20
Pawlusning Makédoniye we Yunan’gha qayta bérishi
Topilang bésiqqandin kéyin, Pawlus muxlislarni chaqirip, ularni righbetlendürdi we ular bilen xoshliship, Makédoniyege qarap ketti. «Pawlus muxlislarni chaqirip, ularni righbetlendürdi we ular bilen xoshliship...» — bezi kona köchürmilerde «Pawlus muxlislarni chaqirip, ularni quchaqlap ular bilen xoshliship,...» dégen söz déyilidu. U shu etraptiki yurtlarni arilap, étiqadchilarni nurghun söz-telimler bilen righbetlendürgendin kéyin, Yunan’gha bérip, «Yunan» — yaki «Grétisye». u yerde üch ay turdi. Pawlus kémige olturup Suriyege mangay dep turghanda, Yehudiylarning uni öltürüsh suyiqesti bilinip qélip, u Makédoniye arqiliq quruqluq bilen qaytip kétish qararigha keldi. Uninggha hemrah bolghanlar Bériyaliq Pirrusning oghli Sopatér, Tésalonikaliqlardin Aristarxus bilen Sékundus, Derbelik Gayus, Timotiy we Asiya ölkisidin Tikikus bilen Trofimuslar idi. Ros. 19:29; 21:29; 27:2; 1Kor. 1:14; Ef. 6:21; Kol. 4:7,10; 2Tim. 4:12; Tit. 3:12. Ular awwal Troas shehirige bérip, bizning yétip bérishimizni kütüp turdi. «Ular awwal Troas shehirige bérip...» — belkim kémide. «...bizning yétip bérishimizni kütüp turdi» — «biz» Luqaning yene Pawlus bilen bille ikenlikini körsitidu. Biz bolsaq «pétir nan héyti» künliridin kéyin, Filippi shehiridin kémige olturup, besh kündin kéyin Troasqa kélip, ular bilen uchrashtuq we u yerde yette kün turduq.
Heptining birinchi küni, biz nan oshtushqa jem bolghanda, Pawlus etisi ketmekchi bolghachqa, jamaetke söz qilishqa bashlidi; sözini tün yérimgiche uzartti. «heptining birinchi kün» — yeni «yekshenbe küni». «biz nan oshtushqa jem bolghanda» — «nan oshtush»: Eysaning ölümini xatirilesh üchün nan oshtulidu («1Kor.» 11:20-34ni körüng). Biz jem bolghan yuqiriqi qewettiki öyde nurghun qara chiraghlar yénip turatti. «Biz jem bolghan yuqiriqi qewettiki öyde nurghun qara chiraghlar yénip turatti» — bu chiraghlarning is-tüteklirining öyni qaplishi bilen 9-ayette tilgha élin’ghan Ewtikusning uxlap qélishigha tesir yetküzgen bolushi mumkin. Ewtikus isimlik bir yigit dérizide olturghanidi. Pawlus sözlep xéli bir yerge barghanda, uni mügdek bésiwatqanidi. Andin u gherq uyqugha kétip, u üchinchi qewettin yerge yiqilip chüshti. Köpchilik uni yerdin kötürüp qarisa, u ölüp bolghanidi. 10 Pawlus peske chüshüp, uning üstige étilip, quchaqlap turup:
Azablanmanglar, u tirikken! — dédi. 1Pad. 17:21; 2Pad. 4:34. 11 Qaytidin öyge chiqip, nanni oshtup yégendin kéyin, Pawlus ular bilen tang atquche uzun sözleshti we u bu yerdin yolgha chiqti. 12  Troastikiler bolsa héliqi yigitni öyige hayat apirip qoydi. Ular buningdin cheksiz teselli tapti. «Ular buningdin qeksiz teselli tapti» — eyni grek tékist: «Ular tapqan teselli az emes idi».
 
Pawlusning Efesus aqsaqalliri bilen xoshlishishi
13 Biz bolsaq Pawlustin burun Assos shehirige kéme bilen barduq. Chünki Pawlus shu yerge piyade baray, siler mendin awwal yétip bérip, u yerde méni kémige éliwélishni kütünglar, dep orunlashturghanidi. 14 Assosta u biz bilen uchrashqandin kéyin biz uni kémige élip Mitulin shehirige kelduq. 15 Andin shu yerdin chiqip, etisi Xiyos arilining uduligha kélip turduq. Üchinchi küni Samos ariligha yétip kelduq we Trogillium shehiride qonduq; uning etisi Milétus shehirige barduq. «üchinchi küni Samos ariligha yétip kelduq we Trogillium shehiride qonduq...» — bezi kona köchürmilerde: «Trogillium shehiride qonduq» dégen söz tépilmaydu. «etisi Xiyos arilining uduligha kélip ... üchinchi küni Samos ariligha yétip kelduq we Trogillium shehiride qonduq; uning etisi Milétus shehirige barduq» — bu seper yoli etey Efesus shehiridin ötkenidi (16-ayetni körüng). 16 Chünki Pawlus Asiya ölkiside köp waqitni ötküzüwetmeslik üchün, déngiz sepiride Efesusta toxtimay ötüp kétishni qarar qilghanidi. Sewebi, u «orma héyti» künini mumkinqeder Yérusalémda ötküzüsh üchün aldiraytti. «orma héyti» — Tewratta Yehudiy xelqige békitilgen tötinchi héyt; u héyt «ötüp kétish héyti»din ellik kün kéyin bolghachqa, grék tilida «elliklik héyt»mu déyilidu. Hazirqi kaléndardiki waqit belkim 5-ay idi. «Law.» 23-babni körüng.   Ros. 21:4,12. 17 Emdi Milétus shehiridin Efesusqa adem ewetip, jamaettiki aqsaqallarni chaqirdi. 18 Ular kelgendin kéyin, u ulargha mundaq dédi:
— Men Asiya ölkisige ayagh basqan birinchi kündin tartip, siler bilen qandaq ötkenlikim herbiringlargha melum. 19 Rebning xizmitide her terepte kemter bolup, köz yashlirim tökülgenlikini, shundaqla Yehudiylarning suyiqestliri tüpeylidin béshimdin ötken sinaqlarda chidighanliqimni bilisiler, 20 we yene meyli ammiwi sorunlarda bolsun yaki öy-öylerde bolsun, silerge telim berginimde, silerge paydiliq bolsila héchnémini ayimay jakarlap, 21 Yehudiylar hem Gréklergimu Xuda aldida towa qilish we Rebbimiz Eysa Mesihge étiqad qilish kéreklikige guwahliq bérip jékiligenlikim hemminglargha melum. Mat. 3:2; Mar. 1:15; Luqa 24:47.
22 Hazir mana, rohta baghlan’ghan halda Yérusalémgha kétiwatimen. U yerde néme ishlarning béshimgha chüshidighanliqini uqmaymen; «mana, rohta baghlan’ghan halda Yérusalémgha kétiwatimen» — «rohta baghlan’ghan halda» — uni qozghaydighan bu tesirning öz rohida yaki Muqeddes Rohta bolghanliqi éniq emes. Pawlusning bu niyiti bu ishta toghra yaki toghra emes? 21:4-ayettiki xewerdin qarighanda, uning shu qet’iy niyiti toghra emes, dep oylashqa mayil bolimiz. 23 Peqet shuni bilimenki, Muqeddes Roh men barghanla sheherlerde zindan kishenliri we azab-oqubetlerning méni kütüp turidighanliqini aldin éniq éytip kelmekte. 24 Lékin men öz musapemni tamamlishim, Reb Eysadin tapshuruwalghan xizmetni ada qilishim, yeni Xudaning méhir-shepqiti toghrisidiki xush xewerning toluq guwahchisi bolushum üchün, öz hayatimni qilche ayimaymen. Ros. 21:13; Gal. 1:1; Tit. 1:3. 25 Men siler bilen ariliship, hemminglar arisida yürüp Xudaning padishahliqini jakarlidim; emdi mana manga melumki, buningdin kéyin silerdin héchkim yüzümni qayta körelmeysiler. «Men siler bilen ariliship, hemminglar arisida yürüp Xudaning padishahliqini jakarlidim» — mushu yerde «Xudaning padishahliqi» grék tilida peqet «padishahliq» bilen ipadilinidu. 26 Shuning üchün, bügün silerge guwahliq qilip éytip qoyayki, men héchbirining qénigha qerzdar emesmen. «Silerge guwahliq qilip éytip qoyayki, men héchbirining qénigha qerzdar emesmen» — démek, «aranglarda herqandaq bir kishi xush xewer anglash pursiti bolmay, qutquzulmighan bolsa men buninggha jawabkar emesmen» dégendek. 27 Chünki men Xudaning toluq meqset-iradisini qilche élip qalmay silerge bayan qilip yetküzüshtin bash tartmidim. 28 Muqeddes Roh silerni Xudaning jamaitini béqish üchün Uning padisi ichide yétekchi qilip tikligenidi; emdi özünglargha hem Öz Oghlining qéni bilen sétiwalghan barliq padisigha segek bolunglar! «Xudaning... Öz Oghlining qéni bilen sétiwalghan barliq padisi» — «Öz Oghlining qéni bilen» grék tilida «Öziningkining qéni bilen» dégen sözler bilen ipadilinidu.   Ef. 1:7; Kol. 1:14; 1Pét. 1:19; 5:2; Weh. 5:9. 29 Chünki manga ayanki, men ketkendin kéyin, chilböriler aranglargha kirip, padini héch ayimaydu, 2Pét. 2:1. 30 hemde hetta aranglardinmu beziler muxlislarni özlirige tartiwélish üchün heqiqetni burmilighan türlük ishlarni sözleydu. Zeb. 41:9; Mat. 16:21; Ros. 1:17; 1Yuh. 2:19. 31 Shunga, segek bolunglar, méning üch yil kéche-kündüz démey, herbiringlargha köz yashlirim bilen toxtimay nesihet bérip turghanliqimni ésinglarda tutunglar.
32 Emdi men silerni Xudagha we Uning méhir-shepqet yetküzidighan söz-kalamigha tapshurimen. Bu söz-kalam étiqadinglarni qurushqa hem pak-muqeddes qilin’ghan barliq xelqi arisida iltipat qilinidighan mirastin silerni nésip qilishqa qadirdur. «Bu söz-kalam étiqadinglarni qurushqa ... qadirdur» — silerning «étiqadinglarni qurush» grék tilida peqet «silerni qurush» dégen bilen ipadilinidu. 33 Men héchqachan héchkimdin kiyim-kéchek yaki altun-kümüsh tama qilip baqmighanmen. 1Kor. 9:12; 2Kor. 11:9; 12:13. 34 Silerge melumki, men ikki bilikimge tayinip, özümning we hemrahlirimning hajitidin chiqtim. Ros. 18:3; 1Kor. 4:12; 1Tés. 2:9; 2Tés. 3:8. 35 Bundaq qilip herbir ishlarda men silerge mushundaq ejir-emgek arqiliq ajiz-hajetmenlerge yardem bérish lazimliqini, shundaqla Reb Eysa özi éytqan: «Bermek almaqtinmu bextliktur» déginini ésinglardin chiqarmasliqinglar kéreklikini körsettim.
36 Bu sözlerni qilip bolup, u hemmeylen bilen birlikte tizlinip olturup dua qildi. Ros. 21:5. 37 Hemmeylen qattiq yighliship ketti; Pawlusning boynigha ésilip quchaqlap, qizghin söyüshti. 38 Ularni eng azablighini Pawlusning, «Buningdin kéyin yüzümni qayta körelmeysiler» dégen sözi boldi. Kéyin, ular uni kémige chiqirip uzitip qoydi.


Rosul Pawlusning xush xewerni jakarlighan 3-sepiri
 
 

20:1 «Pawlus muxlislarni chaqirip, ularni righbetlendürdi we ular bilen xoshliship...» — bezi kona köchürmilerde «Pawlus muxlislarni chaqirip, ularni quchaqlap ular bilen xoshliship,...» dégen söz déyilidu.

20:2 «Yunan» — yaki «Grétisye».

20:4 Ros. 19:29; 21:29; 27:2; 1Kor. 1:14; Ef. 6:21; Kol. 4:7,10; 2Tim. 4:12; Tit. 3:12.

20:5 «Ular awwal Troas shehirige bérip...» — belkim kémide. «...bizning yétip bérishimizni kütüp turdi» — «biz» Luqaning yene Pawlus bilen bille ikenlikini körsitidu.

20:7 «heptining birinchi kün» — yeni «yekshenbe küni». «biz nan oshtushqa jem bolghanda» — «nan oshtush»: Eysaning ölümini xatirilesh üchün nan oshtulidu («1Kor.» 11:20-34ni körüng).

20:8 «Biz jem bolghan yuqiriqi qewettiki öyde nurghun qara chiraghlar yénip turatti» — bu chiraghlarning is-tüteklirining öyni qaplishi bilen 9-ayette tilgha élin’ghan Ewtikusning uxlap qélishigha tesir yetküzgen bolushi mumkin.

20:10 1Pad. 17:21; 2Pad. 4:34.

20:12 «Ular buningdin qeksiz teselli tapti» — eyni grek tékist: «Ular tapqan teselli az emes idi».

20:15 «üchinchi küni Samos ariligha yétip kelduq we Trogillium shehiride qonduq...» — bezi kona köchürmilerde: «Trogillium shehiride qonduq» dégen söz tépilmaydu. «etisi Xiyos arilining uduligha kélip ... üchinchi küni Samos ariligha yétip kelduq we Trogillium shehiride qonduq; uning etisi Milétus shehirige barduq» — bu seper yoli etey Efesus shehiridin ötkenidi (16-ayetni körüng).

20:16 «orma héyti» — Tewratta Yehudiy xelqige békitilgen tötinchi héyt; u héyt «ötüp kétish héyti»din ellik kün kéyin bolghachqa, grék tilida «elliklik héyt»mu déyilidu. Hazirqi kaléndardiki waqit belkim 5-ay idi. «Law.» 23-babni körüng.

20:16 Ros. 21:4,12.

20:21 Mat. 3:2; Mar. 1:15; Luqa 24:47.

20:22 «mana, rohta baghlan’ghan halda Yérusalémgha kétiwatimen» — «rohta baghlan’ghan halda» — uni qozghaydighan bu tesirning öz rohida yaki Muqeddes Rohta bolghanliqi éniq emes. Pawlusning bu niyiti bu ishta toghra yaki toghra emes? 21:4-ayettiki xewerdin qarighanda, uning shu qet’iy niyiti toghra emes, dep oylashqa mayil bolimiz.

20:24 Ros. 21:13; Gal. 1:1; Tit. 1:3.

20:25 «Men siler bilen ariliship, hemminglar arisida yürüp Xudaning padishahliqini jakarlidim» — mushu yerde «Xudaning padishahliqi» grék tilida peqet «padishahliq» bilen ipadilinidu.

20:26 «Silerge guwahliq qilip éytip qoyayki, men héchbirining qénigha qerzdar emesmen» — démek, «aranglarda herqandaq bir kishi xush xewer anglash pursiti bolmay, qutquzulmighan bolsa men buninggha jawabkar emesmen» dégendek.

20:28 «Xudaning... Öz Oghlining qéni bilen sétiwalghan barliq padisi» — «Öz Oghlining qéni bilen» grék tilida «Öziningkining qéni bilen» dégen sözler bilen ipadilinidu.

20:28 Ef. 1:7; Kol. 1:14; 1Pét. 1:19; 5:2; Weh. 5:9.

20:29 2Pét. 2:1.

20:30 Zeb. 41:9; Mat. 16:21; Ros. 1:17; 1Yuh. 2:19.

20:32 «Bu söz-kalam étiqadinglarni qurushqa ... qadirdur» — silerning «étiqadinglarni qurush» grék tilida peqet «silerni qurush» dégen bilen ipadilinidu.

20:33 1Kor. 9:12; 2Kor. 11:9; 12:13.

20:34 Ros. 18:3; 1Kor. 4:12; 1Tés. 2:9; 2Tés. 3:8.

20:36 Ros. 21:5.