1 Kulá wáina meng hálit tu pris yáin yáni watá Stiwen inuk, “Me wa meng sat kákkán káin áwek wa pálipuk me?”

2 Wáina inán du Stiwen dá miuk, “Yanuknukna me nan ilomna, nákkán me ná kárámatingga narineráng! Sisi náni Abraham watá it táwi Haran káin ma koená Mesopotemia ále káin há árán Ánutu yamá hálángngá pálak watá watán káin tunggafengga inuk, 3 ‘Ko káwakka me sipya kátu wa yápmangga ku no káwak kaleinet káin wa kuinelák.’* Hulátitiná 12.1

4 “Wáina inán du Kaldia ámna náráwa yan káwak wa sangga kung gu it táwi Haran káin itná hulá ya átuk. Átang árongga naning gá kámurán du Ánutu yá suring mán áwáng káwak átamán nahára áwuk. 5 Wa áwuk hára Ánutu yá káwak kátu kimo 1 mita ina káman málámbán tombong gá átnát ta kámá ma imuk. Ináku ing inuk, ‘Máriya ku káwak wa kaminet wawu ka me kák ráulaka watán káwak háleinek,’ ingga inuk. Rám wahára wu Abraham bu nanggená muná árán wáina inuk. 6 Iná ‘Kák ráulaka wawu kung ámna kámá yan káwak káin watán yáup nangge hánámá hálet tu iháng wáik táng sat árát kungga yara 400 háleinek. 7 Iná watá rendán yáup nangge hálengga átneráng wawu na márapmá yáme wata máriná káin du ráulaka yá káwak wa sangga áwáng ále nákáin du na nanáng sákngineráng.’† Hulátitiná 15.13-14 8 Wáina inángga ku pahán káman mená inángga ku pahán káman dán tárák ku kip mamará watá átnek ingga inuk. Wata torong káin Abraham nanggená Aisak ká tunggafengga rám 8 árán du málám nanggená kipmá maruk. Kulá wata torong káin átang gu Aisak ká Jekop naning hálengga átang árongga torong káin du Jekop pá táwi ilom náni 12 wata nan yáni háliuk.

9 “Kulá táwi ilom náni watá Josep pa pahán suksuk narángga ku táng yáup nangge hánámá ya ámna kámá yánát yungga tángga Isip káin kuráng, enendu Ánutu yá watyot átkiuk. 10 Wáina átang gu márapmá rina watán káin áwánggiuk wa kung rákit tángga nanará álosim imán du Isip pán king Fero yá kan álosim hálen heronge naráng mángga Isip pán ámna hulá yáin yáni ya táng tunggap tángga tin árán du inán málámbán kutná kutná wa pin yáni tángga átkiuk.

11 “Kulá wata torong káin sungi kesák táwi hánám bá Isip káwak me Kenan ále káin wa kámuk hánám tunggafengga márapmá táwi hánám yámán táwi ilom náni yan káin sungi yá muná kuk. 12 Wáina kangga ku Jekop pá sungi Isip káin átak ingga met narángga ku hulátingga táwi ilom náni wa suring yámán wakáin kuráng. 13 Kungga áwáng átang sangga son suring yámán kuráng wahára ku Josep pá nák ku wa ingga tatning ilommá watyot kulaná wa yánuk. Wahára kungga ku Fero yá Josep sipmá kátu wa naráng yámuk. 14 Wáina tángga ku Josep pá naning Jekop me sipmá kátu kámuk hánám wata me san kun Isip káin kuráng, wata sale yáni ku 75. 15 Kulá Jekop málám Isip káin átang kungga ku málám bot táwi ilom náni wawu kámuk wakáin kámuturáng. 16 Kámurát tu iháng kung Sekem káin tanggán káman Abraham bá Hamor nángánangge yan hára sup silva yá yuwuk wakáin tiuráng.

17 “Kulá Isip káin rám hásák átang gu Israel ámna náráwa watá táwi hánám wáina máringga áturáng. Ánutu yá háláng yámámá rámá yá hátewingga átuk, wawu huphuráp Abraham me rina inángga me hárotuk wa isutnán. 18 Rám wahára wu king nukngá Josep ma naráng mák watá Isip pán king háliuk. 19 King watá ku tombong náni wa yángyárungngingga ku ket tárák wáik yálenggiuk. Wata kinan káman du ing, me káto hánám mengga yánán nángánangge yáni kongakngá wa kámutniráng ingga iháng kung ále wahára wahára raták yápmanggiuráng.

20 “Kulá rám wahára ku Moses maming gá Moses táng tin du Ánutu yá nangge wata álosim naruk. Iná nangge wawu maming gá it kinan kilak pinná tángga árán yap kaláhu háliuk. 21 Torong káin du táng kep káin sat árán du Fero uriwa yá áwáng kangga ku táng kung málámba nanggená ya sing muk. 22 Wáina tán átang gu Moses wawu Isip pán nanará itná káin kungga nanará álosim wa tángga ku me metátá me yáup tátá ná wawu hálángngá pálak háliuk.

23 “Kulá Moses wu yaraná 40 hálen átang gu sipmá kátu Israel wa kápápáya naráng hátiuk. 24 Wáina naráng hátingga kungga káuk ku Isip ámna káman dá Israel ámna káman táng wáik tán kangga ku málám kung nukngá Israel ámna wa háláng imángga wata topmá tángga Isip ámna wa urán kámutuk. 25 Moses málám wáina táek ku Israel ámna náráwa yá kálu wakálu kungga ku Ánutu yá háláng námán nápmat along kuinán táek ingga káineráng ingga naruk, enendu watá kálu wa ma kang rákit táuráng. 26 Tembátnáya ku Moses málám kungga kápuk ngá ku Israel ámna yará erawángga árán du iháng hore pahán káman hálendimálák ingga ing yánuk, ‘Yarán, sándu sip káman, náuta ku sándi yon erawánggoemálák?’

27 “Wáina yánán ámna márapmá márumá watá Moses háting san kun du inuk, ‘Kák ku niyá nándán me nanaráyan ámna yáilá keháng tunggap táuk? 28 Kuip Isip ámna utkámut tálák wáinanyon nák nutkámut táin ingga tánggoelák me?’‡ Son Ihuk 2.14 29 Wáina inán Moses málám me wa narángga ku piták ngá kungga lombu ya ále Midian káin átuk. Átang kungga áwáná tángga ku nangge yándi ámnaná yará iháng tiumálák.

30 “Wakáin árán kungga yara 40 yá sálin du ále yáilá Sainai tangtang ále komkomá ámálum re wakáin angelo káman dá káráp isikimo rangga átuk watán lánggop kinan tunggafeng muk. 31 Moses málám wáina kangga nangnganá han rinaná ingga kándáng kakaya rupmá káin kunggatang gu Táwi salá naruk, 32 ‘Nák ku táwi ilomya yan Ánutu, Abraham, Aisak me Jekop watán Ánutu.’§ Son Ihuk 3.6 Wáina inán narángga Moses yá yángyáng tángga kakaya pikpito hánám naruk.

33 “Wáina tán du Táwi yá inuk, ‘Ko káwak hetang átalák wawu káungá hánám, wata ku háramya káin sendol wa yaling. 34 No Isip káin nangán ámna náráwa ket tárák kandák rina táng yámángga átaráng wawu há kápángga átkoet. Watá márapmá táwi hánám sunggoeráng wa há kápángga ku wa Isip ket yáni hára son iháháya kula háet. Wáina wata ku no suring kame tárutang Isip káin son kuinelák,’** Son Ihuk 3.5,7,8,10 ingga inuk.

35 “Huphuráp Israel yá Moses yá Israel yan ámna yáilá átnát ta takta narángga inuráng, ‘Kák ku niyá nándán me nanaráyan ámna yáilá keháng tunggap táuk?’ ingga inuráng, enendu Ánutu yá ámna wanyon suring mán ámna yáilá hálengga Isip ket yáni hára Israel son iháháya kuk. Káráp isikimo hára angelo tunggafeng muk wata ketná hára Ánutu yá hálángngá wa imuk. 36 Wáina háláng imán du málám Isip káin ket tárák hulá hulá wa tángga Israel yángotang Isip sangga kungga Táp Sipmá káin me ále komkomá ámálum re káin yara 40 wata kinan ket tárák hulá hulá tángga kuk.

37 “Moses watá yon du Israel ámna náráwa ing yánuk, ‘Ánutu yá sáni háranan yon profet káman nák ina táng tunggap táinek,’†† Meng Rákit 18.15 ingga yánuk. 38 Moses yá ále komkomá ámálum re káin táwi ilom náni yot átang áráng ále yáilá Sainai káin angelo yá me átkukuná pálak wa imán táng áwáng yámukngá náni yot átkoek.

39 “Enendu táwi ilom náni yá watán me wa isutnán taktak yámuk, me ámna yáilá yáni átnát ta takta narángga ku pahán yáni káin du son hurik tángga Isip pa kukuya naruráng. 40 Wáina tángga ku Aron inuráng, ‘Ámna Moses watá nángorán Isip sangga áwumán wawu náutá rina táng muk wawu ma narámán, wata ku ko ánutu náni kámá iháng toling námátá ku watá kálu máta yárengga nángotang kuineráng.’‡‡ Son Ihuk 32.1 41 Wáina mengga rám wahára ku ánutu yáni káman bulmakau nanggená utniná yáni táng tolingga ku wata heronge tángga taha yáni watán káin ihángga kungga ting muráng. 42 Wáina tát tu Ánutu yá sárum yámán yánin pahán isutang káe, yap me hitung alek káin átaráng wa yánáng sákngingga áturáng. Wa táuráng wawu profet tá me rina papia hára ing uyiuk wáinanyon ina:

44 “Táwi ilom náni yá ále komkomá ámálum re káin átninggiuráng wahára wu Ánutu yan sel it watá átyámán wa kangga ku Ánutu yá nányot átak ingga naránggiuráng. Kulá sel it wa táuráng wawu Ánutu yá Moses wáina táineráng ingga inán wa isutang wáina táuráng. 45 Wa táuráng watá há árán du táwi ilom náni wata nángánangge yáni yá Josua yan rám hára tángga kungga árát Ánutu yá káwak márumá yásurán káwak wa yáni ya táuráng. Wáina tángga ku sel it wa wakáin táng tiuráng watá há árán kungga king Dewit tán rám háliuk. 46 Iná Dewit wawu Ánutu yá táng álolo táng mánggiuk. Watá sáponga tángga it álosim káman Jekop e ilommá watá kung Ánutu ináng sákngingiyan álo tátáyan me rina ingga Dewit tá ináng suliuk. 47 Wáina inuk enendu nanggená Solomon dá ku Ánutu yan it wa táuk.

48 “It wa há táuk, enendu Ánutu Árená Hánám wawu it ámna nangge yá táená wahára wu ma átnándak, ingga profet tá me wáinanyon ing miuk:

51 “Sándu yáin sáni káto hánám, pahán nanará sáni wawu Ánutu ma naráng mená ina. Káráman sáni wu yongurená hálendu Ánutu yan me wa ma narángngátaráng. Rámá rámá wu Iruk Káungá watán me wa ma isutkuráng, táwi ilom sáni yá tánggiuráng wáinanyon tánggoeráng. 52 Uláp táwi ilom sáni yá profet kámuk hánám iháng wáik táuráng. Ámna Kándáng gá áwinek ingga meng tunggap táuráng wawu táwi ilom sáni yá hányon ráháng kátkámut táuráng, me sándá kálu wanyon isutang ámna áwinek ingga miuráng wawu táng káyam ket yáni hára tingga táng kung utkámut táuráng. 53 Ánutu yan meng rákit me wa angelo yá táwi ilom sáni ket yáni hára há tiuráng, enendu sándá ku ma isutnándaráng,” ingga Stiwen dá yánuk.

54 Kulá Stiwen dá me wa yánán kaunsol yáni wu kuk hánám narángga mátap yáni kirikkárák táuráng. 55 Iná Stiwen wawu Iruk Káungá watá ep táwi tán alek kálu hálen árán káuk ku Ánutu yamá sireretná pálak wata kinan Jesu wu ketná álák kálu hetang árán. 56 Wáina kangga ku yánuk, “Narániráng, no káet tu alek ká ang tán Ámna Nanggená wawu Ánutu ketná álák kálu hetang árán káet.”

57 Wáina men narángga ku hahatingga ohok maming tái hánám tángga káráman yáni yongutang kámuk tárutang hururung kung Stiwen usángga táuráng. 58 Wáina tángga ku háráráng táng uyingga it yáilá kumbiná kep káin hangga ku utkámut tátáya sup mangga utang árát, ámna huphuráp Stiwen da me kusák miuráng watá lap yáni hákhásák torong káin molená wa yalingga iháng ámna máto káman wahára átuk wata hárammá hulá hára urum tit watá pin yáni tángga árán yáni sup máuráng. Ámna máto wata kutná wu Sol.

59 Kulá sup mangga utang árát wata kinan Stiwen dá sáponga ing táuk, “Táwi Jesu, ko irukna táng.” 60 Wáina mengga ku tulá hára imángga hahatingga hánám ing mantáuk, “Táwi, ko watán kandák yáni wata topmá ma táindalák.” Wáina mengga sangga ku há kámutuk.