Esayi
Nabi Esayi Alaa Falan Naxan Sɛbɛ
Heburu xuini, Nabi Esayi xinla bunna nɛɛn fa fala, “Alatala nan marakisi tiin na.” Falani ito nan findixi Kitabun yireni ito falan xunna ra, bayo xaranni ito kui, en na a toma nɛn fa fala, a Alatala, Isirayilaa Ala mɔn yigin nun kisin fima a yamaan ma.
Nabi Esayi a sɛbɛni ito yitaxunxi dɔxɔ saxan nan na lan Isirayila yamana fe taruxun waxatine ma. A yire singena keli sora 1 han 39, na lanxi feene nan ma naxanye danguxi keli ɲɛɛ kɛmɛ solofere ɲɛɛ tonge naaninna ma han ɲɛɛ kɛmɛ solofere benun Marigi Yesu xa bari. Na waxatini, Nabi Esayi nan yi Alaa falan nalima Yerusalɛn yi. Misiran yamanan sɛnbɛn yi gbo Isirayila sogeteden yiifanna ma. Asiriya yamanan sɛnbɛn yi gboma ayi a kɔmɛn fɔxɔni. Isirayila yi lu mangaya sɛnbɛma firinne longonna ra. Nayi, yɛngɛne yi lu kelɛ Isirayila nun Yuda nun yamana gbɛtɛye tagi. Tɔrɔ waxatini ito yi, Esayi yi a falama Isirayila kaane xa nɛn a e xa la Ala ra e yi e lannayaan sa a yi.
A yire firindena keli sora 40 han 55, na xili nɛn waxatina nde yi a “Isirayila madɛndɛnna.” Ala xuiin naxanye mɛnne yi, ne yamaan madɛndɛnma nɛn a yi e sɛnbɛ so. A mi luxi alo a yire singena. Na waxatini, Asiriya kaane mi yi fa findixi yamanan sɛnbɛmaan na fɔ Babilɔn kaane. Ne yi Yerusalɛn taan suxu yɛngɛni ɲɛɛ kɛmɛ suulun ɲɛɛ tonge solomasɛxɛ nun solofere benun Marigi Yesu xa bari, e yi siga a dugurenne fɔxɔ kedenna ra konyiyani. Nabi Esayi yi muxu suxine ralimaniya Alaa falane xɔn. A naxa a Ala mɔn a yamaan naxɛtɛma nɛn a yamanani alo a to e ramini Misiran yi a fɔlɔni.
Kitabun yireni ito kui, waliyiya falana ndee tima lan “Alatalaa walikɛɛn” ma. (Na sɛbɛxi sora 42.1-7 nun 49.1-6 nun 50.4-9 nun 52.13 han 53.12 kui). Na kanna, waxatina nde a luxi nɛn alo Ala yɛtɛna, waxatina nde alo yamaan naxan Alaa falan suxi, waxatina nde yi mɔn, a luxi nɛn alo Perise mangan Kirusi. Na falana ndee Yesu fa feen yɛbaxi nɛn ɲɛɛ kɛmɛ wuyaxi benun a xa bari katarabi Esayi sora 53 ma.
Esayi yire saxandena sora 55 han 66, na lanxi muxu suxine xɛtɛ waxatin nan ma Yuda yamanani ɲɛɛ kɛmɛ suulun tonge saxan nun solomasɛxɛ benun Marigi Yesu xa bari. Na waxatini, Perisene yi nɔɔn sɔtɔ Babilɔn yamanani. Nayi, Yuda kaane yi fa nɔɛ xɛtɛ nɛn Yuda yi. Perisene manga Kirusi kɛdin sɛbɛ nɛn na waxatini naxan a ragidi a Isirayila kaane mɔn xa Ala Batu Banxi nɛnɛn ti. Muxu suxin xɛtɛna a konni, na mi findixi fe bɔrɔxɔxi ra bayo taan kalaxin nan yi a ra. Na nan na ra, Esayi yi xibaru faɲin nali tɔrɔ muxuni itoe ma naxanye bata tunnaxɔlɔ e ma. Marigi Yesu Esayi a falane nan tongoxi alogo a xa a yɛtɛ fa xunna yɛba. Na sɛbɛxi Luka 4.16-21 kui.
1
1 Feni itoe makɛnɛn Amɔsi a dii xɛmɛna Esayi nan xa lan Yuda nun Yerusalɛn ma, Yusiya nun Yotami nun Axasi nun Xesekiya Yuda mangane waxatine yi.
Yama murutɛxina fe
2 Kore xɔnna, ito ramɛ!
Bɔxɔ xɔnna, i tuli mati!
Amasɔtɔ, Alatala falan tima, a naxa,
“N bata diine ragbo,
n yi e maxuru,
koni e bata murutɛ n ma.
3 Ɲingena a kanna kolon,
sofanla a kolon
a kanna a dɛgema dɛnaxan yi,
koni Isirayila mi sese kolon,
n ma yamaan mi sese famuma.”
4 Gbalon yama yulubitɔni ito xa,
siyaan naxan hakɛne goronna binya,
fe ɲaxi rabane bɔnsɔnna,
dii tinxintareni itoe!
E bata Alatala rabeɲin,
e yi e mɛ Isirayilaa Ala Sariɲanxin na,
e xun xanbi so a yi.
5 Ɛ wama a mɔn xa ɛ bɔnbɔ minɛn ma,
ɛ to luma murutɛ a ma?
Ɛ xunna birin bata findi furen na,
ɛ bɔɲɛn birin sɔxɔlɛxi.
6 Keli ɛ sanna ma han ɛ xunna,
sese mi kɛndɛ.
Maxɔlɔdene nun bɔnbɔ fɔxɔne nun fure dɛɛne ɛ fatin birin ma,
muxe mi naxanye dandanma,
muxe mi e maxidima,
muxe mi turen tima e dɛ.
7 Ɛ yamanan luxi nɛn
alo tonbon ɲaxina,
ɛ taane bata gan.
Xɔɲɛne ɛ yamanan sansine kalama ɛ yɛɛ xɔri.
Ɛ bɔxɔn bata halagi,
a lu alo yaxune na dangu a yi.
8 Siyon taan nan keden pe luxi
alo bubun manpa bili nakɔni
alo gagen kɔkunba xɛɛni
alo yaxune na taan nabilin a yɛngɛ xinla ma.
9 Xa Alatala Sɛnbɛn Birin Kanna
mi yi muxe lu a nii ra en konni nun,
en yi luma nɛn nun alo Sodoma taana,
en liga alo Gomora taana.
10 Ɛ Alatalaa falan namɛ,
Sodoma mangane!
Ɛ tuli mati en ma Alaa sariyan na,
Gomora kaane!
11 Alatala naxa,
“Ɛ saraxa wuyaxine tɔnɔn mundun n ma?
Ɛ bata yɛxɛɛne gan n xa saraxan na
e nun xuruse raturaxine turena,
han n yi wasa na feene ra.
Turane nun yɛxɛɛ diine nun kɔtɔne wunla mi fa n kɛnɛnxi sɔnɔn!
12 Ɛ na fa n yɛtagi,
nde a falaxi
ɛ xa fa n batu banxin tanden mabodon gbansan?
13 Ɛ ba fɛ kiseene ra n xɔn,
naxanye tɔnɔ mi na,
ɛ wusulanna tutin haramuxin na a ra n yɛɛ ra yi.
Ɛ kike nɛnɛn sanle rabama
e nun Matabu Lɔxɔne,
ɛ malanne tima.
Ɛ hakɛn naxanye ligama malanne yi,
ne bata n yili.
14 Ɛ kike nɛnɛ sanle nun ɛ malanne bata n niin tɔrɔ.
Goronna nan e ra n xun ma,
n bata xadan e bun.
15 Ɛ na ɛ yiine yite n maxandideni,
n mi n yɛɛn tima ɛ ra.
Hali ɛ n maxandi han,
n mi n tuli matiyɛ ɛ ra.
Wunla ɛ yiin birin na.
16 Ɛ maxa, ɛ yɛtɛ rasariɲan,
ɛ yi ɛ kɛwali ɲaxine ba n yɛtagi,
ɛ ba fe ɲaxine ligɛ.
17 Ɛ xaran fe faɲin ligan ma,
ɛ tinxinna fen,
ɛ ɲaxankata tiine ti kira faɲin xɔn.
Ɛ yi kiridine xun mayɛngɛ kitin bolon,
ɛ kaɲa gilɛne xun mafala kitini.”
18 Alatala naxa,
“Ɛ fa,
en fa feene fɛsɛfɛsɛ en bode xɔn.
Hali ɛ yulubine luxi alo wunla,
e fixama nɛn alo balabalan kɛsɛna.
Hali e to gbeeli iki,
e mɔn sariɲanma nɛn
alo dugi fixɛna.
19 Xa ɛ xuru,
ɛ n ma falan namɛ,
ɛ nɔɛ yamanan bogise faɲine donɲɛ nɛn.
20 Koni xa ɛ tondi,
xa ɛ lu murutɛ n xili ma
silanfanna nan ɛ faxama,”* Silanfanna: Sofane yɛngɛso dɛgɛmana. Alatala dɛ xuiin nan na ra.
21 Taa tinxinxin findixi taa yalunxin na di?
Kiti kɛndɛn yi Yerusalɛn yiren birin yi a fɔlɔni nun.
Tinxin muxune nan yi dɔxi na.
Koni iki, faxa tiine nan na yi.
22 Yerusalɛn kaane,
ɛ gbetin bata findi wuren gbiin na,
igen bata basan ɛ dɔlɔ faɲin na.
23 Muxu murutɛxine nan ɛ kuntigine ra
e nun muɲadene bata malan.
Dimi yi seene rafan e ma mayifuni
e yi e gi kiseene fɔxɔ ra.
E mi kiridine xun mayɛngɛ kitin bolonma.
Kaɲa gilɛne kitine bɔtɛ mi e xa.
24 Nanara, Marigina Alatala Sɛnbɛn Birin Kanna,
Isirayilaa Ala Sɛnbɛmana falan ni ito ra,
a naxa, “Gbalona ɛ xa!
N nan n yɛtɛ sɔtɔma nɛn n yɛngɛfane ra.
N nan n gbeen ɲɔxɔma nɛn n yaxune ra.
25 Yerusalɛn kaane,
n kelima nɛn ɛ xili ma.
N na ɛ rasariɲanma nɛn
alo wuren gbiin na ba tɛɛn na,
a maxa safunna ra.
N yi ɛ fe ɲaxine birin ba ɛ yi
alo yɔxɔn bama wureni kii naxan yi.
26 N mɔn kitisa faɲine fima ɛ ma nɛn
alo a fɔlɔni,
ɛ kawandi muxune yi lu
alo a singene.
Na xanbi ra, a fa falama ɛ ma nɛn nayi,
a taa tinxinxina, lannaya yirena.”
27 Siyon taan xunbama nɛn kiti kɛndɛn xɔn.
A muxun naxanye na fa Ala ma,
ne xunbama nɛn tinxinyaan xɔn.
28 Koni murutɛdene nun yulubitɔne halagima nɛn e bode xɔn.
Naxanye na e mɛ Alatala ra,
ne fe bata dan.
29 Nayi, ɛ yagima nɛn ɛ wudi binle fe ra,
ɛ yi naxanye batuma
e nun ɛ nakɔ yiren naxanye sugandi ɛ kidene ra.
30 Amasɔtɔ ɛ luma nɛn
alo wudin naxanye dɛ yolonma,
hanma alo ige mi nakɔɔn naxanye yi.
31 Ɛ sɛnbɛmane luma nɛn
alo sɛxɛ xarena,
e kɛwanle yi findi tɛɛ fuluxaan na
naxan tɛɛn soma,
e nun e wanle yi gan e bode xɔn,
muxu yo mi na tɛɛn natu.