Mangane Singena
Sulemani a Fe Taruxuna
Kitabun yire firinna naxanye xili “Mangane,” ne Isirayila mangane nan ma fe falama. Mangane Singen Sulemani a mangayaan taruxun nan yɛbama, Dawudaa dii xɛmɛna, e nun manga singen naxanye fa a faxa xanbini.
Dawuda fori waxatin naxan yi, a mi yi fa mangayaan feene nɔɛ, a dii xɛmɛ firin yi keli alogo e xa ti a ɲɔxɔni. Dɔnxɛn na, Sulemani nan findi mangan na. A mangayaan wali kɛndɛn findi Ala Batu Banxin nun manga banxin ti feen nan na. Koni a fe findima sunun nan na dɔnxɛn na bayo, a a dunuɲa raɲanma tinxintareyaan nun suxure batun nin. Ala yi tin Isirayila yamanan xa yitaxun dɔxɔ firin. Yamanan sogeteden kɔmɛn fɔxɔn bɔnsɔnne mi tin Sulemani a dii xɛmɛna mangayaan ma, e yi manga gbɛtɛ dɔxɔ. Na feen xanbi ra, han ɲɛɛ kɛmɛ firin ɲɔxɔn, mangaya firin nan lu Isirayila bɔxɔni e naxanye xili sa Yuda nun Isirayila. Waxatina nde, e lanxi, waxatina nde e yɛngɛni.
Kitabun yireni ito a yitama en na nɛn mangan lan a xa tinxinɲɛ ayi Ala yɛɛ ra yi kii naxan yi. Na tinxinna findixi hɛrin nan na yamaan xa, anu Ala xuiin suxutareyaan nun suxure batun tan yamanan kalama nɛn, a yi gbalon naso a yi. Kitabun yireni ito kui, nabi wuyaxi mangane rakolonma Alaa sariyane ma. Naxan sɛnbɛn gbo e birin xa, na findi Eli nan na.
1
Dawudaa foriyana
1 Manga Dawuda bata yi fori, a mi yi fa nɔɛ a fatini wolonɲɛ hali dugin felenxi a ma. 2 A walikɛne yi a fala a xa, e naxa, “Sungutun nasɔlɔnxina nde xa fen i tan xa, nxu kanna, mangana. A luma nɛn i fɛma, a yi a yengi dɔxɔ i xɔn, a yi a sa i fɛma. Nayi, i yi i fatini wolon!” 3 E yi e yɛɛ rakoɲin Isirayila yamanan birin yi, e dii tɛmɛ tofaɲina nde to, naxan yi xili Abisagi, Sunami kaana. E fa na ra mangan fɛma. 4 Na sungutunna yi tofan han, a yi mangan dandanma, a yi walima a xa, koni e nun mangan mi kafu mumɛ.
Adoniya yi wa mangayaan xɔn
5 Nayi, Adoniya, Xagiti a dii xɛmɛn naxan sɔtɔxi Dawuda xa, na yi falan ti fɔlɔ, a naxa, “N tan nan findima mangan na!” A yi wontorona nde nun soo ragine nun muxu tonge suulun fen naxanye yi e gima a yɛɛ ra. 6 Xabu a da han to a fafe munma yi a yɛ gidi na feen ma fa fala ito ligaxi nanfera? Adoniya fan yi tofan han, Abisalomi raburunna nan yi a ra nun. 7 Adoniya nun Seruyaa dii xɛmɛn Yowaba nun saraxaralina Abiyatari yi falan ti, e yi Adoniya mali. 8 Koni, saraxaraliin Sadɔki nun Bɛnaya, Yehoyadaa dii xɛmɛn nun Nabi Natan nun Simeyi nun Reyi nun Dawudaa sofa wɛkilɛxine sese mi yi Adoniya fari.
9 Adoniya yi yɛxɛɛne nun ɲingene nun ɲinge dii raturaxine ba saraxan na gɛmɛ salaxunxin fɛma En-Rogeli dɛxɔn, a yi a tada nun a xunyɛne birin xili, mangana dii xɛmɛne, e nun Yuda xɛmɛn naxanye birin yi walima mangan xa. 10 Koni, a mi Nabi Natan nun Bɛnaya nun sofa wɛkilɛxine xili, e nun a xunyɛn Sulemani.
Natan nun Batiseba yi Dawuda mafan Sulemani a fe ra
11 Nayi, Natan yi a fala Sulemani nga Batiseba xa, a naxa, “I mi a mɛxi ba, a Xagiti a dii xɛmɛna Adoniya bata findi mangan na, hali en kanna Dawuda mi a kolon? 12 Iki, n bata i mafan, tin n xa i kawandi, alogo i xa i yɛtɛ rakisi e nun i ya dii xɛmɛn Sulemani. 13 Siga, i sa so Dawuda konni. I yi a fala a xa, i naxa, ‘N kanna, mangana, i mi yi i kɔlɔ n xa ba, a i ya dii xɛmɛn Sulemani nan findima mangan na i ɲɔxɔni? Nanfera Adoniya bata findi mangan na?’ 14 I mɔn nɛma falan tiyɛ mangan xa waxatin naxan yi, n fan yi so, n ni i ya falan sɛnbɛ so.” 15 Batiseba yi siga mangan konni. Mangan yi saxi a xi banxin kui, bayo a bata yi fori han. Abisagi, Sunami kaan nan yi walima mangan xa. 16 Batiseba yi a xinbi sin mangan yɛtagi. Mangan yi a maxɔdin, a naxa, “I waxi nanse xɔn ma?” 17 A yi a yabi, a naxa, “N kanna, i i kɔlɔ nɛn Alatala yi, i ya Ala, i ya walikɛ ɲaxanla xa, fa fala a n ma dii xɛmɛn Sulemani nan findima mangan na i tan ɲɔxɔni, a dɔxɔma nɛn manga gbɛdɛni. 18 Koni, Adoniya nan fa mangan na. Anu, n kanna, i tan mangan yɛtɛɛn mi na kolon. 19 A bata turane nun ɲinge dii raturaxine nun yɛxɛɛ wuyaxi ba saraxan na, a yi mangana dii xɛmɛne birin xili, e nun saraxaralina Abiyatari nun sofa kuntigin Yowaba, koni a mi i ya walikɛɛn Sulemani tan xilixi. 20 Iki, n kanna, mangana, Isirayila birin yɛɛn fa tixi i tan nan na, alogo i xa a fala naxan findima mangan na i tan, n kanna ɲɔxɔni. 21 Mangana, i na i sa waxatin naxan yi i benbane fɛma, n tan nun n ma dii xɛmɛn Sulemani suxuma nɛn alo fe kalane.”
22 Batiseba mɔn yi fala tiini mangan xa, Nabi Natan yi so. 23 E yi a fala mangan xa, e naxa, “Nabi Natan ni i ra.” Natan yi fa mangan fɛma, a yi a xinbi sin mangan yɛtagi, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma. 24 Natan yi a fala mangan xa, a naxa, “N kanna, i tan nan a falaxi ba, a Adoniya xa findi mangan na i ɲɔxɔni mangayani? 25 Bayo, a sigaxi nɛn to a sa ɲingene nun ɲinge dii raturaxine nun yɛxɛɛ wuyaxi ba saraxan na, a yi mangana dii xɛmɛne birin xili, e nun sofa kuntigine nun saraxaralina Abiyatari. E sa e dɛge, e min a yɛtagi, e naxa, ‘Binyen xa fi Manga Adoniya ma!’ 26 Koni a mi n tan i ya walikɛɛn xilixi, e nun saraxaraliin Sadɔki e nun Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya e nun Sulemani, i ya walikɛna. 27 Mangana, n kanna, i tan nan na ragidixi ba? Nanfera i mi n tan, i ya walikɛɛn nakolonxi na kanna fe ma naxan dɔxɔma i ya mangaya gbɛdɛni i ɲɔxɔni?”
28 Nayi, Manga Dawuda yi a yabi, a naxa, “Batiseba xili n xa.” Batiseba yi fa, a fa a xinbi sin mangan yɛtagi. 29 Mangan yi a kɔlɔ a xa, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi, Alatala naxan n malixi, a yi n ba gbaloni. 30 N nan n kɔlɔ Alatala, Isirayilaa Ala yi naxan na, n naxa, ‘N na i ya dii xɛmɛn Sulemani nan findima mangan na n ɲɔxɔni, a dɔxɔ n ma mangaya gbɛdɛni.’ N na nan ligan to.” 31 Batiseba yi a magodo, a yi a xinbi sin mangan yɛtagi, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma, a yi a fala, a naxa, “Binyen xa fi n kanna Manga Dawuda ma han habadan.”
Sulemani a mangayaan yi ragidi
Taruxune Singen 29.21-25
32 Manga Dawuda yi yamarine fi e ma, a naxa, “Ɛ saraxaraliin Sadɔki nun Nabi Natan nun Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya xili.” E yi fa mangan yɛtagi. 33 Mangan yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ n ma muxune tongo, ɛ yi n ma dii xɛmɛn Sulemani rate sofanla fari, ɛ siga a ra Gihon tigini. 34 Mɛnni, saraxaraliin Sadɔki nun Nabi Natan yi turen susan a xunna ma alogo a xa findi mangan na Isirayila xun na. Ɛ yi xɔtaan fe, ɛ yi a fala, ɛ naxa, ‘Binyen xa fi Manga Sulemani ma.’ 35 Ɛ te a fɔxɔ ra, a xa fa dɔxɔ n ma mangaya gbɛdɛni, a lu n ɲɔxɔni. N bata yamarin fi fa fala a xa findi mangan na Isirayila nun Yuda xun na.” 36 Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya yi mangan yabi, a naxa, “Amina! A xa liga alo n kanna, mangana Ala, Alatala a falaxi kii naxan yi! 37 Amasɔtɔ Alatala bata lu n kanna, mangan xɔn, a xa lu Sulemani xɔn, a yi a mangayaan nadangu n kanna Dawudaa mangayaan na.”
38 Nayi, saraxaraliin Sadɔki yi siga Nabi Natan fɔxɔ ra, Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya nun Keretine nun Pɛlɛtine yi Sulemani rate Manga Dawudaa sofanla fari, e yi siga a ra Gihon tigini. 39 Saraxaraliin Sadɔki yi ture sa fenna tongo bubu sariɲanxini, a yi a susan Sulemani xunna ma. E yi xɔtaan fe, yamaan birin yi a fala, e naxa, “Binyen xa fi Manga Sulemani ma.” 40 Yamaan birin yi bira a fɔxɔ ra, e xulenna fema, e lu sɛwani, bɔxɔn yi xuruxurunma e sɔnxɔ sɔnxɔn yi.
Sulemani yi yafɛ Adoniya ma
41 Adoniya nun a muxu xilixin naxanye birin bata yi yelin e dɛgɛ, ne yi e sɔnxɔ xuiin mɛ, Yowaba yi xɔtaan xui mɛ, a yi maxɔdinna ti, a naxa, “Nanse sɔnxɔ taani?”
42 A mɔn yi fala tiini saraxaralina Abiyatari a dii xɛmɛn Yonatan yi fa, Adoniya yi a fala a xa, a naxa, “I mafa, bayo xɛmɛ kɛndɛn nan i ra, i faxi xibaru faɲine nan na.” 43 Yonatan yi Adoniya yabi, a naxa, “Ɛn-ɛn de! Manga Dawuda bata Sulemani findi mangan na. 44 A yi saraxaraliin Sadɔki rasiga a fɔxɔ ra e nun Nabi Natan e nun Yehoyadaa dii xɛmɛn Bɛnaya nun Keretine nun Pɛlɛtine, e yi a dɔxɔ mangana sofanla fari. 45 Saraxaraliin Sadɔki nun Nabi Natan bata a xunna masusan, e a findi mangan na Gihon tigini. Na xanbi ra, birin yi te mɛnni sɛwani, taan yi yimaxa. Ɛ na sɔnxɔ sɔnxɔ xuiin nan mɛxi. 46 Sulemani yɛtɛɛn bata dɔxɔ manga gbɛdɛni. 47 Mangana walikɛne bata fa dubadeni nxu kanna Manga Dawuda xa, e naxa, ‘I ya Ala xa Sulemani xinla gbo ayi dangu i xinla ra, a yi a mangayaan dangu i gbeen na!’ Mangan bata yi a xinbi sin a sadeni. 48 Mangan mɔn yi a fala, a naxa, ‘N bata barikan bira Alatala xa, Isirayilaa Ala, naxan n ɲɔxɔ yibiran fixi n ma, a yi tin n yɛɛn yi a to.’ ” 49 Adoniyaa muxu xilixine birin yi gaxu na falane fe ra, e birin yi keli, e yi siga e danna. 50 Adoniya yi gaxu Sulemani yɛɛ ra, a fan yi keli, a siga, a sa saraxa ganden fenne suxu.
51 E fa a fala Sulemani xa, e naxa, “Adoniya bata gaxu Manga Sulemani yɛɛ ra, a sa saraxa ganden fenne suxu, a naxa, ‘Manga Sulemani xa a kɔlɔ n xa to fa fala a mi n tan, a walikɛɛn faxama silanfanna ra.’ ”* Silanfanna: Sofane yɛngɛso dɛgɛmana. 52 Sulemani yi a fala, a naxa, “Xa a yɛtɛ findi muxu kɛndɛn na, hali a xunsɛxɛ keden mi birɛ bɔxɔni, koni xa fe ɲaxina nde to a feni, a faxama nɛn.” 53 Manga Sulemani yi muxune rasiga a ragododeni saraxa ganden fari. Adoniya yi fa a xinbi sin Manga Sulemani yɛtagi, Sulemani yi a fala a xa, a naxa, “Siga i konni.”