Nan En-enat Nan Apostoles
(Aramid)
Nan Omona Ay Ammuwun
Nan nauy ay liblu at maekadwa ay surat Lucas kan Teofilo. As nan enmon-ona ay liblu, insurat Lucas nan maepangkep as nan enmaliyan Apo Jesus asna's luta ya maepangkep as nan enkamkaman Jesus as nan kawad-ana hena. Ngem as nan nauy ay liblu, enpakaammon Lucas nan maepangkep as nan naiwarwarawakian nan Ammay ay Chamag nunlapu ad Jerusalem inkiana ad Roma. Insuratna nan maepangkep as nan chiyuycha nakaskaschaaw ay en-enat nan apostoles, kaskasin kan cha Pedro kan Pablo, ya nan enom-ommat as nan chiyuycha omaafurot kiapú as nan pammaticha kan Jesus. Enpakaammuna us nan maepangkep as nan enmaliyan nan Espiritu Santo ay mangepapigsa ya mangfiachang kan chicha as nan mangekaskasabaancha as nan nauy Ammay ay Chamag (Jn. 14:16-17; Ara. 2:1-47).
Hi Lucas mismu at penaneknekana nan tapina ay enom-ommat, tay naketaktakin hiya kan Pablo as nan tapen nan nunfiabfiaatana. Isunga as nan nauy ay liblu, wachacha nan naisurat ay “kami” ya “chakami” (16:10-40; 20:5-28:31).
Sakbay nunfiangad hi Jesus ad chaya, infilina as nan disipulusna ay masapor umuycha henan intiru ay luta ya ekasabacha nan Ammay ay Chamag as nan am-in ay tataku (Mt. 28:19-20). Isunga enlapon nan apostoles ay nangekasaba as nan Ammay ay Chamag nunlapu ad Jerusalem inkiana inumchancha henan probinsiya ay Judea ya Samaria ya uray pay henan anachawwi ay il-ili (1:8). As nan turon puru ay tawwun, nan Ammay ay Chamag at naepachamag ad Roma (28:16-31). Chaan nunkuyat hid-i, tay ad wani at cha munchinamag henan intiru ay luta.
Mafiasa takú as nan nauy liblu ay chaan enafurot nan chiyuycha anap-apu ay Judio ay hi Jesus nan Cristo ay Anak Apo Dios. Nan nunumnumuncha yangkiay at nan manongtongparancha as nan chiyuycha lintigcha. Enpapaticha ay mangepakinak kan cha Pedro kan Juan as nan mun-ekaskasabaancha. Isunga penachascha ay mangpatuy kan chicha, ya tit-iwa ay penatuycha hi Santiago. Ngem uray mu hiyasa, kiapú as nan fiachang nan Espiritu Santo kan cha Pedro, nan ongoongor ay Judio ya Gentil at enmafurotcha kan Jesus. Kun pay nan chiyuycha omaafurot, inturturuycha ay naam-among as inurkiw as nan fiattaw nan Templo, ya enpapasnekcha ay nangchaychayaw kan Apo Dios. Nan am-in ay tataku at rinispitucha nan chiyuycha omaafurot, ya inurkiw us ay wachachay enpaetapen Apo Dios as nan chiyuycha omaafurot (2:47).
Isunga insurat Lucas as nan nauy ay liblu nan chiyuycha en-enat nan apostoles ta paneknekana ay hi Jesus at tit-iwa ay Anak Apo Dios ya hiya nan mangesarakan as nan tataku.
Ongor nan Judio ay enmafurot kan Jesus. Ongor us chi Gentil ay enmafurot. Ngem kanan nan chiyuycha Judio un achicha maesarakan nan chiyuycha Gentil mu achicha unuchun nan iniili ay ukialen chi Judio. Isunga enpakaammon Apo Dios as nan apostoles ay uray Judio winnu Gentil at maesarakan, ya nan Espiritu Santo at mawacha kan hiya kiapú as nan pammatina kan Jesu Cristo (10:1-11:18; 15:1-34).
Nan Roma nan kapital nan Italia ay kawad-an nan kangatuwan ay mangetortoray kan chicha ay makali un Emperador. Hiya nan mangetortoray as nan tataku ay enamis nan sosorchachuna, ya hiya us nan mangchutok as nan gogobernador ay mangetoray kan chicha. Nan chiyuycha naiyanak ad Roma at makalicha un i-Roma ya nan chiyuycha enmara as sichoracha as nan gobernon chi Roma at makalicha un Romano. Am-in ay enmara as sichora as nan gobernon chi Roma at wachay makianabcha. Kaspangarigan, epawan nan lintigcha ay machusa nan Romano mu chaan nafistikiar on-ona. Ngem nan fiakun Romano at mafialin ay saplituncha ta peletuncha ay mangifiakia as nan tit-iwa mu wachay fiasorna. Nan usa pay ay atun nan Romano at mafialina ay chawatun ay maiyuy nan kasona as nan emperador. Ngem kun pay nan fiakun Romano at achi mafialin. Isunga hiyana nan nunumnumun takú as nan mamasaan takú as nan maepangkep kan Pablo, tay uray mu Judio hiya, maifilang hiya as Romano, tay enmara as sichoran chi Romano.
Ongorcha pay nan mafiasa takú as nan nauy liblu ay maepangkep as nan ongor ay nakaskaschaaw ay enom-ommat as nan chiyuycha enmafurot.
Nan Nakudkudwaan Nan Nauy Liblu
Nan Nunsakianaan Nan Apostoles Ay Mun-epaneknek 1:1-26
Nan Nun-ekaskasabaan Nan Apostoles Ad Jerusalem 2:1-8:3
Nan Nun-ekaskasabaan Nan Apostoles Ad Judea Ya Samaria 8:4-12:25
Nan Nun-ekaskasabaan Pablo 13:1-28:31
Nan Omona Ay Nunfiaatan Pablo 13:1-14:28
Nan Nunmitinancha Ad Jerusalem 15:1-35
Nan Maekadwa Ay Nunfiaatan Pablo 15:36-18:22
Nan Maekatlu Ay Nunfiaatan Pablo 18:23-21:16
Nan Nunfiaatan Cha Pablo Ad Jerusalem, Cesarea ya Roma 21:17-28:31
1
1 Kan he-a Teofilo,
As nan enmon-ona ay suratku, insuratku am-in nan en-enat ya insursuron Jesus nunlapu as nan nunlapuwana ay nun-isuru 2 inkiana as nan urkiw ay naetag-uyana ad chaya. Sakbay enommat chi, babaen as nan pannakafialin nan Espiritu Santo, infilina nan atun nan apostoles* Nan apostol at usa ay nasonag as pannakaachor Jesus. ay pinilina. 3 Kun pay narpas ay nun-iliwas ya natuy, nunpaipaila hiya as nan apostolesna, ya babaen as nan ongor ay en-enatna at naepaneknek ay tit-iwa ay nataku hiya. As nan opat puru ay urkiw, nunpappaila hiya kan chicha, ya infiagfiakiana kan chicha nan maepangkep henan muntorayan Apo Dios.† 1 Co. 15:5-8
4 As nan hin-urkiw ay nakepagyanan Jesus kan chicha, infilina, “Achi kayu mak-ak hena ad Jerusalem, ngem kunyu at sad-un nan enkaren nan Ama ay ichatna kan chakayu ay hiyachi nan infiakiak kan chakayu. 5 Finunyakian Juan nan tataku as chanum, ngem karpasan chi kaat ay urkiw at mafunyakian kayuntu as Espiritu Santo.”‡ Luc. 24:49; Ara. 11:16
Nan Naetag-uyan Jesus Ad Chaya
6 Kuncha pay kasin naamong ay kadwacha hi Jesus, senarudsud nan apostoles kan Jesus, “Apo, ay fiakun ad wani nan mangepakaanam as nan i-Roma ay muntotoray kan chitaku ta chitaku ay kianak Israel nan muntoray kasin?”
7 Kenalen Jesus kan chicha, “Achiyu masapor ammuwun nan timpu winnu urkiw ay ommatana ay enkeddeng Ama babaen as nan mismu ay kalibfengana. 8 Ngem maettan kayuntu as pannakafialin as nan omaliyan nan Espiritu Santo ay mawawacha kan chakayu. Chakayuntu nan mangepaneknek as nan maepangkep kan ha-un ad Jerusalem ya henan intiru ay probinsiya ad Judea ya Samaria inkiana henan am-in ay lukiar asna's luta.” 9 Kuna pay lenpas ay kenali na, as nan nangiil-ancha kan hiya, naetag-uy hiya ad chaya inkiana nalingfian as nan lifuu.
10 Kuncha pay cha etottotoongan ad chaya as nan chana umuyan, kalina at ya wachacha nan chuwa ay lanaraki ay nunfiafiachu as munpupukaw ay naketatakchug kan chicha. 11 Kenalicha, “Chakayu ay i-Galilea, adchi t'uy kayu kukutug ay tomatakchug hena ay muntatangad ad chaya? Hi Jesus ay anna ay naetag-uy ad chaya at munfiangadtu ay kaman as nan inilayu ay enatna ay inmuy ad chaya.”
Nan Nangesokat Kan Judas Iscariote
12 Angkiay nunfiangad nan apostoles ad Jerusalem ay nurpu henan chuntug ay Olivo ay uy at usa ay kilometro nan kaachawwina henan siyudad. 13 As nan inumchanancha ad Jerusalem, inmuycha as nan nunngangatu ay kuwarton nan afong ay mamagyanancha. Chicha chaná: cha Pedro, Juan, Santiago, Andres, Felipe, Tomas, Bartolome, Mateo, Santiago ay potot Alfeo, Simon ay mangesasaket as ilina ya hi Judas ay potot Santiago. 14 Kun anaka un naam-amongcha am-in ay mun-us-usa ay munkarkararag. Naetatapi kan chicha nan fianafiai ya hi Maria ay enan Jesus, ya nan lanaraki ay en-auchen Jesus.
15 Kun pay inmuy chi kaat ay urkiw, naamong nan umuy as hinkiasot ya chuwan puru ay omaafurot kan Jesus. As nan hiyasa, tenmakchug hi Pedro, ya kanana, 16 “Chakayu ay iib-ak, masapor matongpar nan naisurat as nan Kalen Apo Dios ay enpaepadton nan Espiritu Santo kan David maepangkep kan Judas ay nangepangu as nan tataku ay naniliw kan Jesus.§ Sal. 41:9 17 Hi Judas at kadwami ad kasin, tay usa us hiya ay pinilen Apo Jesus ay makiserfi kan chakami ay apostoles.”
18 (Nan siping ay lagfon Judas as nan mangotettet ay enatna at enlakuna as luta. Hid-i nan natuyana as nan nag-asana. Finumtak nan achorna ya naiwakascha nan intiru ay putuna. 19 Nachamag am-in nan tataku ad Jerusalem nan enommat kan hiya. Isunga ngenadnancha nan chiyuy luta as Akeldama as nan kalicha. Nan laychun ay kanan nan hana ay ngachan at “Luta ay Nacharaan.”)* Mat. 27:5-8
20 Kenalen pay Pedro, “Nauy nan naisurat maepangkep kan Judas as nan liblu ay Salmo ay kanana,
‘Maenganuy koma nan afongna,
ya maid koma kasin uy omab-afong hid-i.’
Wacha us nan naisurat ay kanana,
‘Wacha komay mangisubrat as nan libfenguna.’† Sal. 69:25; 109:8
21 “Mu hiyasa, masapor munpili takú as usa as nan chiyuycha kanayon ay nakituntun-ud kan chakami as nan kawad-an Apo Jesus kan chitaku 22 nunlapu as nan namunyakian Juan kan hiya inkiana as nan naetag-uyana ad chaya ay naek-ak kan chitaku. O, masapor wachay usa as maetapi kan chakami ay munfialin as mangepaneknek as nan maepangkep as nan inilana ay natakuwan Apo Jesus manipud as nan utúy.”
23 Isunga infiakiacha nan chuwa ay ngachan ay munpiliyancha. Nan usa at hi Jose winnu Barsabas ay nangadnan us as Justo, ya nan usa at hi Matias. 24 Angkiay ya nunkararagcha. Kenalicha, “Apo, ammom am-in nan numnum chi tataku. Isunga epakaammom ngarud kan chakami mu ngachana nan pinilem kan chatona ay chuwa 25 ay mangesokat kan Judas as nan nauy ay chununa ay kenaapostol. Tay hi Judas at inmuy henan lukiar ay maifiakiay kan hiya as ay-ayana.” 26 Angkiay ya as nan nunfifinnunotancha as nan nauy chuwa, hi Matias nan napili ay maetapi as nan hinpuru ya usa ay apostoles.