11
Sulayman kɵp ayallarni elip, ularning ezitⱪuluⱪi bilǝn butpǝrǝslikkǝ teyilip ketidu
1 Lekin Sulayman padixaⱨning kɵngli Pirǝwnning ⱪizidin baxⱪa kɵp qǝtǝllik ayallarƣa, jümlidin Moabiy, Ammoniy, Edomiy, Zidoniy, Ⱨittiy ayalliriƣa qüxkǝnidi. □ «Lekin Sulayman padixaⱨning kɵngli Pirǝwnning ⱪizidin baxⱪa kɵp qǝtǝllik ayallarƣa, jümlidin Moabiy, Ammoniy, Edomiy, Zidoniy, Ⱨittiy ayalliriƣa qüxkǝnidi» — bu babta hatirilǝngǝn ⱨǝmmǝ ixlar «Ⱪanun Xǝrⱨi»diki ǝmrlǝrgǝ hilap. «Ⱪan.» 17:16-20ni kɵrüng. ■ Ⱪan. 17:17 2 Pǝrwǝrdigar ǝslidǝ muxu ǝllǝr toƣruluⱪ Israillarƣa: «Ularning ⱪizlirini izdǝp barmanglar, wǝ ularni silǝrningkilǝrgǝ kirgüzmǝnglar; qünki ular kɵngülliringlarni qoⱪum ɵz mǝbudliriƣa azduridu» dǝp agaⱨlandurƣan. Biraⱪ Sulaymanning kɵngli dǝl xularƣa baƣlandi. ■ Mis. 34:16; Ⱪan. 7:3 3 Uning yǝttǝ yüz ayali, yǝni hanixi wǝ üq yüz keniziki bar idi; ayalliri uning kɵnglini azdurup buriwǝtkǝnidi.
4 Xundaⱪ boldiki, Sulayman yaxanƣanda, uning ayalliri uning kɵnglini baxⱪa ilaⱨlarƣa azdurup buruwǝtti; xuning üqün uning kɵngli atisi Dawutningkidǝk Pǝrwǝrdigar Hudasiƣa mutlǝⱪ sadiⱪ bolmidi.
5 Xunga Sulayman Zidoniylarning mǝbudi Axtarotni, Ammoniylarning yirginqlik mǝbudi Milkomni izdidi; ■ Ⱨak. 2:13; 2Pad. 23:13 6 Xuning bilǝn Sulayman Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzillik ⱪildi; u atisi Dawut Pǝrwǝrdigarƣa ǝgǝxkǝndǝk izqilliⱪ bilǝn ǝgǝxmidi.
7 Andin Sulayman Yerusalem aldidiki edirliⱪta Moabiylarning yirginqlik mǝbudi Kemox ⱨǝm Ammoniylarning yirginqlik mǝbudi Milkom üqün bir «yuⱪiri jay»ni yasidi; □ «yirginqlik mǝbud Milkom» — «Milkom» ibraniy tilida muxu yǝrdǝ «Molǝⱪ» dǝp ipadilinidu. ■ 2Pad. 23:13 8 xuningdǝk ɵzining mǝbudliriƣa huxbuy yaⱪidiƣan wǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilidiƣan ⱨǝrbir yat ǝllik ayali üqünmu u xundaⱪ ⱪildi; 9-10 Xunga Pǝrwǝrdigar Sulaymandin rǝnjidi; gǝrqǝ U uningƣa ikki ⱪetim kɵrüngǝn bolsimu, xundaⱪla uningƣa dǝl muxu ix toƣruluⱪ, yǝni baxⱪa ilaⱨlarni izdimǝslikini tapiliƣan bolsimu, uning kɵngli Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigardin aynip kǝtti; u Pǝrwǝrdigarning tapiliƣiniƣa ǝmǝl ⱪilmidi. ■ 1Pad. 3:5; 9:2; 1Pad. 6:12 11 Xuning üqün Pǝrwǝrdigar Sulaymanƣa mundaⱪ dedi: — «Sǝn xundaⱪ ⱪiliwerip, Mening sanga buyruƣan ǝⱨdǝm bilǝn bǝlgilirimni tutmiƣining üqün, Mǝn jǝzmǝn padixaⱨliⱪni sǝndin yirtiwetip hizmǝtkaringƣa berimǝn. □ «Mǝn jǝzmǝn padixaⱨliⱪni sǝndin yirtiwetip hizmǝtkaringƣa berimǝn» — «yirtiwetip ... berimǝn» — demǝk, Pǝrwǝrdigar padixaⱨliⱪini Sulaymandin zorawanliⱪ bilǝn tartiwelip uning ⱪol astidiki birsigǝ bǝrmǝkqi. 28-33-ayǝtni kɵrüng. ■ 1Pad. 12:15 12 Lekin atang Dawutning wǝjidin sening ɵz künliringdǝ Mǝn xundaⱪ ⱪilmaymǝn, bǝlki oƣlungning ⱪolidin uni yirtiwetimǝn. 13 Lekin pütün padixaⱨliⱪni uningdin yirtiwǝtmǝymǝn, bǝlki ⱪulum Dawutning wǝjidin wǝ Ɵzüm talliƣan Yerusalem üqün oƣlungƣa bir ⱪǝbilini ⱪaldurup ⱪoyimǝn».
14 Əmma Pǝrwǝrdigar Sulaymanƣa bir düxmǝn, yǝni Edomluⱪ Ⱨadadni ⱪozƣidi, u kixi Edomning padixaⱨining nǝslidin idi. 15-16 Əslidǝ Dawut Edom bilǝn jǝng ⱪilƣan waⱪitta, ⱪoxunning sǝrdari Yoab Edomning ⱨǝmmǝ ǝrlirini yoⱪatⱪanidi (qünki Edomdiki ⱨǝmmǝ ǝrlǝrni yoⱪatⱪuqǝ, Yoab bilǝn barliⱪ Israillar u yǝrdǝ altǝ ay turƣanidi); u ɵltürülgǝnlǝrni kɵmgili qiⱪⱪanda □ « Dawut ɵltürülgǝnlǝrni kɵmgili qiⱪⱪanda...» — ɵz adǝmlirini kümüx üqün, demǝk. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda Yoabning Edomlarni xundaⱪ ɵltürüxi ⱪisas mǝⱪsitidǝ idi. ■ 2Sam. 8:14; 1Tar. 18:12, 13 17 Ⱨadad atisining birnǝqqǝ Edomiy hizmǝtqiliri bilǝn Misirƣa ⱪeqip kǝtkǝnidi. Ⱨadad u qaƣda kiqik bala idi. 18 Ular Midiyan zeminidin qiⱪip Paranƣa kǝldi. Ular Parandin birnǝqqǝ adǝmni elip ɵzlirigǝ ⱪoxup Misirƣa, yǝni Misirning padixaⱨi Pirǝwnning ⱪexiƣa kǝldi. Pirǝwn uningƣa bir ɵy tǝⱪsim ⱪilip, ozuⱪ-tülükmu tǝminlidi ⱨǝmdǝ bir parqǝ yǝrnimu uningƣa tǝⱪdim ⱪildi. 19 Ⱨadad Pirǝwnning nǝziridǝ kɵp iltipat tapⱪan bolup, u ɵz hotunining singlisini, yǝni Taⱨpǝnǝs hanixning singlisini uningƣa hotun ⱪilip bǝrdi. 20 Taⱨpǝnǝsning singlisi uningƣa bir oƣul, Genubatni tuƣup bǝrdi. Taⱨpǝnǝs Pirǝwnning ordisida uni ɵzi qong ⱪildi. Andin Genubat Pirǝwnning ailisi, yǝni Pirǝwnning oƣulliri arisida turdi.□ «Taⱨpǝnǝs Pirǝwnning ordisida uni ɵzi qong ⱪildi» — yaki «Taⱨpǝnǝs Pirǝwnning ordisida uni ɵzi ǝmqǝktin ayridi».
21 Ⱨadad Misirda: «Dawut ata-bowilirining arisida uhlap ⱪaldi» wǝ «Ⱪoxunning sǝrdari Yoabmu ɵldi» dǝp angliƣanda Pirǝwngǝ: — Mening ɵz yurtumƣa beriximƣa ijazǝt ⱪilƣayla, dedi.
22 Pirǝwn uningƣa: — Sening ɵz yurtumƣa baray degining nemǝ degining, mening ⱪeximda sanga nemǝ kǝmlik ⱪilidu? — dedi. U jawabǝn: — Ⱨeq nǝrsǝ kǝm ǝmǝs, ǝmma nemila bolmisun meni kǝtkili ⱪoyƣayla, dedi.
23 Huda Sulaymanƣa yǝnǝ bir düxminini ⱪozƣidi; u bolsa ƣojisi, yǝni Zobaⱨning padixaⱨi Ⱨadad’ezǝrning yenidin ⱪeqip kǝtkǝn Eliadaning oƣli Rǝzon idi. ■ 2Sam. 8:3; 10:18 24 Dawut Zobaⱨliⱪlarni ⱪǝtl ⱪilƣanda Rǝzon ulardin bir top adǝmni ɵzigǝ toplap ularning sǝrdari boldi. Andin keyin bular Dǝmǝxⱪⱪǝ berip u yǝrdǝ turup, Dǝmǝxⱪ üstidin ⱨɵküm sürdi. □ «Dawut Zobaⱨliⱪlarni ⱪǝtl ⱪilƣanda Rǝzon ulardin bir top adǝmni ɵzigǝ toplap ularning sǝrdari boldi. Andin keyin bular Dǝmǝxⱪⱪǝ berip...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Rǝzon bir top adǝmni ɵzigǝ ⱪoxup ularning sǝrdari boldi. Dawut ularni ɵltürmǝkqǝ bolƣanda, ular Dǝmǝxⱪⱪǝ berip...». ■ 2Sam. 8:3 25 Xuning bilǝn Ⱨadad Israilƣa awariqilik tuƣdurƣandin baxⱪa, Rǝzon Sulaymanning barliⱪ künliridǝ Israilning düxmini idi; u Israilni ɵq kɵrǝtti, ɵzi Suriyǝ üstidǝ padixaⱨ idi.
26 Sulaymanning Yǝroboam degǝn bir hizmǝtkari bar idi. U Zǝrǝdaⱨdin kǝlgǝn Əfraimiy Nibatning oƣli bolup, anisi Zǝruaⱨ isimlik bir tul ayal idi. Yǝroboammu padixaⱨⱪa ⱪarxi qiⱪti. □ «Əfraimiy Nibat» — muxu ayǝttǝ «Əfraimiy» ibraniy tilida «Əfratliⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. ■ 2Tar. 13:6 27 Uning padixaⱨⱪa ⱪarxi qiⱪixtiki sǝwǝbi mundaⱪ idi: Sulayman Millo ⱪǝl’ǝsini yasiƣanda, atisi Dawutning xǝⱨiridiki sepilning bir bɵsükini yasawatatti; 28 Yǝroboam ⱪawul ⱪǝysǝr yigit idi; Sulayman yigitning ixqan wǝ qaⱪⱪan ikǝnlikini kɵrüp, uni Yüsüpning jǝmǝtigǝ buyrulƣan ixning üstigǝ ⱪoydi. 29 Xu künlǝrdǝ Yǝroboam Yerusalemdin qiⱪiwatⱪanda, uni izdǝwatⱪan Xiloⱨluⱪ Ahiyaⱨ pǝyƣǝmbǝr uni yolda uqratti. Ahiyaⱨ yipyengi bir tonni kiywalƣanidi. Ikkisi dalada yalƣuz ⱪalƣanda 30 Ahiyaⱨ üstidiki tonni ⱪoliƣa elip, uni yirtip on ikki parqǝ ⱪilip 31 Yǝroboamƣa mundaⱪ dedi: — «Ɵzünggǝ on parqini alƣin; qünki Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — «Mana, padixaⱨliⱪni Sulaymanning ⱪolidin yirtiwetip on ⱪǝbilini sanga berimǝn. ■ 1Sam. 15:28 32 Biraⱪ Ⱪulum Dawutning wǝjidin wǝ Yerusalem, yǝni Israilning ⱨǝmmǝ ⱪǝbililiridin talliƣan xǝⱨǝr üqün bir ⱪǝbilǝ uningƣa ⱪalidu. 33 — Qünki ular Meni taxlap Zidoniylarning ayal mǝbudi Axtarotⱪa, Moabiylarning mǝbudi Kemoxⱪa wǝ Ammoniylarning mǝbudi Milkomƣa sǝjdǝ ⱪilip, uning atisi Dawutning ⱪilinƣinidǝk ⱪilmay, Mening bǝlgilimilirim bilǝn ⱨɵkümlirimgǝ ǝmǝl ⱪilmay, nǝzirimdǝ durus bolƣanni ⱪilmidi, Mening yollirimda mangmidi; 34 lekin pütkül padixaⱨliⱪni uning ⱪolidin tartiwalmaymǝn; qünki Mǝn talliƣan, Ɵz ǝmrlirim wǝ bǝlgilimilirimni tutⱪan ⱪulum Dawutni dǝp, uning ɵmrining barliⱪ künliridǝ uni ⱨɵküm sürgüqi ⱪilip ⱪaldurimǝn. 35 Əmma padixaⱨliⱪni uning oƣlining ⱪolidin tartip elip, sanga berimǝn, yǝni on ⱪǝbilini berimǝn.
36 Lekin Mening namimning xu yǝrdǝ boluxiƣa Ɵzüm talliƣan xǝⱨǝr Yerusalemda, Mening aldimda ⱪulum Dawut üqün ⱨǝmixǝ yoruⱪ bir qiraƣ bolsun dǝp, uning oƣliƣa bir ⱪǝbilini berǝy. □ «Mening aldimda ⱪulum Dawut üqün yoruⱪ bir qiraƣ bolsun» — bu kɵqmǝ mǝnilik sɵz bolup, Dawutning handanini kɵrsitidu; handanning mǝwjut bolƣanliⱪi (1) Dawutning Hudaƣa sadiⱪ bolƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridiƣan «qiraƣ» bolidu; (2) Hudaning Dawutⱪa, sǝn arⱪiliⱪ pütkül dunyani soraydiƣan Mǝsiⱨ tuƣulidu, dǝp bǝrgǝn wǝdisidǝ turidiƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridiƣan «qiraƣ» bolidu. ■ 1Pad. 15:4; Zǝb. 132:17-18; Pǝnd. 13:4 37 Mǝn seni tallap, seni barliⱪ haliƣan yǝrlǝr üstidǝ ⱨɵküm sürgüzimǝn, sǝn Israilƣa padixaⱨ bolisǝn. 38 Wǝ xundaⱪ boliduki, ǝgǝr sǝn ⱨǝmmǝ buyruƣanlirimni anglap, Mening yollirimda mengip, nǝzirimdǝ durus bolƣanni ⱪilip, ⱪulum Dawut ⱪilƣandǝk Mening bǝlgilirim bilǝn ǝmrlirimni tutsang, ǝmdi Mǝn sǝn bilǝn billǝ bolimǝn wǝ Dawutⱪa bir jǝmǝt tikliginimdǝk, sangimu mustǝⱨkǝm bir jǝmǝt tiklǝymǝn wǝ Israilni sanga tǝⱪdim ⱪilimǝn. □ «Dawutⱪa bir jǝmǝt tikliginimdǝk...» — ibraniy tilida «Dawutⱪa bir ɵy tikliginimdǝk...». 39 Dawutning nǝslini xu ixlar tüpǝylidin harlap pǝs ⱪilimǝn, lekin mǝnggülük ǝmǝs»».
40 Xuning üqün Sulayman Yǝroboamni ɵltürüxkǝ pursǝt izdǝytti. Lekin Yǝroboam ⱪeqip Misirning padixaⱨi Xixakning ⱪexiƣa bardi; Sulayman ɵlgüqǝ u Misirda turdi.
41 Sulaymanning baxⱪa ixliri, uning ⱨǝmmǝ ⱪilƣan ǝmǝlliri wǝ uning danaliⱪi bolsa «Sulaymanning Əmǝlliri» degǝn kitabⱪa pütülgǝn ǝmǝsmidi? □ ««Sulaymanning Əmǝlliri» degǝn kitab» — bu kitabtin ⱨazir hǝwirimiz yoⱪ. ■ 2Tar. 9:29-31 42 Sulaymanning Yerusalemda Israilning üstidǝ ⱨɵküm sürgǝn waⱪti ⱪiriⱪ yil boldi. ■ 2Tar. 9:30 43 Sulayman ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ atisi Dawutning xǝⱨiridǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Rǝⱨoboam ornida padixaⱨ boldi.
□11:1 «Lekin Sulayman padixaⱨning kɵngli Pirǝwnning ⱪizidin baxⱪa kɵp qǝtǝllik ayallarƣa, jümlidin Moabiy, Ammoniy, Edomiy, Zidoniy, Ⱨittiy ayalliriƣa qüxkǝnidi» — bu babta hatirilǝngǝn ⱨǝmmǝ ixlar «Ⱪanun Xǝrⱨi»diki ǝmrlǝrgǝ hilap. «Ⱪan.» 17:16-20ni kɵrüng.
□11:7 «yirginqlik mǝbud Milkom» — «Milkom» ibraniy tilida muxu yǝrdǝ «Molǝⱪ» dǝp ipadilinidu.
■11:9-10 1Pad. 3:5; 9:2; 1Pad. 6:12
□11:11 «Mǝn jǝzmǝn padixaⱨliⱪni sǝndin yirtiwetip hizmǝtkaringƣa berimǝn» — «yirtiwetip ... berimǝn» — demǝk, Pǝrwǝrdigar padixaⱨliⱪini Sulaymandin zorawanliⱪ bilǝn tartiwelip uning ⱪol astidiki birsigǝ bǝrmǝkqi. 28-33-ayǝtni kɵrüng.
□11:15-16 « Dawut ɵltürülgǝnlǝrni kɵmgili qiⱪⱪanda...» — ɵz adǝmlirini kümüx üqün, demǝk. Bu sɵzgǝ ⱪariƣanda Yoabning Edomlarni xundaⱪ ɵltürüxi ⱪisas mǝⱪsitidǝ idi.
■11:15-16 2Sam. 8:14; 1Tar. 18:12, 13
□11:20 «Taⱨpǝnǝs Pirǝwnning ordisida uni ɵzi qong ⱪildi» — yaki «Taⱨpǝnǝs Pirǝwnning ordisida uni ɵzi ǝmqǝktin ayridi».
□11:24 «Dawut Zobaⱨliⱪlarni ⱪǝtl ⱪilƣanda Rǝzon ulardin bir top adǝmni ɵzigǝ toplap ularning sǝrdari boldi. Andin keyin bular Dǝmǝxⱪⱪǝ berip...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Rǝzon bir top adǝmni ɵzigǝ ⱪoxup ularning sǝrdari boldi. Dawut ularni ɵltürmǝkqǝ bolƣanda, ular Dǝmǝxⱪⱪǝ berip...».
□11:26 «Əfraimiy Nibat» — muxu ayǝttǝ «Əfraimiy» ibraniy tilida «Əfratliⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.
□11:36 «Mening aldimda ⱪulum Dawut üqün yoruⱪ bir qiraƣ bolsun» — bu kɵqmǝ mǝnilik sɵz bolup, Dawutning handanini kɵrsitidu; handanning mǝwjut bolƣanliⱪi (1) Dawutning Hudaƣa sadiⱪ bolƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridiƣan «qiraƣ» bolidu; (2) Hudaning Dawutⱪa, sǝn arⱪiliⱪ pütkül dunyani soraydiƣan Mǝsiⱨ tuƣulidu, dǝp bǝrgǝn wǝdisidǝ turidiƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridiƣan «qiraƣ» bolidu.
■11:36 1Pad. 15:4; Zǝb. 132:17-18; Pǝnd. 13:4
□11:38 «Dawutⱪa bir jǝmǝt tikliginimdǝk...» — ibraniy tilida «Dawutⱪa bir ɵy tikliginimdǝk...».
□11:41 ««Sulaymanning Əmǝlliri» degǝn kitab» — bu kitabtin ⱨazir hǝwirimiz yoⱪ.