Obadiya
1
Édomning berbat bolushi
Obadiya körgen alamet körünüsh: —
Reb Perwerdigar Édom toghruluq mundaq deydu: —
(Biz Perwerdigardin bu xewerni anglashqa muyesser bolduq)
— «Bir elchi eller arisigha ewetildi;
U: «Ornunglardin turunglar, biz uninggha qarshi jeng qilish üchün turayli!» — dep xewer béridu. «Bir elchi eller arisigha ewetildi» — «eller» (yaki «yat eller») — Israilgha yat bolghan ellerni körsitidu. «Ornunglardin turunglar, biz uninggha qarshi jeng qilish üchün turayli!» — «uninggha» bolsa, Édomgha. Belkim bu elchi Édomgha düshmen ellerning biridin chiqqan bolup, u bashqa ellerni Édomni yoqitishqa chaqiridu.
Mana, Men séni eller arisida kichik qildim;
Sen eller arisida qattiq kemsitilgen xelq bolisen! «Men séni eller arisida kichik qildim; sen eller arisida qattiq kemsitilgen xelq bolisen!» — Xuda Édomni «séni» dep, mushu yerde uninggha biwasite söz qilidu.
Hey tik qiyaning yériqliri ichide turghuchi,
Turalghusi yuqiri bolghuchi,
Könglüngde: «Kim méni yerge chüshürelisun?!» dégüchi,
Könglüngdiki tekebburluq özüngni aldap qoydi! «tik qiyaning yériqliri ichide turghuchi, turalghusi yuqiri bolghuchi» — démisekmu, Édom pinhanraq, üstige chiqish tes bolghan taghliq rayonda turghan.
Sen bürküttek özüngni yuqiri kötürsengmu,
Changgangni yultuzlar arisigha tizsangmu,
Men shu yerdin séni chüshürüwétimen,
— deydu Perwerdigar. Yer. 49:16
Bulangchilar qéshinggha kelsimu,
Oghrilar kéchilep yéninggha kirsimu,
(Hey, shunche üzüp tashlinisen!)
Ular özlirige chushluqla oghrilaytti emesmu?
Üzüm üzgüchiler yéninggha kelsimu, azraq wasanglarni qalduridu emesmu? «Hey, shunche üzüp tashlinisen!» — tirnaq ichidiki sözler, belkim peyghemberning hayajandin Perwerdigarning sözini üzüp qoyup dégen gépidur. «Üzüm üzgüchiler yéninggha kelsimu, azraq wasanglarni qalduridu emesmu?» — Musa peyghemberge chüshürülgen qanun boyiche üzüm hosulini alghanda üzgüchiler kembeghellerning tériwélishi üchün bir’az wasanglarni qaldurush kérek idi. Bezi sherqiy döletlerde bu bir adetke aylinip qalghan.   Yer. 49:9
Biraq Esawning teelluqati qandaq axturuldi!
Uning yoshurun bayliqliri qandaq tépip chiqildi! «... Esawning teelluqati qandaq axturuldi!» — «Esaw» Édomning bashqa bir ismi. «... Uning yoshurun bayliqliri qandaq tépip chiqildi!...» — 5-6-ayetler «mersiye» (matem tutush munajiti) sheklide.
Barliq ittipaqdashliring séni chégrayingghiche heydiwétidu;
Sen bilen inaq ötkenler séni aldap, üstüngdin ghelibe qilidu;
Néningni yégenler sanga qiltaq quridu;
Sen derweqe yorutulmighandursen! «... séni... heydiwétidu; ... üstüngdin ghelibe qilidu; ... sanga qiltaq quridu...» — 5-7-ayetlerde éytilghan bésharetlerdiki péillar «ötken zaman» bilen ipadilinidu. Lékin ular kelgüsi ishlarni körsitidu (8-ayette éniq körsitilidu). Ibraniy tilida, bésharetlerde péillarning «ötken zaman»da ishlitishi «bu ish jezmen yüz béridu» dégenni tekitleydu. «... Sen bilen inaq ötkenler séni aldap, üstüngdin ghelibe qilidu; néningni yégenler sanga qiltaq quridu» — bu ayet belkim ereblerning Édomiylarni aldam xaltisigha chüshürüp, ularni öz zéminidin heydiwétishi toghruluq bésharet béridu (weqe belkim miladiyedin ilgiriki 6-esirning axirida bolghan). Ibraniy tilini chüshinish tes.
Bésharet kelgüsidiki ishlarni körsetkini bilen, péillar «ötken zaman»da ipadilinidu. Adette ibraniy tilida bésharet «ötken zaman»da ipadilen’gen bolsa, uning jezmenlikini tekitleydu.
Men shu küni, — deydu Perwerdigar,
— Édomdin danishmenlerni,
Esawdin eqil-parasetni yoqatmamdimen? «Men shu küni... Édomdin danishmenlerni, Esawdin eqil-parasetni yoqatmamdimen?» — «shu küni» belkim Babil impériyesi ulargha tajawuz qilidighan künini (miladiyedin ilgiriki 587-yili) yaki erebler ularni aldap heydiwétidighan künini, yene axirqi zamanda «Perwerdigarning küni»ni körsitishimu mumkin. Édom öz danishmenliri bilen dangqi chiqqan. Ayup peyghemberning üch dostidin biri bolghan «Témanliq Élifaz»mu Édomluq idi.   Yesh. 29:14; Yer. 49:7
Shuning bilen palwanliring parakende bolidu, i Téman,
Shuning bilen Esawning téghidiki herbir adem qirghinchiliqta qetl qilinidu. «Shuning bilen palwanliring parakende bolidu, i Téman,...» — «Téman» Édomning chong bir shehiri.   Am. 2:14, 16
 
Édomning berbat bolushining sewebi
10 Ukang Yaqupqa qilghan zulum-zorawanliqing tüpeylidin,
Iza-ahanet séni qaplaydu;
Sen menggüge üzüp tashlinisen. Yar. 27:41; Ez. 35:5; Am. 1:11
11 Sen bir chette perwasiz qarap turghan küni,
Yeni yaqa yurttikiler buradiringning mülkini bulap ketken küni,
Taipiler uning derwaziliridin kirip Yérusalém üstige chek tashlighan küni,
Sen ularning bir ezasigha oxshash bolghansen. Zeb. 137:7
12 Biraq qérindishingning apetlik künige perwasiz qarap turmasliqing kérek idi,
Yehudaning balilirining halaket künide xushal bolup ketmesliking kérek idi;
Külpetlik künide aghzingni yoghan qilmasliqing kérek idi;
13 Öz xelqimni apet basqan künide, ularning derwazisigha kirmesliking kérek idi;
Ularni apet basqan künide ularning derd-elemige érensiz qarap turmasliqing kérek idi,
Apet basqan künide qolungni mal-mülkige sozmasliqing kérek idi;
14 Sen sheherdin qéchip qutulghanlarni üzüp tashlash üchün acha yolda turmasliqing kérek idi;
Külpet basqan künide uningdin qutulup qalghanlarni düshmen’ge tapshurmasliqing kérek idi.
 
Perwerdigarning küni
15 Chünki Perwerdigarning küni barliq eller üstige chüshüshke yéqin qalghandur;
Séning bashqilargha qilghiningdek, sangimu shundaq qilinidu;
Sanga tégishlik jaza öz béshinggha chüshidu; Ez. 35:15
16 Chünki sen Öz muqeddes téghimda ghezipimni ichkiningdek,
Barliq ellermu shundaq toxtawsiz ichidu;
Berheq, ular ichidu, yutidu,
Andin ular héch mewjut emestek yoqap kétidu. «Chünki sen Öz muqeddes téghimda ghezipimni ichkiningdek» — ibraniy tilida «chünki sen Öz muqeddes téghimda ichkiningdek...» — Chüshenchimiz boyiche Édomiylar Xudaning qolida uning ghezipini ichkenidi.
Bashqa birxil chüshenchisi, Édomiylar Yehuda üstidin qilghan ghelibisini tebriklep, «Xudaning muqeddes téghi»da sharab ichken; we ular (ayetning ikkinchi qismi boyiche) shu gunahi üchün barliq eller bilen teng Xudaning ghezipini ichidu. «Barliq ellermu shundaq toxtawsiz ichidu; berheq, ular ichidu, yutidu, andin ular héch mewjut emestek yoqap kétidu» — ellerning némini ichidu? Xudaning ghezipini ichidu (mesilen «Zeb.» 75:8, «Yesh.» 49:26, «Yer.» 25:15-16, «Zeb.» 16:4nimu körüng).
 
Israilning eslige keltürülüshi
17 Biraq Zion téghi üstide panah-qutquzulush bolidu,
Tagh pak-muqeddes bolidu;
Yaqup jemetining teelluqatliri özige tewe bolidu; «Biraq Zion téghi üstide panah-qutquzulush bolidu» — bashqa birxil terjimisi: «Biraq Zion téghida qutulup qalghanlar bolidu».
18 We Yaqup jemeti ot, Yüsüp jemeti yalqun,
Esaw jemeti ulargha paxal bolidu;
Ot we yalqun Esaw jemeti ichide yéqilip, ularni yutup kétidu;
Esaw jemetidin héchbirsi qalmaydu;
Chünki Perwerdigar shundaq söz qilghan.
19  Yehudaning jenubidikiler Esawning téghigha ige bolidu;
Shefelah tüzlenglikidikiler Filistiylerning zéminigha ige bolidu,
Berheq, ular Efraimning dalasi hem Samariyening dalasigha ige bolidu;
Binyamin Giléadqa ige bolidu; «Yehudaning jenubidikiler» — ibraniy tilida «Negewdikiler». «Negew» — Yehudaning jenubiy teripidiki chong chöl-bayawan.
«Yehudaning jenubidikiler Esawning téghigha ige bolidu; Shefelah tüzlenglikidikiler Filistiylerning zéminige ige bolidu, ... Binyamin Giléadqa ige bolidu» — 19-ayettiki bésharetlerning köp qismi miladiyedin ilgiriki 2-esirde emelge ashurulidu («Makabbiylar» hem «Yoséfus» dégen kona tarixiy kitablarda xatirilen’gen). Biraq pikirimizche, bu bésharetning toluq emelge ashurulushi axirqi zamanda bolidu.
20 Sürgün bolghanlardin qélip qalghan Israillardin terkib tapqan bu qoshun Qanaandikilerge tewe bolghan zémin’gha Zarefatqiche ige bolidu;
Sefaradta sürgünde turghan Yérusalémdikiler bolsa jenubtiki sheherlerge ige bolidu. «Sürgün bolghanlardin qélip qalghan Israillardin terkib tapqan bu qoshun...» — bashqa birxil terjimisi: «Qanaan’gha qaytip kelgen, sürgün bolghan Israillar jamaiti... ».
21 Andin Zion téghi üstige qutquzghuchilar chiqidu,
Ular Esaw téghi üstidin höküm süridu;
 
Shuning bilen padishahliq Perwerdigargha tewe bolidu! «Ular Esaw téghi üstidin höküm süridu» — yaki «ular Esaw téghi üstidin höküm chiqiridu». «Shuning bilen padishahliq Perwerdigargha tewe bolidu!» — hazir «Esaw téghidikiler»ning héchqaysisi Édomluqlar emes (18-ayetni körüng). Bu «qutquzghuchilar»ning kim ikenliki déyilmidi; pikrimizche, «qutquzghuchilar» kona zamanlarda Israilni qutquzghan peyghemberler we «batur hakimlar» süpitide bolidu. Ular hazir ölümdin tirilgen. Israil Xudaning toluq idare-hökümi astida bolup, uning ehwali pütünley mukemmel bolidu.

1:1 «Bir elchi eller arisigha ewetildi» — «eller» (yaki «yat eller») — Israilgha yat bolghan ellerni körsitidu. «Ornunglardin turunglar, biz uninggha qarshi jeng qilish üchün turayli!» — «uninggha» bolsa, Édomgha. Belkim bu elchi Édomgha düshmen ellerning biridin chiqqan bolup, u bashqa ellerni Édomni yoqitishqa chaqiridu.

1:2 «Men séni eller arisida kichik qildim; sen eller arisida qattiq kemsitilgen xelq bolisen!» — Xuda Édomni «séni» dep, mushu yerde uninggha biwasite söz qilidu.

1:3 «tik qiyaning yériqliri ichide turghuchi, turalghusi yuqiri bolghuchi» — démisekmu, Édom pinhanraq, üstige chiqish tes bolghan taghliq rayonda turghan.

1:4 Yer. 49:16

1:5 «Hey, shunche üzüp tashlinisen!» — tirnaq ichidiki sözler, belkim peyghemberning hayajandin Perwerdigarning sözini üzüp qoyup dégen gépidur. «Üzüm üzgüchiler yéninggha kelsimu, azraq wasanglarni qalduridu emesmu?» — Musa peyghemberge chüshürülgen qanun boyiche üzüm hosulini alghanda üzgüchiler kembeghellerning tériwélishi üchün bir’az wasanglarni qaldurush kérek idi. Bezi sherqiy döletlerde bu bir adetke aylinip qalghan.

1:5 Yer. 49:9

1:6 «... Esawning teelluqati qandaq axturuldi!» — «Esaw» Édomning bashqa bir ismi. «... Uning yoshurun bayliqliri qandaq tépip chiqildi!...» — 5-6-ayetler «mersiye» (matem tutush munajiti) sheklide.

1:7 «... séni... heydiwétidu; ... üstüngdin ghelibe qilidu; ... sanga qiltaq quridu...» — 5-7-ayetlerde éytilghan bésharetlerdiki péillar «ötken zaman» bilen ipadilinidu. Lékin ular kelgüsi ishlarni körsitidu (8-ayette éniq körsitilidu). Ibraniy tilida, bésharetlerde péillarning «ötken zaman»da ishlitishi «bu ish jezmen yüz béridu» dégenni tekitleydu. «... Sen bilen inaq ötkenler séni aldap, üstüngdin ghelibe qilidu; néningni yégenler sanga qiltaq quridu» — bu ayet belkim ereblerning Édomiylarni aldam xaltisigha chüshürüp, ularni öz zéminidin heydiwétishi toghruluq bésharet béridu (weqe belkim miladiyedin ilgiriki 6-esirning axirida bolghan). Ibraniy tilini chüshinish tes. Bésharet kelgüsidiki ishlarni körsetkini bilen, péillar «ötken zaman»da ipadilinidu. Adette ibraniy tilida bésharet «ötken zaman»da ipadilen’gen bolsa, uning jezmenlikini tekitleydu.

1:8 «Men shu küni... Édomdin danishmenlerni, Esawdin eqil-parasetni yoqatmamdimen?» — «shu küni» belkim Babil impériyesi ulargha tajawuz qilidighan künini (miladiyedin ilgiriki 587-yili) yaki erebler ularni aldap heydiwétidighan künini, yene axirqi zamanda «Perwerdigarning küni»ni körsitishimu mumkin. Édom öz danishmenliri bilen dangqi chiqqan. Ayup peyghemberning üch dostidin biri bolghan «Témanliq Élifaz»mu Édomluq idi.

1:8 Yesh. 29:14; Yer. 49:7

1:9 «Shuning bilen palwanliring parakende bolidu, i Téman,...» — «Téman» Édomning chong bir shehiri.

1:9 Am. 2:14, 16

1:10 Yar. 27:41; Ez. 35:5; Am. 1:11

1:11 Zeb. 137:7

1:15 Ez. 35:15

1:16 «Chünki sen Öz muqeddes téghimda ghezipimni ichkiningdek» — ibraniy tilida «chünki sen Öz muqeddes téghimda ichkiningdek...» — Chüshenchimiz boyiche Édomiylar Xudaning qolida uning ghezipini ichkenidi. Bashqa birxil chüshenchisi, Édomiylar Yehuda üstidin qilghan ghelibisini tebriklep, «Xudaning muqeddes téghi»da sharab ichken; we ular (ayetning ikkinchi qismi boyiche) shu gunahi üchün barliq eller bilen teng Xudaning ghezipini ichidu. «Barliq ellermu shundaq toxtawsiz ichidu; berheq, ular ichidu, yutidu, andin ular héch mewjut emestek yoqap kétidu» — ellerning némini ichidu? Xudaning ghezipini ichidu (mesilen «Zeb.» 75:8, «Yesh.» 49:26, «Yer.» 25:15-16, «Zeb.» 16:4nimu körüng).

1:17 «Biraq Zion téghi üstide panah-qutquzulush bolidu» — bashqa birxil terjimisi: «Biraq Zion téghida qutulup qalghanlar bolidu».

1:19 «Yehudaning jenubidikiler» — ibraniy tilida «Negewdikiler». «Negew» — Yehudaning jenubiy teripidiki chong chöl-bayawan. «Yehudaning jenubidikiler Esawning téghigha ige bolidu; Shefelah tüzlenglikidikiler Filistiylerning zéminige ige bolidu, ... Binyamin Giléadqa ige bolidu» — 19-ayettiki bésharetlerning köp qismi miladiyedin ilgiriki 2-esirde emelge ashurulidu («Makabbiylar» hem «Yoséfus» dégen kona tarixiy kitablarda xatirilen’gen). Biraq pikirimizche, bu bésharetning toluq emelge ashurulushi axirqi zamanda bolidu.

1:20 «Sürgün bolghanlardin qélip qalghan Israillardin terkib tapqan bu qoshun...» — bashqa birxil terjimisi: «Qanaan’gha qaytip kelgen, sürgün bolghan Israillar jamaiti... ».

1:21 «Ular Esaw téghi üstidin höküm süridu» — yaki «ular Esaw téghi üstidin höküm chiqiridu». «Shuning bilen padishahliq Perwerdigargha tewe bolidu!» — hazir «Esaw téghidikiler»ning héchqaysisi Édomluqlar emes (18-ayetni körüng). Bu «qutquzghuchilar»ning kim ikenliki déyilmidi; pikrimizche, «qutquzghuchilar» kona zamanlarda Israilni qutquzghan peyghemberler we «batur hakimlar» süpitide bolidu. Ular hazir ölümdin tirilgen. Israil Xudaning toluq idare-hökümi astida bolup, uning ehwali pütünley mukemmel bolidu.