Habakkuk peyghember könglide: «Méning eslidiki dad-peryadimda belkim xataliq yéri bolushi mumkin» deydu, bar bolsa u xataliqlirini étirap qilishqa teyyar turidu. Shunga bizningche «jawab» bolsa (1) dad-peryadidiki (bar bolsa) xataliqigha bolghan jawabkarliqini, (2) kéyin uning öz oqurmenlirige yaki özige egeshken ademlerge bérishke tégishlik jawabning qandaq ikenlikini öz ichige alidu. U bularni chüshinish üchün kütüwatidu.
Habakkuk peyghemberning Xudagha bolghan «jawabi» 3-babta tépilidu. ■ Yesh. 21:8
Babil impériyesi ayagh asti qilghan eller Habakkukning Babil toghrisidiki bésharetlirini bilip yetkendin kéyin, ular bu ayettiki kinayilik sözlerni dégen bolushi mumkin. Sözler «mersiye» (matem tutush munajiti) sheklide éytilidu.
Bashqa peyghemberlerning bésharetliri boyiche, Babil shehiri toghruluq ishinimizki, u axiri zamanda qayta qurulidu. Emdi «Perwerdigarning küni»de, bu ayette déyilgendek «Pütün yer yüzi Perwerdigarni bilip-tonush bilen qaplinidu» we shunglashqa Babil qayta körünmeske yoqitilidu. «Qoshumche söz»imiznimu körüng. ■ Chöl. 14:21
Bashqa birxil terjimisi: «Özüngmu (haraq) ich, pulanglap yiqil!».
□2:1 «... qandaq tégishlik jawab tépishim kéreklikini bilishni...» — ibraniy tilida «qandaq tégishlik jawab körüshni...». «Uning manga néme deydighanliqini, shuningdek özüm bu dad-peryadim toghruluq qandaq tégishlik jawab tépishim kéreklikini bilishni kütüp turimen» — bashqa birxil terjimisi: «Uning manga némini éytidighanliqini, hemde özümning Uning manga béridighan tenbihke néme jawab bérishim kéreklikini bilishni kütimen». Héch bolmighanda, u Xudaning tenbihini kütidu. Habakkuk peyghember könglide: «Méning eslidiki dad-peryadimda belkim xataliq yéri bolushi mumkin» deydu, bar bolsa u xataliqlirini étirap qilishqa teyyar turidu. Shunga bizningche «jawab» bolsa (1) dad-peryadidiki (bar bolsa) xataliqigha bolghan jawabkarliqini, (2) kéyin uning öz oqurmenlirige yaki özige egeshken ademlerge bérishke tégishlik jawabning qandaq ikenlikini öz ichige alidu. U bularni chüshinish üchün kütüwatidu. Habakkuk peyghemberning Xudagha bolghan «jawabi» 3-babta tépilidu.
□2:2 «Oqughanlar yügürsun üchün, bu körün’gen alametni yéziwal...» — ikki menisi bolushi mumkin: — (1) oqughan kishi kéyin bu xewerni bashqilargha yügürüp yetküzsun; (2) oqughan kishi hertürlük qiyinchiliq astidimu Méning yolumda yügürsun (mesilen, «Zeb.» 119:32, «Yesh.» 40:30-31, «Gal.» 5:7ni körüng). Biz ikkinchi menige mayilmiz.
□2:3 «bu körün’gen alamet kelgüsidiki békitilgen bir waqit üchün...» — «békitilgen» — démek, héchkim (hetta dua arqiliqmu) uni özgertelmeydu. «U ademlerge axiretni telpündüridu» — sözmusöz terjimisi: «U axiretke qarap hasirap nepes alidu» (pikrimizche bu ibare chongqur teshnaliqni bildüridu).
□2:4 «Qara, tekebburliship ketküchini! Uning qelbi öz ichide tüz emes» — herqandaq tekebbur adem durus, tüz bolalmaydu. «Biraq heqqaniy adem étiqad-sadiqliqi bilen hayat yashaydu» — bu söz Xudaning jawabining eng halqiliq jümlisi. «Qoshumche söz»imiznimu körüng.
■2:4 Rim. 1:17; Gal. 3:11; Ibr. 10:38
□2:5 «Berheq, sharab uninggha satqunluq qilidu» — Babilliqlar axir bérip meyxorluqtin Pars impériyesi teripidin nabut boldi. Tewrat, «Daniyal peyghember» 5-bab we «qoshumche söz»imizni körüng. «...hewisini tehtisaradek yoghan qilidu» — «tehtisara» ölgenlerning rohliri baridighan jay. Babilliqlar her yili tajawuzchiliq pilanini tüzeytti. Axir bérip bu tajawuzchiliqi özining mudapiisini ajizlashturup, Pars impériyesi ularni nabut qildi. «U ölümdek héchqachan qanmaydu» — «ölüm» herdaim insanlarning jénini alidu, hergiz «boldi» démeydu.
□2:6 «görüge qoyghan nersiler bilen özini chingdighuchigha way!» — «görüge qoyghan nersiler» dégen ibare ikki bisliq bolup, bashqa bir menisi «bir döwe topa» — démek, ular mushu haram nersiler bilen özlirini bulghighanidi. Babil impériyesi ayagh asti qilghan eller Habakkukning Babil toghrisidiki bésharetlirini bilip yetkendin kéyin, ular bu ayettiki kinayilik sözlerni dégen bolushi mumkin. Sözler «mersiye» (matem tutush munajiti) sheklide éytilidu.
□2:7 «Sendin jazane-qerz alghuchilar biraqla qozghalmamdu?» — «sendin jazane-qerz alghuchilar» dégen söz ikki bisliq bolup, yene bir menisi: «(yilandek) séni chaqquchilar».
□2:8 «... kishilerning qanliri, zémin, sheher hem uningda turuwatqan hemmeylen’ge qilghan zulum-zorawanliqing tüpeylidin,...» — «.. zémin, sheher... » — bu isimler birlik shekilde (köplük shekilde emes) ipadilen’gini hem u zémin, sheherning nami éytilmighanliqidin qarighanda, u ibare Israil zémini (Pelestin) hem Yérusalémni körsetse kérek.
□2:14 «Chünki xuddi sular déngizni qaplighandek, pütün yer yüzi Perwerdigarni bilip-tonush bilen qaplinidu» — bu bayanning özi Habakkukning dad-peryadigha bolghan chong bir jawabtur. Jahandiki adaletsizlikler shunche köp bolghinini bilen, héch bolmighanda axir bérip ularning herbiri yoqitilidu. Bashqa peyghemberlerning bésharetliri boyiche, Babil shehiri toghruluq ishinimizki, u axiri zamanda qayta qurulidu. Emdi «Perwerdigarning küni»de, bu ayette déyilgendek «Pütün yer yüzi Perwerdigarni bilip-tonush bilen qaplinidu» we shunglashqa Babil qayta körünmeske yoqitilidu. «Qoshumche söz»imiznimu körüng.
□2:15 «Öz yéqininggha haraqni ichküzgüchige — uning uyat yérige qarishing üchün, tulumungdin quyup, uni mest qilghuchi sanga way!» — haraqkeshler herdaim bashqilarni haraqkeshlerge aylandurmaqchi bolidu. Biraq Babilning «bashqilargha haraq ichküzüsh» meqsiti ulargha ézitquluq qilip, özige oxshash bechchiwazliq gunahigha kirgüzüp, andin ularni asanla kontrol qilishtin ibaret.
□2:16 «Özüngmu ich, xetniliking ayan bolsun!» — «xetniliking ayan bolsun!» dégen ibare ademning qattiq xijalitini körsetkinidin bashqa, «Sen Xudaning ehdisige we sözige yat ademsen» dégen meninimu puritip béridu. Bashqa birxil terjimisi: «Özüngmu (haraq) ich, pulanglap yiqil!».
□2:17 «Liwan’gha qilghan zulum-zorawanliq, shundaqla haywanlarni qorqitip ulargha yetküzgen weyranchiliqmu,...» — «Liwan» rayoni güzel ormanliri hem köpligen herxil yawayi haywanliri bilen dangqi chiqqan. Babil impériyesi miladiyedin ilgiriki 605-yilidiki (Suriyede yüz bergen) «Karshémish jéngi»din kéyin, (1) Liwandikilerge we etrapidikilergimu éghir zulum yetküzgen. (2) uningdin bashqa ular qilmaqchi bolghan jenglerni dawam qilishi üchün hemde öz sheherlirini qurush üchün Liwandin köp del-derexlerni késip épketti. (3) ular yene köngül échish üchünla köp yawayi haywanlarni rehimsiz usullar bilen owlidi. Mezkur ayettiki bu söz bu üch ishni közde tutidu. 2- we 3-ishtin roshenki, insaniyetning tebiiy muhitni obdan asrashqa Xuda aldida jawabkarliqi bar. «Kishilerning qanliri, zémin, sheher hem uningda turuwatqan hemmeylen’ge qilghan zulum-zorawanliq tüpeylidin,...» — «...zémin, sheher,... turuwatqanlar» — 8-ayettiki ibarige oxshash, Israil zémini (Qanaan)ni hem Yérusalémni körsitidu.
□2:19 «uning ichide héch nepes yoqtur» — yaki «uning ichide héch roh yoqtur». «Yaghachqa «Oyghan!» dégen ademge, zuwansiz tashqa «Ture!» dégen’ge way! ... Uning ichide héch nepes yoqtur» — bu ikki ayet (18-, 19-) Babilliqlarning rezillikining butpereslik bilen baghliq ikenlikini körsitidu. 1:7de körsitilgendek, öz «xudaliri»ni özi yasighandin kéyin, ular tirik Xudadin héch qorqmay, özige qolayliq «exlaq-pezilet» mizanlirini xalighanche békitidu.
□2:20 «Biraq Perwerdigar Öz muqeddes ibadetxanisididur!» — mushu yerde peyghember belkim Xudaning asmandiki muqeddes ibadetxanisini körsitidu («Zeb.» 7:5, 11:4nimu körüng).