12
Meri təməueiu nəhlkɨ Iesu
e səntə
e səntə
(Mat 26:6-13; Mak 14:3-9)
1 Nian sikɨs əha ikɨn tətatɨg əhanəh kəpənan e nian rəha lafet rəha Pasova, kəni Iesu tɨnɨtəlɨg=pa mɨn Petəni, ima Lasɨrɨs ikɨn. Suah u inu, Lasɨrɨs Iesu in təmol in təmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən. 2 Kəni nətəmimi ikɨnu, kəmotol nauəniən kəti rəha Iesu e nimə rəha Matə. Kəni in tos nauəniən, muva.* Luk 10:38-42 Kəni Lasɨrɨs mɨn əha ikɨn e nauəniən əha, ilah Iesu mɨne, kautəməhli=pən məutauən.† Nɨpəhriəniən məmə ilah kəsotəharəgiən motauən. Mətəu e noliən rəhalah e nian əha, ilah kotapɨli mautɨsin=pən nəunəlmɨlah e tepɨl, məutauən. 3 Kəni Meri təmos səntə kəti təməri e nɨlosɨ nati, muva. Səntə u, kəmol e nokɨ nard.‡ Nard in nati kəti nəmiəvɨn tətəpien vivi, təhmen e nɨgipɨsi. Səntə əha, nəmiəvɨn təuvɨr, kəni nəhmtɨn tiəkɨs. Kəni in təməueiu nəhlkɨ Iesu e səntə u, kəni mafəl e nəuanun. Nəmiəvɨ səntə u, təməriauəh rəfin e nɨpəgnəuan nimə.§ Mak 14:3
4 Mətəu iətəmimi kəti rəha Iesu, nərgɨn u Jutəs Iskariot, suah u inu uərisɨg lanko təpanegəhan=pən e Iesu e nəhlmɨ rəhan tɨkɨmɨr mɨn, in təmahi ohni. In təməni məmə, 5 “?Ik nəkəruru noliən səlɨm e səntə u, mos məni lan, kəni məfən kəm nanrah mɨn? Səntə, in təhmen e məni u, tri-hanrɨt tənariəs.”* “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Rəueiu, tri-hanrɨt tənariəs təhmen e tri-hanrɨt tausɨn vatu. 6 In təməni lanəha, mətəu səniəmə in tatol nati agɨn e nanrah mɨn, mətəu in təməni əmə, mətəu-inu in iakləh. In tatos kətɨm rəha məni rəhalah, kəni nian nəuvein, in tətakləh lan.
7 Mətəu Iesu təni məmə, “Upəh-to pətan u. Sərəkɨniən rəhan nətəlɨgiən. In təmətələhu vivi səntə u, məmə otəueiu nɨpətɨk, o nian əha iətəm okɨtənɨm iəu lan.† Afin-to futnot e Jon 11:38 iətəm tətəghati e noliən rəha nɨtənɨmiən itəmi. 8 Nanrah mɨn, nian rəfin itəmah min ilah nəutatɨg.‡ Dut 15:11 Mətəu iəu, ko iəsatɨgiən nian rəfin kitah min itəmah.”
Pris asoli mɨn kəməutəsal mɨn e suaru o nohamuiən Lasɨrɨs
9 Kəni nian nɨmənin nətəm Jutiə kəmotətəu məmə Iesu tətatɨg lahuənu Petəni, kəni ilah kɨnəhuvən ikɨn. Kəsəhuvaiən əmə məmə okoteh Iesu, mətəu ilah kəməhuva mɨn məmə okoteh-to Lasɨrɨs u təmɨmɨs, kəni Iesu tol mɨn təmiəgəh.§ Jon 11:43,44 10 Kəni əmeiko, pris asoli mɨn, kəmotegəhan lan mɨn məmə okəkeikei kohamu mɨn Lasɨrɨs, 11 mətəu-inu nian nətəm Isrel tepət kəmoteruh Lasɨrɨs təməmiəgəh mɨn, kəni ilah kəmotəhatətə e Iesu, kəni mɨnautəpəh rəhalah nətəmimi asoli mɨn.
Iesu təmuva Jerusɨləm
matol əpu in məmə in kig
matol əpu in məmə in kig
(Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40)
12 Kəməni lauɨg lan, nɨmənin nətəmimi nətəm kəməhuva Jerusɨləm məmə okotol lafet rəha Pasova, kəmotətəu məmə Iesu tətaliuək mɨnatuvən e taun. 13 Kəni tol lanəha, ilah kəmohiet e taun u, mautəmki nati kəti təhmen e nɨmalɨ nəmɨl* Nɨmalɨ nəmɨl u in nəmtətiən rəha nɨftəni rəhalah məmə ilah kəmotol win e tɨkɨmɨr mɨn rəha nətəm Isrel. Ilah kəmautəfəri nɨmalɨ nəmɨl mətəu-inu nɨkilah təhti məmə Iesu in Krɨsto, kəni in tɨnuva məmə otəmki rəkɨs ilah e narmənɨgiən rəha nətəm Rom. mautəhuvən məmə okoteruh Iesu. Kəni məutagət əfəməh mautəni məmə,
!Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau suah u iətəm tətuva e nərgɨn!
!Iərmənɨg Uhgɨn tətatɨg ilau Kig u rəha nətəm Isrel!”‡ Jon 1:49
14 Kəni Iesu təmeruh nətɨ togki§ Togki in nati miəgəh kəti təhmen e əhos əkəku, in nəhmtɨn teiuaiu əmə e əhos. kəti, kəni tasuə lan maliuək matuvən. Natimnati mɨn u, Nauəuə Rəha Uhgɨn tɨnəni rəkɨs məmə,
15 “Nətəm Jerusɨləm,* Nəghatiən əhruahru ikɨnu tətəni “Nətəm Saion.” Saion u, in nərgɨ Jerusɨləm kəti mɨn. Kəmauɨn e Jerusɨləm məmə Saion, mətəu-inu nərgɨn əha rəha nɨtəuət kəti iətəm kəmuvləkɨn-pəri taun lan. Itəmah sotəgɨniən.
!Oteruh-to! !Kig rəhatəmah tətuva,
in tətasuə e nətɨ togki maliuək mətuva, mətuva!”† Sek 9:9
16 E nian əha, nətəmimi rəha Iesu ilah kotəruru nɨpətɨ nati u. Mətəu uərisɨg, nian Iesu tɨnəmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, kəni Uhgɨn tɨnol əpu rəkɨs nepətiən rəha Iesu, kəni nɨkilah təpanəhti məmə aupən, kəmətei rəkɨs nəghatiən lan e Nauəuə Rəha Uhgɨn, konu nətəmimi kɨnotol nəghatiən mɨn əha, tɨnuva mɨnol nɨpəhriəniən lan.
17 E nian Iesu təmauɨn e Lasɨrɨs, kəni Lasɨrɨs tiet e nɨpəg kəpiel məmiəgəh mɨn, nɨmənin nətəmimi tepət ilah Iesu e ikɨn əha e nian əha. Kəni ilah kəməutanus natimnati u in təmol. 18 Tol lanəha, nətəmimi tepət kəməhuva məmə okoteruh Iesu, mətəu-inu kəmotətəu məmə in təmol nəmtətiən əha. 19 Kəni Farəsi mɨn kɨnautəni-əni kəm lah mɨn məmə, “!Oteruh-to, ko kitah kəsotol agɨniən nati kəti. Rəueiu əha, nətəmimi rəfin e nəhue nɨftəni kɨnautəhuərisɨg lan!”
Nətəm Kris nəuvein kəmotolkeikei məmə okoteruh Iesu
20 Kəni nian nətəmimi kəməhuvən Jerusɨləm məmə okotəfaki e nian rəha lafet u, kəni nətəm Kris nəuvein mɨn əha ikɨn ilah min, kəmautəfaki. 21 Nətəm Kris mɨn u kəməhuva moteh Fɨlɨp. Fɨlɨp in iətəm Petsaitə əpəha Kaləli.‡ Jon 1:43-44 Kəni ilah kəmotəni=pən kəm in məmə, “Iətəmi asoli, iəkotolkeikei məmə iəkoteruh Iesu.” 22 Kəni Fɨlɨp təhtul muvən məni=pən kəm Antɨru, kəni ilau kəmian muəni=pən kəm Iesu.
23 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Rəueiu əha, Nətɨ Iətəmimi, rəhan nian tɨnuva rəkɨs, məmə Uhgɨn otol əpu rəhan nepətiən. 24 Nɨpəhriəniən agɨn u iətəni kəm təmah məmə, iətəmimi otəkeikei mɨtənɨm nɨkɨtɨ nati e nɨftəni keruh məmə tɨmɨs. Nəmə təsɨmɨsiən, ko təseviəiən kəni məsəuəiən. Mətəu nəmə otɨmɨs, kəni otəuə e nəuan tepət.§ Iesu in tətəghati aru lan u ikɨnu, məmə otəkeikei mɨmɨs, kəni nəua nɨmɨsiən rəhan məmə nətəmimi tepət okotos nəmiəgəhiən vi nian Uhgɨn tosmiəgəh ilah. In təmətəghati mɨn e rəhan mɨn nətəmimi. Rəhatah nəmiəgəhiən əuas e təfagə tərah otəkeikei mɨmɨs, kəni ko kotəhrun noliən nəuatah vi mɨn tepət.* 1Kor 15:36 25 Kəni tol lanu, iətəmi nɨkin tətəhti pɨk rəhan nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u, in otəmkarəpən lan. Mətəu iətəmi iətəm nɨkin təsəhti pɨkiən lanəha rəhan nəmiəgəhiən e nəhue nɨftəni u, in otaskəlɨm vivi nəmiəgəhiən rəhan o nəmiəgəhiən itulɨn.† Mat 10:39; 16:25; Mak 8:34-38; Luk 14:26; 17:33; 2Kor 5:14-15 26 Iətəmi tolkeikei məmə otol uək rəhak, in otəkeikei muərisɨg lak,‡ Mat 10:38; Luk 14:27 kəni nəmə ikɨn pəhruvən iəu iəkatɨg ikɨn, kəni in mɨn, in otatɨg ikɨn.§ Jon 14:3; 17:24 Kəni iətəmi tatol uək rəhak, Tatə Uhgɨn otɨsiai in.”
Iesu təməghati
e nɨmɨsiən rəhan
e nɨmɨsiən rəhan
27 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Rəueiu əha, nɨkik tətahmə pɨk.* Mat 26:38,39; Jon 11:33,38; 13:21 ?Oiəkəhrol lanu? Ko iəsəniən məmə, ‘Tatə, oh rəkɨs nahməiən iətəm tətuva ohniəu.’ Nati u inu, iəu iəmuva ohni. 28 Tatə, ik əfəri aru nərgəm.”
Kəni əmeiko, rəueiu agɨn ilah kəmotətəu nəuia iətəmi kəti təmsɨpəri=pən e neai tətəni məmə, “Iəu inəfəri rəkɨs nərgək, kəni rəueiu əha, oiəkəfəri mɨn.”
29 Kəni nətəmimi nətəm kəməutəhtul iuəkɨr ohni kəmotətəu nəuia iətəmi əha, kəni ilah nəuvein kotəni məmə, “!Nətəmimi! ?Nati nak u? ?Kaluəluə kəti, uə?” Mətəu nəuvein kotəni məmə, “Agelo kəti əha tətəghati kəm in.”
30 Mətəu Iesu təni=pən kəm lah məmə, “Nəuia iətəmi u, təməsuvaiən məmə iəu iəkətəu. Mətəu təmuva məmə itəmah onəkotətəu.† Eks 19:9; Jon 11:42 31 Rəueiu əha tɨnol nian iətəm Uhgɨn otakil noliən rəha nətəmimi e nəhue nɨftəni. Rəueiu əha, in otoh iahu nəsanəniən rəha Setən,‡ Nati əpnapɨn məmə nɨmɨsiən rəha Iesu təmol məmə nəmə təhro Setən təmol win, mətəu nɨpəhriəniən məmə in təsoliən win. Afin-to Luk 10:18; Hip 2:14-15; 1Jon 4:4; Nəh 12:8-9. iərmənɨg rəha nəhue nɨftəni u.§ Mat 4:8-9; Jon 14:30; 16:11; 2Kor 4:4; Efəs 2:2; 6:12 32 Nian kətəfəri iəu ilɨs,* E nauəuə rəha Jon, tətəghati e nəghatiən u “kɨnatləfəri rəkɨs iəu ilɨs” nian tepət. Kəni in nɨpətɨn keiu. Nian tətəni “kɨnatləfəri rəkɨs iəu ilɨs,” nɨpətɨn kəti in tətəghati e nɨmɨsiən rəha Iesu e nɨgi kəməluau. Eruh mɨn e Namba 21:4-9 tətəghati e aiən sɨneik. Kəni nɨpətɨn kəti mɨn, e nɨgi kəməluau əha, in tətəgətun nəuvɨriən asoli mɨn nepətiən asoli rəha Iesu. kəni ko iəu oiəkiuvi=pa nətəmimi rəfin kəhuva ohniəu.”† Jon 3:14; 6:44; 7:39; 8:28 33 E nəghatiən u, in tɨnuahpɨk e nɨmɨsiən rəhan məmə otəhro lanu mɨmɨs.‡ Fɨl 2:8-9; 1Tim 3:16; Hip 1:3
34 Kəni nətəmimi kəmotəni=pən kəm in motəni məmə, “Itɨmah iəmotətəu rəkɨs e Lou rəhatah, məmə nian Krɨsto iətəm Uhgɨn təməni məmə otahli=pa tuva, in otətatɨg itulɨn əmə, mətuvən əmə lanko naunun tɨkə.§ Nətəmimi nɨkilah tətəhti fes mɨn əha, təhmen e 2Saml 7:16; Sam 72:17; 89:4,35-37; 110:1,4, Aes 9:7; Esik 37:25; Dan 7:14. Nɨkilah təsəhtiən fes mɨn iətəm kəutəni məmə Krɨsto in otaupən mɨmɨs. ?Təhro ik nətəni məmə nətəmimi okotəkeikei motəfəri Nətɨ Iətəmimi?* “əfəri” — Afin-to futnot əpəha Jon 3:14. ?Mətəu Nətɨ Iətəmimi u, in pəh?”
35 Kəni Iesu təməni=pən kəm lah məmə, “Nəhagəhagiən u, tətatɨg o təmah o nian əkəku əmə. Kəni nian nəhagəhagiən u, tətatɨg o təmah, itəmah nəkotəkeikei motaliuək lan. Nəmə kəpə, kəni napinəpuiən otətəuarus itəmah. Kəni iətəmimi iətəm tətaliuək e napinəpuiən, in təruru ikɨn in tatuvən ikɨn. 36 Nian nəhagəhagiən u tətatɨg əhanəh o təmah, itəmah nəkotəkeikei motəhatətə e nəhagəhagiən u məmə itəmah nəkəhuva nenətɨ nəhagəhagiən.”† Mat 5:14; Efəs 5:8-9; 1Təs 5:5
Nətəm Isrel ilah kəməsotəhatətəiən e Iesu
Nian Iesu təməni rəkɨs nəghatiən u kəm lah, kəni magɨm məpəh ilah muvən mətəhluaig. 37 Nati əpnapɨn məmə in tɨnol rəkɨs nəmtətiən tepət e nəhmtɨ nətəm Isrel, mətəu ilah kəsotəhatətəiən lan. 38 Iəni rəha Uhgɨn u Aiseə, təmaupən mətəghati e rəhalah noliən. Kəni nati u təmuva məmə otol nəghatiən rəhan tuva mol nɨpəhriəniən lan. In təməni məmə,
“?Iərmənɨg, pəh otəhatətə e nəghatiən rəhatɨmah, uə kətiəh əmə mɨne?
?Iəutəni pətɨgəm, kəni pəh otəhatətə lan, uə kətiəh əmə mɨne?
?Kəni Iərmənɨg otol əpu kəm pəh nahgin iətəm təsanən pɨk o nosmiəgəhiən?”‡ Aes 53:1; Rom 10:16
39 Konu ilah kotəruru nəhatətəiən lan mətəu-inu təhmen=pən əmə məmə Aiseə təməni pətɨgəm mɨn aupən məmə,
40 “In təmol ilah məmə nəhmtɨlah otəpɨs.
Nəmə təsəpɨsiən, kəni ilah okoteruh nati kəni motəhrun.
Kəni in tɨnahtɨpəsɨg rəkɨs e nɨkilah.
Nəmə təsoliən, kəni ilah okoteinatɨg kəni motəhrun nəuhliniən nətəlɨgiən rəhalah, kəni motəhatətə lak, iəkol nəmiəgəhiən rəhalah, otuvi mɨn.”§ Nətəmimi ilah kɨnotəni rəkɨs məmə okəsotəhatətəiən, kəni Uhgɨn təhlman e lah lanəha. Eruh mɨn to Mat 13:13-15; Uək 28:26-27; Rom 11:8.* Aes 6:10
41 Iəni rəha Uhgɨn, Aiseə u aupən, təməni lanu lan mətəu-inu in təmeruh nepətiən əhagəhag rəha Iesu, kəni tol lanəha, in tətəghati lan.† Aes 6:1-4
42 Kəni mətəu, nətəmi asoli mɨn tepət nəuvetɨn, ilah mɨn kəmotəhatətə e Iesu. Mətəu ilah kəutəgɨn e nəni pətɨgəmiən məmə ilah kəmotəhatətə lan, mətəu-inu kəutəgɨn e Farəsi mɨn məmə məta kotahli pətɨgəm ilah e nimə rəha nuhapumɨniən, 43 mətəu-inu nətəmi asoli mɨn u, ilah kotolkeikei pɨk məmə nətəmimi okotəni-vivi ilah, tapirəkɨs məmə Uhgɨn nɨkin, otagiən o lah.
Nəghatiən rəha Iesu təhrun nakiliən noliən rəha nətəmimi
44 Kəni Iesu təmagət əfəməh məmə, “Iətəmimi iətəm tətəhatətə lak, səniəmə tətəhatətə pɨsɨn əmə lak, mətəu tətəhatətə mɨn e Uhgɨn iətəm təmahli=pa iəu. 45 Kəni iətəmimi u iətəm təmeruh iəu, səniəmə təmeruh əmə iəu. In təmeruh mɨn Uhgɨn u təmahli=pa iəu.‡ Jon 14:8-9 46 Iəu u nəhagəhagiən.§ Jon 1:4 Iəmuva e nəhue nɨftəni u, məmə iətəmimi iətəm otəhatətə lak, otəsatɨgiən e napinəpuiən. 47 Iətəmimi iətəm tətətəu rəhak nəghatiən, məsoliən, ko iəu iəsəni pətɨgəmiən rəhan nalpɨniən, mətəu-inu iəməsuvaiən e nəhue nɨftəni u məmə iəkəni pətɨgəm nalpɨniən rəha nətəmimi. Mətəu iəmuva məmə iəkosmiəgəh ilah.* Jon 3:17 48 Mətəu iətəmimi iətəm tətəuhlin=pa nəmtahn kəm iəu, məsosiən rəhak nəghatiən, nati kəti əha ikɨn tətatɨg məmə in otəni pətɨgəm rəhan nalpɨniən. E Naunun Nian, nəghatiən mɨn u rəhak, ilah okotəni pətɨgəm nalpɨniən rəhan.† Jon 5:45 49 Tol lanəha mətəu-inu nəghatiən mɨn u, səniəmə rəhak pɨsɨn əmə, mətəu Tatə Uhgɨn u təmahli=pa iəu, kəni in təməni məmə iəkəkeikei muvən məni lanəha, kəni məghati lanəha.‡ Jon 14:31 50 Kəni iəu inəhrun rəkɨs məmə nəghatiən mɨn u, iətəm in təməni=pa kəm iəu, nəmiəgəhiən itulɨn tətatɨg lan. Kəni tol lanəha, nəghatiən mɨn u iətəni ilah, Tatə Uhgɨn təməni=pa kəni məgətun iəu lan, məmə iəkəni.”
†12:2 Nɨpəhriəniən məmə ilah kəsotəharəgiən motauən. Mətəu e noliən rəhalah e nian əha, ilah kotapɨli mautɨsin=pən nəunəlmɨlah e tepɨl, məutauən.
‡12:3 Nard in nati kəti nəmiəvɨn tətəpien vivi, təhmen e nɨgipɨsi.
*12:5 “Tənariəs,” inu məni rəhalah, təhmen e vatu rəha Vanuatu. Rəueiu, tri-hanrɨt tənariəs təhmen e tri-hanrɨt tausɨn vatu.
†12:7 Afin-to futnot e Jon 11:38 iətəm tətəghati e noliən rəha nɨtənɨmiən itəmi.
‡12:8 Dut 15:11
*12:13 Nɨmalɨ nəmɨl u in nəmtətiən rəha nɨftəni rəhalah məmə ilah kəmotol win e tɨkɨmɨr mɨn rəha nətəm Isrel. Ilah kəmautəfəri nɨmalɨ nəmɨl mətəu-inu nɨkilah təhti məmə Iesu in Krɨsto, kəni in tɨnuva məmə otəmki rəkɨs ilah e narmənɨgiən rəha nətəm Rom.
†12:13 “Hosanə,” nɨpətɨn əhruahru məmə, “Asiru, Uhgɨn, osmiəgəh itɨmah,” mətəu e nian rəha Iesu, nəghatiən u, ilah kəməutəuhlin məmə nɨpətɨn məmə, “Əni-vivi Uhgɨn!” Fes u ilah kəutəni təmsɨpən e Sam 118:25-26.
§12:14 Togki in nati miəgəh kəti təhmen e əhos əkəku, in nəhmtɨn teiuaiu əmə e əhos.
*12:15 Nəghatiən əhruahru ikɨnu tətəni “Nətəm Saion.” Saion u, in nərgɨ Jerusɨləm kəti mɨn. Kəmauɨn e Jerusɨləm məmə Saion, mətəu-inu nərgɨn əha rəha nɨtəuət kəti iətəm kəmuvləkɨn-pəri taun lan.
†12:15 Sek 9:9
§12:24 Iesu in tətəghati aru lan u ikɨnu, məmə otəkeikei mɨmɨs, kəni nəua nɨmɨsiən rəhan məmə nətəmimi tepət okotos nəmiəgəhiən vi nian Uhgɨn tosmiəgəh ilah. In təmətəghati mɨn e rəhan mɨn nətəmimi. Rəhatah nəmiəgəhiən əuas e təfagə tərah otəkeikei mɨmɨs, kəni ko kotəhrun noliən nəuatah vi mɨn tepət.
†12:25 Mat 10:39; 16:25; Mak 8:34-38; Luk 14:26; 17:33; 2Kor 5:14-15
*12:27 Mat 26:38,39; Jon 11:33,38; 13:21
‡12:31 Nati əpnapɨn məmə nɨmɨsiən rəha Iesu təmol məmə nəmə təhro Setən təmol win, mətəu nɨpəhriəniən məmə in təsoliən win. Afin-to Luk 10:18; Hip 2:14-15; 1Jon 4:4; Nəh 12:8-9.
§12:31 Mat 4:8-9; Jon 14:30; 16:11; 2Kor 4:4; Efəs 2:2; 6:12
*12:32 E nauəuə rəha Jon, tətəghati e nəghatiən u “kɨnatləfəri rəkɨs iəu ilɨs” nian tepət. Kəni in nɨpətɨn keiu. Nian tətəni “kɨnatləfəri rəkɨs iəu ilɨs,” nɨpətɨn kəti in tətəghati e nɨmɨsiən rəha Iesu e nɨgi kəməluau. Eruh mɨn e Namba 21:4-9 tətəghati e aiən sɨneik. Kəni nɨpətɨn kəti mɨn, e nɨgi kəməluau əha, in tətəgətun nəuvɨriən asoli mɨn nepətiən asoli rəha Iesu.
†12:32 Jon 3:14; 6:44; 7:39; 8:28
‡12:33 Fɨl 2:8-9; 1Tim 3:16; Hip 1:3
§12:34 Nətəmimi nɨkilah tətəhti fes mɨn əha, təhmen e 2Saml 7:16; Sam 72:17; 89:4,35-37; 110:1,4, Aes 9:7; Esik 37:25; Dan 7:14. Nɨkilah təsəhtiən fes mɨn iətəm kəutəni məmə Krɨsto in otaupən mɨmɨs.
*12:34 “əfəri” — Afin-to futnot əpəha Jon 3:14.
†12:36 Mat 5:14; Efəs 5:8-9; 1Təs 5:5
§12:40 Nətəmimi ilah kɨnotəni rəkɨs məmə okəsotəhatətəiən, kəni Uhgɨn təhlman e lah lanəha. Eruh mɨn to Mat 13:13-15; Uək 28:26-27; Rom 11:8.
*12:40 Aes 6:10
†12:41 Aes 6:1-4