27
Sin neik Usif Yesus neu gubernur Pilatus
(Naiꞌ Markus 15:1, Naiꞌ Lukas 23:1-2, Naiꞌ Yohanis 18:28-32)
1 Neis noi nmeu on naan ate, too mfaun ein reꞌ anꞌaꞌan rais pirsait naan, nnekaꞌ buan he naꞌmaet Naiꞌ Yesus. 2 Es naan ate, sin nfuut neik Je anꞌain gubernur Pilatus. Fin sin nromin he gubernur ee nhukun naꞌmaet Je.* Oras naan, atoin Yahudis sin ka nmuꞌin fa hak he naꞌmaten atoniꞌ. Es naan ate, sin neik Usif Yesus neu anaaꞌ aprenat Roma.
Naiꞌ Judas nakfirit niis on
(Haef ein sin Retaꞌ 1:18-19)
3 Oras naiꞌ Judas nahiin nak, Naiꞌ Yesus napein hukun aꞌmaten, in nmeiꞌ jon, natuin in es reꞌ naꞌsosaꞌ Naiꞌ Yesus. Rarit in nnao nfain neu aꞌnaak pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein ma atoni mnais haart ein, he nafaniꞌ sin roi mutiꞌ fuaꞌ boꞌ teun ein reꞌ naan. 4 In naꞌuab am nak, “Au ꞌsaan aꞌrair, natuin au ꞌnonaꞌ Tuaf reꞌ ka nmuiꞌ fa sanat meseꞌ msaꞌ.”
Mes sin natahan am nak, “Hoe! Hai ka mfairoir ko fa! Ho ro he musaah ma mutaah kuum sanat naan.” 5 Rarit naiꞌ Judas anporin roit ein neu Uim Onen Uuf. Onaim in nnao nakfirit niis on.
6 Rarit aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein nsiun naꞌbuaꞌ roit ein reꞌ naiꞌ Judas anporin sin naan. Sin naꞌuab ein am nak, “Hit kais attao tafaniꞌ roit ein ia teu peit je nanan, natuin roit ein ia of anhaiꞌniis kit. 7 Onaim reko nneis hit tsoos afu piis es taꞌko amoꞌe ꞌnaꞌi. Karu nmuiꞌ atoin sonaꞌ aiꞌ kase nmaet, ma tuaf es ka nahiin je fa, hit bisa tsuub ee nbi naan.” 8 Rarit sin npaek roit ein naan, he nsosan afu. Etun tar antea oras ia, atoniꞌ nteek bare naan nak, ‘Auf Naaꞌ’.✡ Haef ein sin Retaꞌ 1:18-19
9 Nok ranan naan, sin natuin saaꞌ reꞌ Uisneno In mafefa kninuꞌ naiꞌ Yermias naꞌuab nain je mnak,
“Sin npaek roi mutiꞌ fua boꞌ teun he nsosan afu.
Sin npaek roit ein naan, fin roit ein naan osaf he nsosan mansian,
natuin osaf reꞌ atoin Israelas sin nafeek nani.
10 Afu naan sin nsoos ee naꞌko amoꞌe ꞌnaꞌi,
natuin Uisneno In apreent ee neu kau.”✡ Naiꞌ Sakarias 11:12-13, Naiꞌ Yeremias 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15
Usif Yesus anbi gubernur Pilatus in human ma in matan
(Naiꞌ Markus 15:2-5, Naiꞌ Lukas 23:3-5, Naiꞌ Yohanis 18:33-38)
11 Oras too mfaun ein neik Naiꞌ Yesus antean gubernur ee te, in nataan Naiꞌ Yesus am nak, “On mee? Ho reꞌ ia, batuur-batuur atoin Yahudis sin Uisf, aa oo?”
In nataah am nak, “Batuur. On reꞌ ho muꞌuab aan, tua.”
12 Mes oras aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein ma atoni mnais haart ein nakuu rasi mfaun neun Naiꞌ Yesus, In ka nataah fa saaꞌ-saaꞌ msaꞌ.
13 Rarit gubernur ee nataan Ee mnak, “Ho ka mneen fa sin uab ein naan? Sin nasaan Ko mfaun een. Mes nansaaꞌ am es Ho ka mutaah fa?”
14 Mes In ka nataah nain fa msaꞌ, tar antea gubernur ee nsanmaak.
Gubernur Pilatus nafeek hukun aꞌmaten neu Usif Yesus
(Naiꞌ Markus 15:6-15, Naiꞌ Lukas 23:13-25, Naiꞌ Yohanis 18:39—19:16)
15 Toon-toon ate, oras fesat Paska atoin Yahudis sin, too mfaun ein biasa npiir naan atoin hukun es, he gubernur ee nafetin. 16 Oras naan, anmuiꞌ atoin hukun es, in kaan ee naiꞌ Barabas.† Tuis Uab Yunani bian antui mnak, ‘naiꞌ Yesus Barabas’, ma bian antein antui mnak, ‘naiꞌ Barabas’ anmees jah. Too mfaun ein nahiin je neu in reꞌ naan sekau, natuin in maufiun ii maꞌtaniꞌ. 17 Neno naan amsaꞌ, too mfaun ein annaon neun gubernur Pilatus, rarit sin nbaisenun ma ntotin he nafetin atoin hukun es, on reꞌ biasa. Onaim gubernur Pilatus nataan sin im nak, “Reko! Mes au he ufetin sekau? Naiꞌ Barabas reꞌ ia, aiꞌ Naiꞌ Yesus reꞌ tuaf anteek Ee mnak, Kristus, reꞌ ia msaꞌ. Au he ufetin es reꞌ mee? Hi mpiir nai.” 18 (Gubernur ee naꞌuab on naan, natuin in nahiin nak, aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein neik Naiꞌ Yesus neu ne, natuin sin natiun Goe mates.)
19 Oras gubernur ee nparikas rasi naan feꞌe te, in fee je ansonuꞌ hanaf neu ne mnak, “Ampaant om, tua. Naiꞌ Yesus naan Atoniꞌ reꞌ ka nmuiꞌ fa sanat saaꞌ-saaꞌ. In kakain am es reꞌ fini na au umnei ka reko fa. Tar antea oras ia msaꞌ au ꞌnaben ate ka reko fa.” 20 Mes aꞌnaak rais pirsait Yahudis sin aꞌnaakt ein ma atoni mnais haart ein anfuaruut too mfaun ein naan, he ntoit gubernur ee nafetin naiꞌ Barabas, ma nhukun naꞌmaet Naiꞌ Yesus. 21 Rarit in nataan nafaniꞌ sin im nak, “Naꞌko tua nuaꞌ ein reꞌ ia, au ufetin es reꞌ mee?”
Onaim sin natahan ok-okeꞌ mnak, “Barabas! Mufetin kai naiꞌ Barabas!”
22 Rarit in nataan sin im nak, “Karu on naan ate, au he ꞌmoeꞌ saaꞌ ꞌeu Naiꞌ Yesus, reꞌ atoniꞌ nteek Ee mnak, Kristus?”
Onaim sin nkoaꞌ ein ma nhuun ein ok-okeꞌ mnak, “Amkuus muꞌpeit Ee meu hau nehe!”
23 Rarit gubernur ee nataan antein am nak, “Mes In saant ee, saaꞌ? Au uprikas urair Je, mes au ka upein fa In sanat saaꞌ-saaꞌ!”
Mes sin nkoaꞌ ein ma nhuun ein naher-heran anteinꞌ ein am nak, “Muꞌmate! Amkuus muꞌpeit Ee meu hau neeh je nai!”
24 Ka ꞌroo fa te, in nahini mnak, in ka bisa nmoeꞌ fa saaꞌ-saaꞌ ntein, fin too mfaun ein he ntaisiubn een. Onaim in nait oe ma nafaun in aꞌniimk ein anbi sin maatk ein, ma naꞌuab neu sin im nak, “Au ka utaah ma usaah fa Atoniꞌ ia in aꞌmaten! Maut he hi es reꞌ misaah ma mitaah kiim!”✡ Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 21:6-9
25 Onaim too mfaun ein nkoaꞌ ma nhuun ein am nak, “Reko, mbain nai! Maut he hai mok hai sufaꞌ-kaꞌuf sin es reꞌ mitaah ma misaah In naaꞌ naan!”
26 Anneen on naan ate, in naꞌuab am nak, “Reko!” Onaim in nafetin naiꞌ Barabas natuin sin roimk ein. Rarit in naprenat apaot ein, he nnaon nbeos Naiꞌ Yesus npaken aꞌkauboe.‡ Sorarus Roma sin npaek ꞌkauboe reꞌ anmoeꞌ je naꞌko tain pasu nonoꞌ fak-fauk. Rarit sin nfutun nui maꞌaikaꞌ aiꞌ atnoop maꞌaikaꞌ anbi ꞌkauboe je sin paank ein. Karu nbeos ne fani-fani te, hit paus ki nathooꞌ nain. Anbeso nrair Je on naan ate, soraurs ein neik Je he nnao nkuus Ee neu hau nehe.
Soraurs ein nakreꞌet Naiꞌ Yesus
(Naiꞌ Markus 15:16-20, Naiꞌ Yohanis 19:2-3)
27 Rarit soraurs ein anheer neik Naiꞌ Yesus neu sin koat ee in kintal mainuan. Anbi naan, sin noꞌen naan sin partei ngguin pukan es.§ Soraurs ein sin baer jaan, sin nteek ee nbi uab Latin ate nak, praetorium. Soraurs ein sin baer ja kuuk anbi uim jabatan in kintal. Suur Akninuꞌ uab Yunani nak sin noꞌen sin partei ngguin speira es. Speira es, sorarus tuaf natun nee. 28 Onaim sin napaekb Ee baru mnanuꞌ masnaa meeꞌ apinat.* Naiꞌ Mateos antui mnak, baru mnanuꞌ ia ‘meeꞌ apinat’. Naiꞌ Markus antui mnak, ‘umub’. 29 Rarit sin nait hau maꞌaikaꞌ in taek ein he nkanen aꞌsoeb es. Onaim sin ntumaꞌniiꞌ ꞌsoeb maꞌaikaꞌ naan neu Naiꞌ Yesus In aꞌnakan, he naꞌraur ein on reꞌ sin he nasaeb Ee ꞌpiruꞌ-baru neu uisf feuꞌ goes. Rarit sin nanaaꞌt Ee hau noon es anbi In aꞌniman aꞌneꞌu nahuum on reꞌ teas aprenat. Ma sin nriꞌtuun ma nbaiseun Naiꞌ Yesus, ma sin nakreeꞌt Ee mnak, “Baisenut neu atoin Yahudis sin Usif.” 30 Onaim sin npuran hape neu Ne, ma nait teas naan naꞌko In aꞌniman, he nteeꞌ naꞌba-bae In aꞌnakan. 31 Sin nakreꞌet anrair Je on naan ate, sin nhoroꞌ nporin baru mnanuꞌ naan. Rarit sin napakeb nafaniꞌ In tais ein. Rarit sin neik Je nnao npoin naꞌkon kota Yerusalem, he nkuus naꞌpeit Ee nbi hau nehe tar antea In nmaet.
Sin nkuus naꞌpetiꞌ Usif Yesus anbi hau nehe
(Naiꞌ Markus 15:21-32, Naiꞌ Lukas 23:26-43, Naiꞌ Yohanis 19:17-27)
32 Oras sin nheer neik Naiꞌ Yesus anbi raan atnanaꞌ, sin nateef atoin es naꞌko kota Kirene in feꞌ he ntaam neu kota. In kaan ee naiꞌ Simon. Sin naꞌseek ee he nasaah Naiꞌ Yesus In hau nehe. 33 Rarit sin antean baer jes, kaan ee, Golgota. (Anbi uab Aram, in oten nak, ‘Bare ꞌnaak nuif.’) 34 Anbi naan sin naꞌinuꞌ Naiꞌ Yesus tua min-kase reꞌ sin nseor goe nok reuꞌ miin menuꞌ, maut he In ntahan menas. Naiꞌ Yesus annaben aꞌkreꞌo, mes rarit In ntorak.✡ Siit Pures-Boꞌis sin 69:22
35 Rarit sin nkuus naꞌpeit Ee nbi hau nehe. Onaim soraurs ein anheran suur anaꞌ he naparaꞌ Naiꞌ Yesus In paken.✡ Siit Pures-Boꞌis sin 22:19 36 Rarit sin ntokon npao Goe nbin naan. 37 Sin ntuin nbin hau piis es amsaꞌ am nak,
“IA NAIꞌ YESUS, ATOIN YAHUDIS SIN USIF”
Onaim sin nkuus anpasan hau pisaꞌ naan anbi Naiꞌ Yesus In hau nehe, antoom faof, he njair tuꞌin neu saaꞌ am es In napein hukun naan.
38 Anbi naan, sin nkuus naꞌpetiꞌ atoin aburarut tuaf nua. Es anbi In abnapan aꞌneꞌu; es anbi In abnapan aꞌrii.
39 Too mfaun ein reꞌ nnaon npeꞌon naan, ankius Goe. Onaim sin napenub sin nuurk ein ma naꞌuab nakreeꞌt Ee.† Atoin Yahudis sin biasa, esan reꞌ naꞌkikuꞌ sin aꞌnaak ein he njair tanar nak sin nakreꞌet atoniꞌ. ✡ Siit Pures-Boꞌis sin 22:8, 109:25 40 Sin nkoaꞌ ein ma nhuun ein am nak, “Hoe! Ho mak Ho bisa museer Uisneno In Uim Onen Uuf, rarit Ho mufenaꞌ mufainꞌ ee anbi neno teun goah. Karu Ho batuur-batuur Uisneno In Anah, mufetin miit Ho tuam aan he msaun muꞌko hau nehe naan nai.”✡ Naiꞌ Mateos 26:61, Naiꞌ Yohanis 2:19
41 On naan amsaꞌ aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein, tunggur agaam ein, ma atoni mnais haart ein nakreeꞌt Ee mnak, 42 “In nsoi nafetin naan kuun biak ein, mes In ka bisa fa nsoi nafetin naan In tuan. In nak, In atoin Israelas sin Usif! Karu on naan, maut he In nsaun nai naꞌko hau nehe naan. Karu hai mkius miit on naan, naꞌ hai mpirsai Je. 43 Karu In batuur-batuur Uisneno In Anah, maut he,
‘In nafnekan ma nharap neu Uisneno.
Onaim karu Uisneno nroim Je,
maut he Uisneno es reꞌ ansoi nafetin naan Ee.’ ”✡ Siit Pures-Boꞌis sin 22:9
44 Aburarut nuaꞌ ein naan, nakreeꞌt Ee on naan amsaꞌ.
Usif Yesus In aꞌmaten
(Naiꞌ Markus 15:33-41, Naiꞌ Lukas 23:44-49, Naiꞌ Yohanis 19:28-30)
45 Rarit meisꞌookn ii nꞌaum naan bare naan naꞌko maans ee natetab rek-reko tar antea nreuk teun maans ee nmaeb. 46 Nateef anreuk teun maans ee nmaeb on naan ate, Naiꞌ Yesus ankoaꞌ anpaek uab Aram am nak, “Eli! Eli! Lema sabaktani?” (In oten nak, “Koi Au Usiꞌ! Koi Au Uisneno! Nansaaꞌ am es Ho mkoit ma musaitan Kau on reꞌ ia?”)✡ Siit Pures-Boꞌis sin 22:2
47 Tuaf fauk reꞌ npaumak-maak anbin naan, annenan In hanan. Onaim sin nak, “Hae! Hi mneen feꞌ. In nkoaꞌ naꞌi naiꞌ Elia, Uisneno In mafefa kninuꞌ un-unuꞌ naan!” 48 Rarit tuaf es naen nait aniꞌ-tei metoꞌ he narepaꞌ neu raur maꞌninuꞌ. In nkaot aniꞌ-tei metoꞌ naan neu hau noon es in panan, rarit naramib Naiꞌ Yesus he nmuis.✡ Siit Pures-Boꞌis sin 69:22
49 Mes tuaf bian antein naꞌuab ein am nak, “Maut he tkius tiit naꞌi naiꞌ Elia he neem ansoi nafetin naan Ee, aiꞌ kaah?”
50 Rarit Naiꞌ Yesus ankoaꞌ antein nok haan hunun, rarit In nmaet.
51 Anbi Uim Onen Uuf, anmuiꞌ naan tai eon kouꞌ goes nakfiir he nꞌekaꞌ Uisneno In Keꞌen Akninuꞌ nneis-neisi. Oras Naiꞌ Yesus natfeek, tai enoꞌ naan natkai nbatis nua, naꞌko faof tar antea ꞌpiin. Onaim antainuun, tar antea faut kouꞌn ein anpeꞌen.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 26:31-33 52 Noup fautn ein natfeꞌin amsaꞌ. Ma Uisneno In tuaf ein reꞌ nmate nrarin, bian In namonib nafaniꞌ sin. 53 Oras Naiꞌ Yesus anmonin nfain, sin npoin naꞌkon noup fautn ein, rarit sin ntaman neun Yerusalem. Too mfaun ein niit sin inbin naan.
54 Anbi Golgota, anmuiꞌ aꞌnaak sorarus nok in soraur aan ein reꞌ npaon nbin Naiꞌ Yesus in hau nehe. Oras sin nnaben neu antainuun, ma nahinin nak areꞌ rasin reꞌ naan anjarin nrarin on naan ate, sin namtau nmaten. Sin naꞌuab ein am nak, “Aijoo! Atoniꞌ ia, batuur-batuur Uisneno In Anah!”
55 Anbi naan amsaꞌ nmuiꞌ bifee tuaf fak-fauk, reꞌ anhaken nbin aꞌroo, ma napeen niit In aꞌmaten naan. Sin natuin Ee naꞌkon Galilea, fin sin esan reꞌ antuthae Je naꞌko unuꞌ. 56 Naꞌko bifeen reꞌ naan, anmuiꞌ bi Maria naꞌko kuan Makdala, bi Maria es anteniꞌ (es reꞌ naiꞌ Yakobus ma naiꞌ Yusuf sin ainaf), ma naiꞌ Sebedius in fee (es reꞌ naiꞌ Yakobus ma naiꞌ Yohanis sin ainaf).✡ Naiꞌ Lukas 8:2-3
Sin nsuub Usif Yesus
(Naiꞌ Markus 15:42-47, Naiꞌ Lukas 23:50-56, Naiꞌ Yohanis 19:38-42)
57 Anbi naan anmuiꞌ atoin amuiꞌt es naꞌko kuan Arimatea, kaan ee naiꞌ Yusuf. In natuin Naiꞌ Yesus In noniꞌ-taruꞌ aꞌroo goen. Naiꞌ Yesus In aꞌmaten, nateef nok neon nimaꞌ. Nokaꞌ on naan ate, nateef nok atoin Yahudis sin neon onen. Es naan ate, oras maans ee he noi nmouf, naiꞌ Yusuf naim ranan he nasanut Naiꞌ Yesus In aon amates naan naꞌko hau nehe. 58 Rarit in nnao nbaiseun gubernur Pilatus, he ntoit Naiꞌ Yesus In aon amates. Rarit gubernur ee naprenat he sin nnonaꞌ amates naan neu ne. 59 Onaim naiꞌ Yusuf annao nꞌain Golgota. Rarit in nasanut Naiꞌ Yesus In aon amates naan naꞌko hau nehe. Rarit in nꞌaum narek-reokꞌ Ee nok tai feꞌu reꞌ maꞌosaꞌ. 60 Oras naan, naiꞌ Yusuf sin feꞌ anpahat anrair koon es anbin ꞌtoeꞌ fatu, he nabarab nain noup fatu neu sin nonot-asar sin karu sin nmaten. Onaim naiꞌ Yusuf sin natnaat ma nataam Naiꞌ Yesus neun noup fatu naan. Rarit sin narituꞌ faut kouꞌ goes, he sin ntoeb narek-rekoꞌ noup fatu naan. Onaim naiꞌ Yusuf sin ntebi nfanin.
61 Oras naan, bi Maria naꞌko kuan Makdala ma bi Maria es antein, nokan amsaꞌ nbin naan. Sin ntokon nbain ein anꞌanin noup fatu naan.
Gubernur ee nreek tuaf he sin npao noup fatu reꞌ nsuub Usif Yesus
62 Nokaꞌ on naan ate, nateef nok atoin Yahudis sin neno snasat. Onaim aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaakt ein ma atoin Farisis sin nnao nbaiseun gubernur. 63 Sin nbaisenun am nak, “Amaꞌ gubernur. Hai mimnau oras aputa-kriut naan anmoin feꞌ, In naꞌuab niit, on nai: ‘Batuur Au ꞌmaet, mes nkoon neno teun on naan ate, Au ꞌmoni ꞌfain.’✡ Naiꞌ Mateos 16:21, 17:23, 20:19, Naiꞌ Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Naiꞌ Lukas 9:22, 18:31-33 64 Es naan ate, hai mbaiseun ko, tua, he mreun ma mreek ho soraurs ein he npao narek-rekoꞌ noup fatu naan, tar antea neno teun. Nok ranan naan, In atoup noinꞌ ein ka bisa nabaak fa In aon amates, he napoi atoniꞌ mnak, In nmoni nfain. Fin karu sin napoin on reꞌ naan, naan maufinu nneis naꞌko unuꞌ sin napoin am nak, In reꞌ naan, es reꞌ Kristus.”
65 Anneen on naan ate, gubernur ee nataah am nak, “Reko msaꞌ! Mes hi kiim ammuiꞌ tuaf apaot. Reko nneis ampaek sin, he nnao npaon narek-rekoꞌ nbin bare naan.”
66 Rarit sin nnaon anbin bare naan, ma neik sin apaot ein. Antean bare naan, sin nmarak noup fatu naan in enoꞌ.‡ Atoin ahiint ein nak, sin nmarak bare naan nok ranan sin nheran abas noon es anbi fatu naan ma noup fatu naan in asratan, ma npaken ninik marunaꞌ he nruun ma ntui fatu naan. Onaim sin nreun tuaf he npao bare naan ankoon, he tua ꞌtetaꞌ kais neem nait amates naan.
*27:2 Oras naan, atoin Yahudis sin ka nmuꞌin fa hak he naꞌmaten atoniꞌ. Es naan ate, sin neik Usif Yesus neu anaaꞌ aprenat Roma.
✡27:8 Haef ein sin Retaꞌ 1:18-19
✡27:10 Naiꞌ Sakarias 11:12-13, Naiꞌ Yeremias 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15
†27:16 Tuis Uab Yunani bian antui mnak, ‘naiꞌ Yesus Barabas’, ma bian antein antui mnak, ‘naiꞌ Barabas’ anmees jah.
✡27:24 Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 21:6-9
‡27:26 Sorarus Roma sin npaek ꞌkauboe reꞌ anmoeꞌ je naꞌko tain pasu nonoꞌ fak-fauk. Rarit sin nfutun nui maꞌaikaꞌ aiꞌ atnoop maꞌaikaꞌ anbi ꞌkauboe je sin paank ein. Karu nbeos ne fani-fani te, hit paus ki nathooꞌ nain.
§27:27 Soraurs ein sin baer jaan, sin nteek ee nbi uab Latin ate nak, praetorium. Soraurs ein sin baer ja kuuk anbi uim jabatan in kintal. Suur Akninuꞌ uab Yunani nak sin noꞌen sin partei ngguin speira es. Speira es, sorarus tuaf natun nee.
*27:28 Naiꞌ Mateos antui mnak, baru mnanuꞌ ia ‘meeꞌ apinat’. Naiꞌ Markus antui mnak, ‘umub’.
✡27:34 Siit Pures-Boꞌis sin 69:22
✡27:35 Siit Pures-Boꞌis sin 22:19
†27:39 Atoin Yahudis sin biasa, esan reꞌ naꞌkikuꞌ sin aꞌnaak ein he njair tanar nak sin nakreꞌet atoniꞌ.
✡27:39 Siit Pures-Boꞌis sin 22:8, 109:25
✡27:40 Naiꞌ Mateos 26:61, Naiꞌ Yohanis 2:19
✡27:43 Siit Pures-Boꞌis sin 22:9
✡27:46 Siit Pures-Boꞌis sin 22:2
✡27:48 Siit Pures-Boꞌis sin 69:22
✡27:51 Anpoin naꞌkon Pah Masir 26:31-33
✡27:63 Naiꞌ Mateos 16:21, 17:23, 20:19, Naiꞌ Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Naiꞌ Lukas 9:22, 18:31-33
‡27:66 Atoin ahiint ein nak, sin nmarak bare naan nok ranan sin nheran abas noon es anbi fatu naan ma noup fatu naan in asratan, ma npaken ninik marunaꞌ he nruun ma ntui fatu naan.