SANG'HANO
ZA WATUMIGWA WA KILISTO
ULONGOZI
Kitabu cha Sang'hano za Watumigwa wa Kilisto kicho kitabu kisimulila vija wanhu wamtogole Kilisto viwasongile na vija viwenele kulawa Yelusalemu mbaka Yudea, Samalia, na isi za kutali, kamba vija Yesu viyawalongele wanahina zake kipigiti hanasoligwa uchana kuulanga (1:8). Kitabu kino chandikigwa na Luka, ayo vivija yandike kitabu cha Usenga Unogile wa Luka. Heyo kakala mganga wa usipitali na kakala m'bala mkwandika mbuli vinogile. Vitabu vose vibili viyandike kamwandikila “Teofilo” ayo yakalile Mgiliki, kija cha Usenga Unogile wa Luka na kija cha Sang'hano za Watumigwa wa Kilisto. Ila siku vitabu vino vivija vikala sama ya wanhu wamtogole Kilisto, wose, Wagiliki na Wayahudi (1:1).
Siku kitabu cha Sang'hano za Watumigwa wa Kilisto chandikigwa hagatigati ya milao ya 60-64 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto, kwavija kitabu kino kimambukizwa kipigiti Paulo hanalawa mkifungo. Luka vivija kakala yokiilongoza na mtumigwa wa Kilisto Paulo na siku kandika kitabu kino mdiwambo da Antiokia. Kitabu cha Sang'hano za Watumigwa wa Kilisto kicho mgendelelo wa kitabu cha Usenga Unogile wa Luka, na kisongela haja Yesu viyasoligwe uchana kuulanga. Kilamso cha Luka kwandika kitabu kino kikala kilingile na kija kili mkitabu chake cha Usenga Unogile. Kamulonda Teofilo na wanhu wose wamtogole Kilisto kutogola gaja gawafundizigwe, avo kandika vinogile mbuli ziyatendile Yesu kipigiti viyakalile mgima na vija Ukilisto viwenele.
Kitabu cha Sang'hano za Watumigwa wa Kilisto chotulagusila avija wanhu wamtogole Kilisto wa umwaka viwakalile na vija viwakalile womtamanila Yesu. Vija watumigwa wa Kilisto viwakalile wokala wotulagusila tweye vija vitulondigwa kumtamanila Loho wa Mulungu muisang'hano ya kweneza Usenga Unogile mwa wanhu wayagwe.
Gali Mgati ya Ikitabu
1. Loho wa Mulungu kowahumulukila wanahina, na wanhu wamtogole Kilisto wosonga kongezeka (1:1—8:1).
2. Wanhu wamtogole Kilisto wogazigwa na kusonga kwenela kutali ya idiwambo da Yelusalemu (8:2—12:23).
3. Paulo kochola mwanza wake wa ichanduso kweneza Usenga Unogile (12:24—14:28).
4. Kitala kikulu choiting'hana Yelusalemu kulamula cha kuwatenda wanhu wamtogole Kilisto (15:1-35).
5. Paulo kochola mwanza wake wa ikabili kweneza Usenga Unogile (15:36—18:22).
6. Paulo kochola mwanza wake wa ikadatu kweneza Usenga Unogile (18:23—20:38).
7. Paulo kogogigwa ako kudiwambo da Yelusalemu (21—26).
8. Hakimambukizo, kogaligwa kudiwambo da Loma (27—28).
1
1 Mkulu Teofilo, muna ikitabu changu cha ichanduso, nyandika mbuli zose ziyatendile Yesu na kufundiza songela mwanduso wa sang'hano yake 2 mbaka zua dija diyasoligwe kuchola kuulanga, viyeshile kulava malagizo kubitila Loho wa Mulungu ha iwatumigwa iyawasagule. 3 Mkipigiti cha mazua malongo mane songela viyadanganhike, Yesu kawalawilila watumigwa zake mianza bwando giladi yawatende watogole kamba kakala mgima. Wamona, na heyo kawalongela mbuli za Undewa wa Mulungu. 4 Na viyaiting'hane nao, kawalagiza yolonga vino, “Sambimsegele Yelusalemu, ila beteni ija inhunza iniwalongele, nhunza iyekile kilagano Tataangu. 5 Yohana kabatiza na mazi, ila mazua madodo hamwande, mweye mobatizigwa na Loho wa Mulungu.”
Yesu Kosoligwa Uchana Kuulanga
(Mlk. 16:19-20; Luk. 24:50-53)
6 Watumigwa wa Kilisto viwaiting'hane hamoja, wamuuza Yesu, “Mndewa, kino kicho kipigiti chondauwabwezele undewa Waislaeli?”
7 Ila Yesu kawalongela, “Kipigiti na msimu wa mbuli hizo va mmakono ga Tataangu. Mweye, sio sang'hano yenu kukitanga kipigiti na msimu wa mbuli hizo vondazilawilile. 8 Ila Loho wa Mulungu vondayawezile, mobokela mhiko, na mowapetela wanhu mbuli zangu zimziwene mkiwambo cha Yelusalemu, muisi yose ya Yudea na Samalia, na hata hakimambukizo cha ulumwengu.” 9 Viyamambukize kulonga avo, kasoligwa uchana kuulanga, na wose wamulola mbaka mawingu vigamfisile.
10 Viwakalile wang'hali wolola kuulanga kipigiti Yesu viyakalile yochola, wedukila wanhu wabili wavalile vivalo vizelu wema behi na hewo. 11 Walonga, “Mweye wanhu wa Galilaya, habali mwimile hano na kulola kuulanga? Yesu ino yasoligwe kulawa hamwenu kuchola kuulanga, kobweleganya mwanza uyagwe kamba vivija vimmuwene yochola kuulanga.”
Matia Kosaguligwa Kusola Hanhu ha Yuda
(Mat. 27:3-10)
12 Abaho, watumigwa wa Kilisto wabwela Yelusalemu kulawa Hakigongo cha Mizaituni, kukalile na utali wa kilometa imwe kulawa mkiwambo hicho. 13 Viwavikile mkiwambo, wengila mdigati da uchana, kuwakalile wokala Petulo, Yohana, Yakobo, Endelea, Filipo, Tomaso, Batolomayo, Matayo, Yakobo mwana wa Alufayo, Simoni yakalile yokemigwa Mgombeleza isi ya Islaeli, na Yuda mwana wa Yakobo. 14 Wano wose wakala wogendelela kuiting'hana hamoja kutambika, hamoja na watwanzi wayagwe, na Maliamu mamaake Yesu, na ndugu zake Yesu.
15 Mazua madodo hamwande, Petulo kema ha wanhu wamtogole Kilisto wakalile waiting'hane, dale jose dikala wanhu mia na malongo mabili, 16 kalonga, “Ndugu zangu, Nyandiko Zing'alile zilongigwe umwaka na Loho wa Mulungu kubitila mulomo wa Daudi zimulonga Yuda, yawalongoze awo wamgogile Yesu, zolondigwa zivikile. 17 Yuda kakala mmwanza wetu, kwavija kasaguligwa yasang'hanike msang'hano ino.”
18 Kagula mgunda kulawa mzihela ziyapatile mzisang'hano zake zihile, kagwa hasi, katulika, na utumbo wake ukutuka hanze. 19 Wanhu wose wa Yelusalemu waihulika mbuli hiyo, avo muulonzi wa kumwao waukema mgunda uwo Akelidama, nhegulo yake “Mgunda wa Mulopa.”
20 Petulo kagendelela kulonga, “Kwavija yandikigwa muna ikitabu cha Zabuli,
‘Ng'anda yake ikale bila kinhu,
na mgati yake sambiyakale munhu yoyose.’* Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 69:25.
Vivija yandikigwa,
‘Munhu iyagwe yasole hanhu ha sang'hano yake.’† Mbuli zino zolawa mkitabu cha ZABULI 109:8.
21 “Avo kolondigwa yasaguligwe munhu imwe kulawa mmwanza wa wanhu wakalile hamoja na tweye mkipigiti chose vitukalile na Mndewa Yesu, 22 songela Yesu viyabatizigwe na Yohana, mbaka zua dija Yesu viyasoligwe kulawa kumwetu kuchola uchana kuulanga. Na munhu imwe mdidale jao kowa msindila wa mzuso wake hamoja na tweye.”
23 Avo wasagula matwaga ga wanhu wabili, Usufu, yakemigwe Balisaba yakalile na twaga diyagwe dikemigwa Yusto, na Matia. 24 Abaho, watambika, walonga, “Mndewa, gweye koitanga mioyo ya wanhu wose, avo tulagusile yalihi muna iwanhu wano wabili yuumsagule 25 giladi yasole sang'hano ino ya kitumigwa ayo iyailekile Yuda na kunhu kuyailumbile nako.” 26 Na viwasagule, kula imulagalila Matia, avo na heyo kongezigwa muna ididale da watumigwa wa Kilisto longo dimwe na imwe.