin nǝprǝtlinimǝn;
Mǝn bu xǝⱨǝrni, xundaⱪla uningdiki ⱨǝmmini düxmǝngǝ tǝngla ɵtküzüp berimǝn;
Wǝ ǝmǝlgǝ axuruliduki,
Bir ɵydǝ on adǝm bolup ⱪalsa, bu onǝylǝnmu ɵlidu. «Bir ɵydǝ on adǝm bolup ⱪalsa, bu onǝylǝnmu ɵlidu» — 5:3ni kɵrüng.
10 Əgǝr mǝlum bir ɵlgüqining tuƣⱪini, yǝni ɵlgüqining jǝsitini kɵydürüxkǝ mǝs’ul kixi ustihanlarni kɵtürüp ɵydin qiⱪiwetip, ɵy iqidiki yǝnǝ birsidin:
— «Ⱪexingda yǝnǝ birsi barmu?» dǝp sorisa, u «Yoⱪ» dǝydu,
Andin tuƣⱪini yǝnǝ: «Süküt! Pǝrwǝrdigarning namini tilƣa eliximizƣa bolmaydu!» — dǝydu. «mǝlum bir ɵlgüqining tuƣⱪini...» — ibraniy tilida «mǝlum bir ɵlgüqining taƣisi...».
«... Jǝsitini kɵydürüxkǝ mǝs’ul kixi ustihanlarni kɵtürüp ɵydin qiⱪiwetip, ɵy iqidiki yǝnǝ birsidin: — «ⱪexingda yǝnǝ birsi barmu?» dǝp sorisa, u «yoⱪ» dǝydu, andin tuƣⱪini yǝnǝ: «süküt! Pǝrwǝrdigarning namini tilƣa eliximizƣa bolmaydu!» — dǝydu» — Yǝⱨudiy hǝlⱪi adǝttǝ jǝsǝtlǝrni kɵmidu, «jǝsǝtni kɵydürüx»ni ɵq kɵridu. «Jǝsitini küydürüx» degǝn ix ularning bexiƣa naⱨayiti eƣir apǝt qüxidiƣanliⱪini kɵrsitidu; xuning bilǝn ularning jǝsǝtlǝrni kümüxkǝ ⱪǝt’iy waⱪti qiⱪmaydu, demǝkqi. Xunga bu bexarǝt Samariyǝning naⱨayiti jiddi, beqarǝ ǝⱨwalƣa qüxidiƣanliⱪini kɵrsitidu. Uning üstigǝ, jǝsǝt ɵydǝ uzunƣiqǝ turƣan — ⱨazir pǝⱪǝt «ustihanlar»la ⱪalƣan. Ⱨayat ⱪalƣan kixilǝr xundaⱪ ⱪorⱪiduki, ular Pǝrwǝrdigarning namini eytixⱪimu petinalmaydiƣan bolup ⱪalidu.
Ⱪiziⱪ bir ix xuki, uzundin tartip, bolupmu Yerusalemning Əysa Mǝsiⱨning ɵlümidin keyinki wǝyran ⱪilinixidin keyin, Yǝⱨudiylar «Yaⱨwǝⱨ» (Pǝrwǝrdigar) degǝn isimni ixlitixkǝ petinalmaydu.
11 Sǝwǝbi, Pǝrwǝrdigar buyruⱪ qüxüridu,
Wǝ qong ɵyni parǝ-parǝ ⱪiliwetidu,
Kiqik ɵynimu qak-qekidin yerip qeⱪiwetidu. «Pǝrwǝrdigar... qong ɵyni parǝ-parǝ ⱪiliwetidu, kiqik ɵynimu qak-qekidin yerip qeⱪiwetidu» — ⱨakim-ⱨɵkümdarlarning, ǝmǝldarlarning gunaⱨliri ⱨaman baxⱪilarni ɵz gunaⱨliriƣa qetildurup ⱪoyidu; xu wǝjidin «kiqik ɵylǝr»mu jazaƣa uqrap ketidu.
12 Atlar tax üstidǝ qapalamdu?
Adǝmlǝr axu yǝrni kalilar bilǝn aƣduralamdu?
Biraⱪ silǝr adalǝtni ɵt süyigǝ,
Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning mewisini ǝmǝngǝ aylandurƣansilǝr — «...adalǝtni ɵt süyigǝ, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni ǝmǝngǝ aylandurƣansilǝr» — muxu ibarining mǝnisi 5-bab, 7-ayǝtning mǝnisigǝ ohxaxtur.   Am. 5:7
13 — Yoⱪ bir nǝrsidin xadlinip kǝtkǝnsilǝr,
«Ɵz küqimizgǝ tayinip ⱪudrǝtkǝ igǝ bolƣanmiz» — degǝnsilǝr. «Yoⱪ bir nǝrsǝ» — bizningqǝ, xübⱨisizki, ularning butlirini kɵrsitidu.
Pütkül ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: ««Lo-dǝbar xǝⱨirini elip xadlanƣaniduⱪ, Karnaim xǝⱨirinimu ɵz küqimizgǝ tayinip alduⱪⱪu?» — degǝnsilǝr».
14 Qünki mana, i Israil jǝmǝti,
— dǝydu Pǝrwǝrdigar, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Huda,
— Mǝn silǝr bilǝn ⱪarxilixidiƣan bir ǝlni turƣuzimǝn;
Ular Hamat xǝⱨirining dawinidin Arabaⱨ eⱪimiƣiqǝ silǝrni harlaydu. «Mǝn silǝr bilǝn ⱪarxilixidiƣan bir ǝlni turƣuzimǝn» — «bir ǝl» Asuriyǝ imperiyǝsini kɵrsitidu.
 
 

6:1 Mis. 19:5; Yǝr. 2:3

6:2 «bular silǝrning ikki padixaⱨliⱪinglardin ǝwzǝlmu?» — «ikki padixaⱨliⱪ» — birinqisi ximaliy padixaⱨliⱪ — Israil, paytǝhti Samariyǝ; ikkinqisi jǝnubiy padixaliⱪ — Yǝⱨuda, paytǝhti Yerusalem. «Siler hǝlⱪⱪǝ:... mahtinip sɵzlǝysilǝr» degǝn sɵzlǝr ǝslidiki tekisttǝ yoⱪ. Bu ayǝttǝ aydinglaxturuxⱪa tegixlik bir mǝsilǝ bar: — ayǝttiki sɵzlǝrni Amos eytⱪanmu yaki Samariyǝdiki ǝmirlǝr Samariyǝning bihǝtǝrliki toƣruluⱪ mahtinip eytⱪanmu? Bizningqǝ Samariyǝdiki ǝmirlǝr eytⱪan boluxi kerǝk; qünki ǝgǝr pǝyƣǝmbǝr agaⱨlandurux tǝrizidǝ soriƣan bolsa, soalning ǝksiqǝ soriƣan bolatti, — Yǝni «Bu xǝⱨǝrlǝr silǝrning ikki padixaⱨliⱪinglardin ajizmu?» dǝp soriƣan bolatti. Xunga bu sɵzlǝrni ⱪoxtuⱪ. Bu üq xǝⱨǝrning ⱨǝmmisi düxmǝnning ⱨujumiƣa duq kelip, andin ƣuliƣan bolsa kerǝk — biraⱪ ⱨazirƣiqǝ bu ixlar toƣruluⱪ tarihiy hatirilǝr yoⱪ.

6:3 Əz. 12:27; Am. 5:18

6:5 Yǝx. 5:12

6:6 Yǝx. 5:11,12

6:7 «Xunga ular tunji ǝsirgǝ qüxkǝnlǝr arisida ǝsirgǝ elinidu; kerilip yatⱪanlarning ǝyx-ixriti ahirlixidu» — tarihiy mǝlumatlardin ⱪariƣanda, Asuriyǝ imperiyǝsi mǝlum bir yurtⱪa tajawuz ⱪilƣanda, awwal xu yurttiki mɵtiwǝrlǝrni ǝsir ⱪilip epketix aditi bar idi.

6:7 Yǝx. 5:13

6:9 «Bir ɵydǝ on adǝm bolup ⱪalsa, bu onǝylǝnmu ɵlidu» — 5:3ni kɵrüng.

6:10 «mǝlum bir ɵlgüqining tuƣⱪini...» — ibraniy tilida «mǝlum bir ɵlgüqining taƣisi...». «... Jǝsitini kɵydürüxkǝ mǝs’ul kixi ustihanlarni kɵtürüp ɵydin qiⱪiwetip, ɵy iqidiki yǝnǝ birsidin: — «ⱪexingda yǝnǝ birsi barmu?» dǝp sorisa, u «yoⱪ» dǝydu, andin tuƣⱪini yǝnǝ: «süküt! Pǝrwǝrdigarning namini tilƣa eliximizƣa bolmaydu!» — dǝydu» — Yǝⱨudiy hǝlⱪi adǝttǝ jǝsǝtlǝrni kɵmidu, «jǝsǝtni kɵydürüx»ni ɵq kɵridu. «Jǝsitini küydürüx» degǝn ix ularning bexiƣa naⱨayiti eƣir apǝt qüxidiƣanliⱪini kɵrsitidu; xuning bilǝn ularning jǝsǝtlǝrni kümüxkǝ ⱪǝt’iy waⱪti qiⱪmaydu, demǝkqi. Xunga bu bexarǝt Samariyǝning naⱨayiti jiddi, beqarǝ ǝⱨwalƣa qüxidiƣanliⱪini kɵrsitidu. Uning üstigǝ, jǝsǝt ɵydǝ uzunƣiqǝ turƣan — ⱨazir pǝⱪǝt «ustihanlar»la ⱪalƣan. Ⱨayat ⱪalƣan kixilǝr xundaⱪ ⱪorⱪiduki, ular Pǝrwǝrdigarning namini eytixⱪimu petinalmaydiƣan bolup ⱪalidu. Ⱪiziⱪ bir ix xuki, uzundin tartip, bolupmu Yerusalemning Əysa Mǝsiⱨning ɵlümidin keyinki wǝyran ⱪilinixidin keyin, Yǝⱨudiylar «Yaⱨwǝⱨ» (Pǝrwǝrdigar) degǝn isimni ixlitixkǝ petinalmaydu.

6:11 «Pǝrwǝrdigar... qong ɵyni parǝ-parǝ ⱪiliwetidu, kiqik ɵynimu qak-qekidin yerip qeⱪiwetidu» — ⱨakim-ⱨɵkümdarlarning, ǝmǝldarlarning gunaⱨliri ⱨaman baxⱪilarni ɵz gunaⱨliriƣa qetildurup ⱪoyidu; xu wǝjidin «kiqik ɵylǝr»mu jazaƣa uqrap ketidu.

6:12 «...adalǝtni ɵt süyigǝ, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni ǝmǝngǝ aylandurƣansilǝr» — muxu ibarining mǝnisi 5-bab, 7-ayǝtning mǝnisigǝ ohxaxtur.

6:12 Am. 5:7

6:13 «Yoⱪ bir nǝrsǝ» — bizningqǝ, xübⱨisizki, ularning butlirini kɵrsitidu. Pütkül ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: ««Lo-dǝbar xǝⱨirini elip xadlanƣaniduⱪ, Karnaim xǝⱨirinimu ɵz küqimizgǝ tayinip alduⱪⱪu?» — degǝnsilǝr».

6:14 «Mǝn silǝr bilǝn ⱪarxilixidiƣan bir ǝlni turƣuzimǝn» — «bir ǝl» Asuriyǝ imperiyǝsini kɵrsitidu.