Acts
Hay Aat Ten Liblu
Hay Nangitudo' eten Liblu: hi Dr. Luke.
Hay Nangitud'an Dr. Luke eten Liblu: hi Theophilus (Ac. 1:1).
Hay Pohdon nan Ngadan ten Liblun Ibaga: nan na'na'at.
Hay Gutud hi Nangitud'anan ten Liblu: mid mapto' ya hidin 60 A.D.
Hay Aat Ten Liblu: hidin penghana ya nalammung nan Liblu an Luke ya nan Liblu an Acts ta na'ohhan liblu.
Hay Teman ten Liblu: hay nahayhaynod an na'na'at hidin nete"an nan Himpampun an Tatagun Kristuh din 30 A.D. ta engganah nabaludan Apostoles Paul ad Rome hidin 60 A.D. ta innilaon tu'uy aat di immong'ongollan nan Himpampun an Tatagun Kristu.
Hay Outline ten Liblu:
Hay na'at ta niddum nan HUDYUH nan Himpampun an Tatagun Kristu (1:1—8:3)
Hay na'at ta niddum nan iSAMARIA hinan Himpampun an Tatagun Kristu (8:4—9:43)
Hay na'at ta niddum nan HENTIL hinan Himpampun an Tatagun Kristu (10:1—28:31).
1
1 Din nahhun an liblun* Nan Liblu an Luke (Lk. 1:3). intudo"un he"a, agi' Theophilus,† Bahaom nan footnote di Lk. 1:3 ta innilaom di aat Theophilus. ya hay aatna ya impa'innilanan amin di ina'inat Jesus, ya hay intudunah din nangete"anan nuntamu ta 2 nangamung din algaw an nipatuluwanad abuniyan. Mu hay nahhun hi na'at ya un tumuluh Jesus ad abuniyan ya intudun nan Na'abuniyanan an Lennaway alyona ta imandalnah nan tagunan pento'nah mangibabbaag hinan Hapitna, ya dida nan ma'alih a'apostolesna. 3 Ya numpattipattig hi Jesus ay dade han pento'na, ya din gunna numpattipattigan ya nete"ah din namahuana ta nangamung di napat hi algaw. Ya do'ol di ina'inatna ta way inatdan nanginnilan immannung an namahuan, ya inulgu'ulgudnan diday aat di Pumpapto'an Apo Dios. 4 Ya wa han ohan algaw hidin na'amu'amunganda ya ne"an ay dida, ya minandalna didan inalinay, “Adi ayu makak hi ad Jerusalem ta nangamung un mipa'annung din intulag Ama tu'un dengngolyun imbaag'uh din hopapna, ti inali' di, 5 Hi John ya hay danum di imbonyagna, mu da'yu ya adi madnoy ya ibonyag Apo Dios nan Na'abuniyanan an Lennawan da'yu.”‡ Lk. 24:49.
Hay Timmuluwan Jesus ad Abuniyan
(Mk. 16:19-20; Lk. 24:50-52)
6 Wada han ohan algaw an na'amungan nan a'apostoles ya inalidan Jesus di, “Apu, undan ad ugwan di pamakakam hinan iRome an mumpapto' ta nan Hudyuy mumpapto' hitun babluy tu'u ta umat goh hidin hopapna?”
7 Ya tembal Jesus an inalinan diday, “Hi Amay munnomnom hi gutud di pangatanah logom ti Hiyay nangamung, at ta"ongkay hi unyu adi innilaon. 8 Ya miyo'odol nan Na'abuniyanan an Lennawan da'yu ta idatnay abalinanyu ta da'yuy ihtigun mangibaag hi aat'ud Jerusalem, ya an amin hinan udumnan abablubabluy hinan Provinciad Judea, ya hinan Provinciad Samaria, ya an amin hinan luta ta nangamung di pingitna.”
9 Ya nalpah heden inalina ya tinangaddan timmulud abuniyan, ya lene'nadan nan bunut, at adi mattig.
10 Ya inhamhamaddan tinatangad ad dayah din inayana, ya hin'alina ya waday duwah linala'in mumpaha' di lubungda, ya ni'ta'dogdan dida. 11 Ya inaliday, “Da'yun linala'in iGalilee, anaad ta tatangngadonyud daya? Heden timmulud abuniyan an hi Jesus an nakak ay da'yu ya umat hinan tinnigyun timmuluwanad abuniyan di aat goh di pumbangngadana.”
Hay Numpiliandah Nihukat ay Judas an Hina' Simon Iscariot
12 Unat goh nalpah heden na'at hidih nan Duntug an Olibo ya numbangngad din a'apostoles ad Jerusalem an ohay kilomitlu nin di inadagwina. 13 Ya unat goh immatamda ya hinumgopdah din kuwaltudah nan miyadwan galadu. Ya hay ngadan daden nihinan den kuwaltu ya hi Peter, ya hi John, ya hi Jacob,§ Bahaom nan footnote di Mat. 4:21 ta innilaom di aat ten ngadan. ya hi Andrew, ya hi Philip, ya hi Thomas, ya hi Bartholomew,* Unu hi Nathanael (Jn. 1:45-49; 21:2). ya hi Matthew, ya hi Jacob† Bahaom nan footnote di Mat. 4:21. (an hina' Alphaeus), ya hi Simon (an niddum hinan nalammungan di Zealot an mamhod an mamakak hinan iRome), ya hi Judas‡ Unu hi Thaddaeus (Mat. 10:3; Mk. 3:18). (an hina' Jacob§ Bahaom nan footnote di Mat. 4:21.). 14 Ya na'amungdan amin an munluwalun Apo Dios, ya ni'yamung goh din binabai, ya niddum goh hi Mary an hi inan Jesus, ya din a'aginan linala'i.
15 Wa han ohan algaw hidin na'amungan daden nangunud ay Jesus ya hinggahut ta duwampuluda nin an na'amung. Ya timma'dog hi Peter, ya himmapit an inalinay, 16 “I'ibba', hidin nadnoy ya niyodol nan Na'abuniyanan an Lennawah nan Alin hi David, ya imbaagnay aton Judas hi udum di tawon an mangipanguluh nan mampap ay Jesus. Ya impitudo' Apo Dios henen imbaag David, at mahapul an ma'at. 17 Ya hi Judas ya hiyay ohah ibbamin apostoles ti hiya goh di ohah napilin ni'tamuh nan tamumi. 18 Mu enepla' Judas hi lutah den pihhun impalagbudan hiyah nangituduwanan Jesus ta tiliwonda. Mu heden lutay nagahan Judas, ya nabughiy putuna, at numpangabuhu' din bitu'ana, ya natoy.* Waday mangali an nob'on hanan verses hinan Mat. 27:1-10 ti agguy numpaddung an amin di ulgudonda. Mu mabalin an miyunnudan damdamah un umat hituy na'at: (1) Ta"on un nan papadiy nangila'uh luta (Mat. 27:6-7) mu gapu ta hi Judas damdamay ad pihhu at paddungnay hi Judas damdamay nangila'u an ta"on un natoy (Ac. 1:18). (2) Numbet'ol hi Judas hinan bo'on lutana (Mat. 27:5-7), mu gapu ta awniat bagiona (Ac. 1:18) at paddungnay numbet'ol hiyah nan immannung an lutana. (3) Hay na'at hidin natayana ya un numbet'ol ti impautnay talih bagangna ta engganay un natoy (Mat. 27:5), ya hidin binongwahda nan tali ya nagah, ya nabughiy putuna, ya numpangabuhu' di bitu'ana (Ac. 1:18). 19 Ya an amin din tatagun numpunhitud Jerusalem ya dengngoldah nen na'at, at hiyaat unda nginadnan henen luta ta Akeldama” (an hay pohdonan hapiton ya Lutan Nibugha'an di Dala).
20 Ya inalin goh Peter di, “Henen impitudo' Apo Dios an hay aat Judas ya nitudo' hinan Liblu an Psalms, an inalinay,
Hay maphod ya mabauy abungna,
at mi'iwod munhitu.† Psa. 69:25.
Ya nitudo' goh di,
Hay haadna ya midat hinan udumna.”‡ Psa. 109:8.
21-22 Ya inalin goh Peter di, “Hay maphod ya pot'on tu'uy ohah nan linala'i ta middum ay da'min himpulu ta oha ta mi'yalin da'min mun'ul'ulgud hinan aat di namahuan Jesus an Apu tu'u. Mu hay mahapul hi aat nen lala'i ya nan nitnunitnud goh ay da'min amin hinan numbaatanmin da Jesus an hi Apu tu'u an nete"ah din nun'ul'ulgudan John hi aton di tatagun mabonyagan ta nangamung din timmuluwan Jesus ad abuniyan.”
23 Ya duwadan pumpilianda an hi Joseph (an hay udum hi ngadana ya Barsabbas ya Justus) ya hi Mattias. 24 At nunluwaludan Apo Dios, ya inaliday, “Apu, inilam di aat di ugalin an amin di tatagu. At hay atom ni' ahan, Apu, ya ipa'innilam ay da'mi nan pot'om ay daten duwah 25 mihukat ay Judas hinan haadnan apostoles ti hi Judas ya din'ugnay haadna, at immuy hinan negponganan nappuhi ti hiyay lagbuna.”
26 Ya unat goh nalpah an nunluwaluda ya intudo'day ngadan danen duwan linala'i ya unda iyu'nuh ta panginnilaandah mapilin daden duwa. Ya hay ngadan Mattias di na'u'nuh, at hiyay niddum hinan himpulu ta han ohan a'apostoles.
*1:1 Nan Liblu an Luke (Lk. 1:3).
†1:1 Bahaom nan footnote di Lk. 1:3 ta innilaom di aat Theophilus.
‡1:5 Lk. 24:49.
§1:13 Bahaom nan footnote di Mat. 4:21 ta innilaom di aat ten ngadan.
*1:13 Unu hi Nathanael (Jn. 1:45-49; 21:2).
†1:13 Bahaom nan footnote di Mat. 4:21.
‡1:13 Unu hi Thaddaeus (Mat. 10:3; Mk. 3:18).
§1:13 Bahaom nan footnote di Mat. 4:21.
*1:18 Waday mangali an nob'on hanan verses hinan Mat. 27:1-10 ti agguy numpaddung an amin di ulgudonda. Mu mabalin an miyunnudan damdamah un umat hituy na'at: (1) Ta"on un nan papadiy nangila'uh luta (Mat. 27:6-7) mu gapu ta hi Judas damdamay ad pihhu at paddungnay hi Judas damdamay nangila'u an ta"on un natoy (Ac. 1:18). (2) Numbet'ol hi Judas hinan bo'on lutana (Mat. 27:5-7), mu gapu ta awniat bagiona (Ac. 1:18) at paddungnay numbet'ol hiyah nan immannung an lutana. (3) Hay na'at hidin natayana ya un numbet'ol ti impautnay talih bagangna ta engganay un natoy (Mat. 27:5), ya hidin binongwahda nan tali ya nagah, ya nabughiy putuna, ya numpangabuhu' di bitu'ana (Ac. 1:18).
†1:20 Psa. 69:25.
‡1:20 Psa. 109:8.