Uək Mɨn
Uək Mɨn Rəha Aposɨl Mɨn
Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Uək Mɨn
?Pəh təmətei nauəuə u? Luk təmətei nauəuə u. Afin e “Nəghatiən əkuəkɨr rəha nauəuə u Luk” o nəhruniən məmə Luk in pəh.
?Təmətei tatuvən kəm pəh? Luk təmətei nauəuə u tatuvən kəm in kəti, nərgɨn u Teofɨləs, iətəm kətiəh əmə iətəm Luk təmətei nauəuə u “Nanusiən Təuvɨr Iətəm Luk Təmətei” tatuvən kəm in. Nərgɨn u, nɨpətɨn təni məmə, “Iətəmimi iətəm tolkeikei Uhgɨn.” Luk təmətei nauəuə u tatuvən kəm suah u, mətəu in təhrun məmə nətəm Isrel tepət mɨne Ianihluə tepət okotafin mɨn.
?Natɨgiən təhro lanu nian təmətei? Nauəuə mɨn rəha Nanusiən Təuvɨr kəutəghati e nəmiəgəhiən mɨne nɨmɨsiən rəha Iesu. Nauəuə u tətəni pətɨgəm məmə niməfaki təməhro lanu mətuəuin. Nɨpɨlga nauəuə aupən nəuvetɨn u tətəghati tepət e uək rəha Pitə, kəni nɨpɨlga asoli iətəm tətuərisɨg lan tətəghati e nəmiəgəhiən mɨne uək rəha Pol.
?Təmətei nauəuə u o nak? Luk təmətei nauəuə u mətəni məmə niməfaki təməhro lanu mətuəuin, kəni təməhro mɨn lanu niməfaki təmeviə. E nian əha, nətəm Isrel tepət kəsotatɨgiən e nɨtəni Isrel, mətəu kəutatɨg e nɨtəni mɨn iətəm Rom tətarmənɨg e lah. Aposɨl mɨn ilah rəfin nətəm Isrel. Nanusiən təuvɨr əha kəmaupən kəni=pən kəm nətəm Isrel mɨne Nanihluə* Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri. mɨn u kəutohtəu=pən nəfakiən rəha nətəm Isrel. Kəni Pitə mɨne Pol mɨne ilah mɨn nəuvein kɨnautos mɨnautuvən kəm Nanihluə mɨn əpnapɨn mɨn. Təmə iərman tolkeikei məmə otɨtəu=pən nəfakiən rəha nətəm Isrel, in okəkeikei kəhgi=pən kəni mɨtəu=pən mɨn lou əlkələh mɨn tepət. Mətəu Pol mɨne Pitə rəueiu kɨnuəhrun məmə nəmə iətəmi tolkeikei məmə otəhatətə e Iesu, kəni ko nɨkin təsəhtiən məmə okəhgi=pən mɨne mɨtəu=pən lou əlkələh mɨn əha. Nətəm Isrel tepət nian kəmotətəu nətəlɨgiən u, ilah kɨnotəməki e Pol mɨne Pitə mɨnautol nərahiən kəm lau. Mətəu ilau kəmuhalpɨn=pən nəghatiən rəhalah. Nian kəmotələs Pol məhuvən e kot, nətəmi asoli rəha Rom kəməsoteruhiən məmə in təmol nati kəti tərah. E naunun nauəuə u, Pol in tətatɨg əpəha e taun asoli u Rom, u iətəmi asoli agɨn rəha Rom tətatɨg ikɨn. Kəni Pol təmətəni pətɨgəm nanusiən təuvɨr, iətəmi tɨkə məmə otəniəhu.
1
Uhgɨn təməni məmə otahlipa Narmɨn rəhan
1 Teofɨləs, e rəhak nauəuə iətəm iəmətei aupən, iəmətei noliən mɨn rəha natimnati rəfin iətəm Iesu təmol mɨne mətəgətun nətəmimi lan. Luk 1:3 2 Nauəuə əha tətəni pətɨgəm nian Iesu təmətuəuin rəhan uək mətəuarus Uhgɨn təmos rəkɨs muvən e Negəu e Neai. Mətəu aupən, nian təməsuvən əhanəhiən e Negəu e Neai, Narmɨn Rəha Uhgɨn təmasiru lan məmə otəgətun rəhan mɨn aposɨl† “Aposɨl” in suah kəti iətəm Iesu Krɨsto təmahli=pən o nəni pətɨgəmiən rəhan nəghatiən. Nian nəkotafin nəghatiən əha “aposɨl” e nauəuə u, nɨpətɨn tətəni məmə nətəmimi tueləf rəha Iesu u kəməutaliuək ilah mɨn. Kəni e nauəuə u, Pol təməni məmə in mɨn aposɨl kəti rəha Iesu, mətəu in təməsaniən ilah nətəmimi tueləf mɨn əha. Nauəuə u, in tətəghati tepət e aposɨl mil, Pitə mɨne Pol. mɨn nati nak in tolkeikei məmə okotol. Mak 16:19; Luk 24:49-51 3 E nian təməmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən, nian tepət tətuva o lah, kəni koteruh in e nian kətiəh kətiəh e nian fote, kəni matol əpu in kəm lah kəni məgətun ilah e noliən mɨn tepət məmə in təməmiəgəh pəhriən e nɨmɨsiən. Kəni e nian mɨn əha, təmətəgətun ilah e Narmənɨgiən Rəha Uhgɨn. Luk 24:36-49; Uək 10:41
4 Iesu təmətatɨg əhanəh ilah min ilah, kəni nian kəti, nian təmətauən ilah min ilah, in təməni=pən nəghatiən kəti kəm lah məmə, “Itəmah onəsotaupəniən mohiet u Jerusɨləm. Onəkotəkeikei məutatɨg motətəuarus onəkotos Narmɨn Rəha Uhgɨn, u rəhak tatə təməni əskasɨk rəkɨs məmə otəfən kəm təmah, təhmen lanu məmə iəu iəməni=pɨnə rəkɨs kəm təmah. Luk 24:49; Jon 14:16-17; Uək 2:33 5 Aupən Jon təmatol bəptais e nətəmimi e nəhu, mətəu otəsuvəhiən, Uhgɨn in otol bəptais e təmah e Narmɨn Rəhan.” Mat 3:11
Əpəha e Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif, Uhgɨn təmos Iesu muvən e Negəu e Neai
6 E nian mɨn əha, aposɨl mɨn kəməutatɨg ilah Iesu, kəmotətapuəh ohni məmə, “?Iərmənɨg, rəueiu əha tɨnəuvɨr məmə ik onəkol kitah nətəm Isrel okotarmənɨg e nɨtəni mɨn rəhatah, uə kəpə?” Luk 24:21
7 Mətəu Iesu təni=pən kəm lah məmə, “E nian mɨn rəha natimnati mɨn əha, Tatə Uhgɨn təməhluaig e natimnati o təmah, məmə ko nəsotəhruniən. In pɨsɨn əmə, tɨnɨtəpɨn rəkɨs e rəhan nəsanəniən. Mak 13:32 8 Mətəu nian Narmɨn Rəha Uhgɨn otuva mətɨg e təmah, itəmah onəkotos nəsanəniən. Kəni itəmah onəkotəkeikei məhuvən motəni pətɨgəm rəhak nəghatiən əpəha Jerusɨləm, mɨne ikɨn mɨn əpəha Jutiə, mɨne Səmeriə, kəni mɨne ikɨn mɨn rəfin e nɨtənimtəni mɨn.” Mat 28:19; Luk 24:48
9 Nian təməni rəkɨs əmə nəghatiən əha kəm lah, kəni Uhgɨn tos rəkɨs in məri matuvən e neai. Nian ilah kəmauteruh, kəni nəpuə kəti tuva məuveg, kəni ilah kəsoteruhiən mɨn. 10 Nian kəməutəsal pəri əhanəh e neai məutəsəl lan, əmeiko suah mil keiu kəmuəfən napən ruən kəmiaiet=pa e nəlugɨn e lah. 11 Kəni muəni=pən kəm lah məmə, “!Nətəm Kaləli! ?Təhro nəutəhtul u ikɨnu məutəsal pəri lan əpətu lan e nəpuə? Iesu əha Uhgɨn təmos rəkɨs o təmah mos məri matuvən e neai, in otəmanɨtəlɨg pa mɨn təhmen=pən əmə lanəha, mə tətəri matuvən.” Mat 26:64; Luk 21:27
Aposɨl mɨn
12 Kəni aposɨl mɨn kəmotsɨpən e nɨtəuət u kətəni məmə, Nɨtəuət Rəha Nɨgi U Olif, motohtəlɨg=pən Jerusɨləm səniəmə isəu pɨk, iuəkɨr əmə. Luk 24:50-53 13 Nian kəmohiet=pən Jerusɨləm, məhuvən=pən imə e nəuan nimə kəti əpəha ilɨs lan, ikɨn kəutatɨg ikɨn. Aposɨl mɨn əha, nərgɨlah u Pitə mɨne Jon mɨne Jemɨs mɨne Antɨru mɨne Fɨlɨp mɨne Toməs mɨne Patolomiu mɨne Matiu mɨne Jemɨs nətɨ Alfiəs mɨne Saimon Selot‡ Eruh-to futnot e Mat 10:4 mɨne Jutəs nətɨ Jemɨs. Mat 10:2-4 14 Nətəmi mɨn əha mɨne nɨpətan mɨn, mɨne Meri u məmə rəha Iesu, mɨne notəha Iesu mɨn, ilah kəutəhuva pəti-pəti e nɨkilah kətiəh məutəfaki nian rəfin.
Iətəmi u otos nɨmei Jutəs
15 Kəni nian kəti, nian nətəm kautəhatətə e Iesu kəməutəharəg, ilah tepət, təhmen e uan-hanrɨt-tuenti ilah rəfin. Kəni Pitə təməhtul mətəghati kəm lah məmə, 16 “Piak mɨn mɨne nəuvɨnɨk mɨn. Nuvəh aupən Narmɨn Rəha Uhgɨn təməfən nəghatiən kəti kəm Kig Tefɨt, kəni Kig Tefɨt təni pətɨgəm. Təməni məmə suah kəti otegəhan e Iesu kəm nətəmimi, kəni ilah okotaskəlɨm motohamu. Nəghatiən rəha Nauəuə Rəha Uhgɨn otəkeikei muva mol nɨpəhriəniən lan, kəni rəueiu nəghatiən o suah u tɨnuva mol nɨpəhriəniən rəkɨs lan. Suah u in Jutəs. Sam 41:9 17 Jutəs, in rəhan əha ikɨn uək məmə otasiru e tah, in kitah əmə.”
18 (Jutəs u inu təmos nəhmtɨ nɨftəni kəti e məni u təmos e noliən tərah iətəm in təmol. E nɨftəni əha, təməmei morin kəni nərfɨn təhapu nɨsɨgan tiet. Mat 27:3-8 19 Kəni nətəm Jerusɨləm kəmotətəu nəghatiən əha, kəni ilah kotauɨn e nɨftəni əha e nəghatiən əha ikɨn məmə, “Akeltama,” nɨpətɨn u məmə Nɨftəni E Nɨrə.)
20 Kəni Pitə təməni məmə, “Natimnati iətəm Jutəs təmol təmuva mol nɨpəhriəniən lan mətəu-inu e Nauəuə Rəha Nəpuən Mɨn, nəghatiən kəti tətəni məmə,
‘Təuvɨr məmə rəhan nimə tətəhtul əpnapɨn əmə, pəh iətəmi kəti otəsatɨgiən ikɨn.’§ Nɨpətɨ nəghatiən u məmə, “pəh otɨmɨs.” Sam 69:25; 109:8
“Kəni nəghatiən kəti mɨn tətəni lanu məmə,
‘Təuvɨr məmə iətəmi pɨsɨn kəti mɨn otuva mos nɨmein.’
21-22 “Kəni tol lanəha, iətəmi kəti otəkeikei mos nɨmei Jutəs mətəni pətɨgəm kəm nətəmimi itɨmah min, məmə Iərmənɨg Iesu təməmiəgəh mɨn e nɨmɨsiən. Suah u, in suah kəti iətəm itɨmah min iəmautan aupən e nian mɨn u iətəm Iərmənɨg Iesu təmətaliuək lan. Suah u in suah kəti iətəm təmətatɨg nian Jon təmətəni pətɨgəm nəghatiən rəha noliən bəptais e təmi, muva mətəuarus=pən nian Uhgɨn təmos rəkɨs Iesu o tah mos məri muvən e Negəu e Neai.” Mak 1:9; 16:19; Jon 15:27
23 Kəni ilah kəmotəni nərgɨ iətəmi keiu, kəti nərgɨn u Josɨp u nian nəuvein kətauɨn lan məmə Pasapəs Jastəs, kəni kəti mɨn, nərgɨn u Matiəs. 24 Kəni ilah kəmotəfaki məutəni məmə, “Iərmənɨg ik nəkəhrun nɨki nətəmimi rəfin. Ik əgətun e tɨmah məmə suah mil u, in pəhruvən u ik nɨnɨtəpɨn rəkɨs 25 məmə otaskəlɨm uək u rəha aposɨl iətəm Jutəs təməpəh məmə otuvən e suaru iətəm tərah, iman əhruahru ikɨn.” 26 Nian ilah kəmotəfaki rəkɨs, ilah kəmoturin kəpiel nəuvein, kotəhmen e tais, məmə otəgətun məmə pəh otos uək əha, kəni kəpiel mɨn kəmotəgətun nərgɨ Matiəs. Kəni ilah kotəfən Matiəs məmə in aposɨl kəti, kəni rəueiu tɨnol mɨn tueləf aposɨl ilah rəfin.
*^ Nanihluə, Ianihluə — Afin-to e tiksɨnəri.
†1:2 “Aposɨl” in suah kəti iətəm Iesu Krɨsto təmahli=pən o nəni pətɨgəmiən rəhan nəghatiən. Nian nəkotafin nəghatiən əha “aposɨl” e nauəuə u, nɨpətɨn tətəni məmə nətəmimi tueləf rəha Iesu u kəməutaliuək ilah mɨn. Kəni e nauəuə u, Pol təməni məmə in mɨn aposɨl kəti rəha Iesu, mətəu in təməsaniən ilah nətəmimi tueləf mɨn əha. Nauəuə u, in tətəghati tepət e aposɨl mil, Pitə mɨne Pol.
1:4 Luk 24:49; Jon 14:16-17; Uək 2:33
‡1:13 Eruh-to futnot e Mat 10:4
1:16 Sam 41:9
§1:20 Nɨpətɨ nəghatiən u məmə, “pəh otɨmɨs.”
1:20 Sam 69:25; 109:8
1:21-22 Mak 1:9; 16:19; Jon 15:27